29 Αυγούστου 1824: Η Ναυμαχία του Γέροντα

Ο Ελληνικός Στόλος υπό τον Ανδρέα Μιαούλη καταναυμαχεί τον Στόλο του Ιμπραήμ. Επ’ ευκαιρία αυτού το παρακάτω κείμενο.
Γράφει ο Παναγιώτης Γέροντας

Οι ελληνικές μοίρες, οι οποίες προστάτευαν τη Σάμο, μετά την αποχώρηση του Σουλτανικού Στόλου απέπλευσαν· η μεν υδραίικη στα βόρεια της νήσου Λειψώ, η δε σπετσιώτικη στην Πάτμο.
Ο Μιαούλης με το μεγαλύτερο μέρος του Στόλου, ο οποίος περιπολούσε το Νότιο Αιγαίο, μόλις πληροφορήθηκε ότι ο Σουλτανικός Στόλος έχει καταπλεύσει στην Κω και ότι ο Αιγυπτιακός κατέφθανε, έπλευσε προς τη νήσο Λειψώ και ενώθηκε με την υδραίικη μοίρα, ενώ η σπετσιώτικη κατέφθασε λίγο αργότερα.

Ο ενωμένος Οθωμανικός Στόλος (Αιγυπτιακός-Σουλτανικός) περιελάμβανε 100 περίπου πολεμικά πλοία (από τα οποία 1 δίκροτο, 20 φρεγάτες, 25 κορβέτες, 50 ημιολίες), τα οποία μετέφεραν 8.000 ναύτες, 2.500 στρατιώτες και 2.500 πυροβόλα. Αυτόν συνόδευαν 400 περίπου πλοία που μετέφεραν 8.000 στρατιώτες και 1.000 ιππείς. Ο Ελληνικός Στόλος στον αντίποδα, αποτελείτο από 70 περίπου πλοία, κυρίως πάρωνες και ημιολίες με 5.000 άνδρες και 800 πυροβόλα, καθώς και πολλά πυρπολικά.

Στις 24 Αυγούστου, διεξήχθη η Ναυμαχία Κω-Αλικαρνασσού, η οποία δεν είχε σαφή έκβαση και διεκόπη από τη νύχτα και την τρικυμία. Ο Οθωμανικός Στόλος αγκυροβόλησε στον κόλπο της Αλικαρνασσού-Μποντρούμ και ο Ελληνικός, στον Κόλπο του Γέροντα, προκειμένου να εμποδίσει ενδεχόμενη επιθετική ενέργεια των εχθρών στη Σάμο. Στις 29 Αυγούστου έλαβε χώρα η Ναυμαχία του Γέροντα, κατά την οποία έλαμψε η ιδιοφυία του Μιαούλη, που υπερκέρασε τα μειονεκτήματα -όπως το ότι δεν είχε ευνοϊκό άνεμο και τη διασπορά του στόλου στην περιοχή -και οδήγησε τον Ελληνικό Στόλο στη νίκη. Σημαντική συμβολή επίσης σημείωσαν και τα πυρπολικά, καθόσον προξένησαν ζημιές και πανικό στον εχθρό.

Οι εχθροί, όμως, παρά την ήττα τους, προσπάθησαν εκ νέου να επιτεθούν στη Σάμο, αλλά και πάλι για δέκα ημέρες το Ελληνικό Ναυτικό απέκρουσε τον Οθωμανικό Στόλο. Μετά από αυτές τις αποτυχίες, ο Σουλτανικός Στόλος έπλευσε προς τα Δαρδανέλλια, ενώ ο Αιγυπτιακός προς την Κω, όπου ο Ιμπραήμ συμπλήρωσε τον στρατό του και τιμώρησε κάποιους κυβερνήτες, θεωρώντας ότι δεν έκαναν το καθήκον τους. Κατόπιν, κατευθύνθηκε προς την Κρήτη.

Δώδεκα μίλια βόρεια του Ηρακλείου, ο Αιγυπτιακός Στόλος συγκρούστηκε με τον Ελληνικό υπό τον Μιαούλη και υπέστη συντριπτική ήττα. Ο Μιαούλης εκμεταλλεύθηκε το γεγονός ότι ο εχθρικός στόλος ήταν χωρισμένος σε δύο τμήματα· το πρώτο ήταν μοίρα πολεμικών που συνόδευε τα μεταγωγικά, ενώ το δεύτερο αποτελούταν από 12 δώδεκα μεγάλες φρεγάτες υπό τον Ιμπραήμ. Η Ναυμαχία της Βορείου Κρήτης διεξήχθη στις 2 Νοεμβρίου και πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις, μία πρωινή και μία βραδινή. Ο Αιγυπτιακός Στόλος, αν και υπέρτερος σε οπλισμό, αριθμό και μέγεθος πλοίων λόγω των επιδέξιων χειρισμών των Ελλήνων, έχασε γρήγορα το ηθικό του. Ακόμα και ο ίδιος ο Ιμπραήμ τρομοκρατήθηκε -διαλύθηκε και περιέπεσε σε σύγχυση. Αποτέλεσμα ήταν ο Ελληνικός

Στόλος να αρχίσει να καταδιώκει τα αιγυπτιακά πλοία, ενώ αυτά μέσα σε σύγχυση να κανονιοβολούν το ένα το άλλο.

Ερμηνευτικό Υπόμνημα Ναυμαχίας του Γέροντα
Ναυμαχία του Γέροντα – α’ φάση, οι ελιγμοί των στόλων προ μεσημβρίας
Ημερομηνία: 29 Αυγούστου 1824

Αντίπαλοι: Ο Ελληνικός Στόλος, υπό την γενική αρχηγία του Α. Μιαούλη, αποτελούταν από 70 πλοία, κυρίως πάρωνες και ημιολίες καθώς και έναν αριθμό πυρπολικών. Τα ελληνικά πολεμικά ήταν εξοπλισμένα με 800 πυροβόλα και επανδρωμένα με 5.000 άνδρες. Ο ενωμένος Οθωμανικός Στόλος είχε ως εξής: ο Σουλτανικός Στόλος υπό τη διοίκηση του Χοσρέφ, ο Αιγυπτιακός υπό τον Ισμαήλ-Γιβραλτάρ, ενώ τη γενική αρχηγία την είχε ο Ιμπραήμ πασά. Ο Οθωμανικός Στόλος αποτελούταν από 100 πλοία, από τα οποία 1 δίκροτο, 20 φρεγάτες, 25 κορβέτες και 44 πάρωνες. Αυτά ήταν εξοπλισμένα με 2.500 πυροβόλα και επανδρωμένα με 8.000 ναύτες και 2.500 στρατιώτες.
Σκοπός του Ιμπραήμ πασά ήταν να καταναυμαχήσει τον Ελληνικό Στόλο και στη συνέχεια να καταλάβει τη νήσο Σάμο. Μετά, θα τερμάτιζε την Επανάσταση στην Πελοπόννησο.

Ε, Ε, Ε: Αγκυροβόλια του Ελληνικού Στόλου.
Τ, Τ, Τ: Αγκυροβόλια ενωμένου Οθωμανικού Στόλου.

Α: 22 Ελληνικά πλοία, μεταξύ των οποίων αυτά του Σαχτούρη, Τομπάζη, Τσαμαδού κ.ά., υπό τον Μιαούλη, διασκορπισμένα εντός του Κόλπου του Γέροντα λόγω της άπνοιας.
Β: 50 περίπου ελληνικά πλοία διασκορπισμένα μεταξύ νησίδων Λειψούς, Φαρμακούσας και Γαϊδουρονησίου.
Γ: Ο Οθωμανικός Στόλος υπό τον Ιμπραήμ αφού διέπλευσε τον πορθμό Κω-Αλικαρνασσού, κινείται βόρεια για να συναντηθεί με τον Ελληνικό.

1: Το δεξί τμήμα του Οθωμανικού Στόλου υπό τον Ισμαήλ-Γιβραλτάρ προσπαθεί να αποκόψει τα ελληνικά πλοία που βρίσκονταν μέσα στον κόλπο.
2: Το αριστερό τμήμα υπό τον Χοσρέφ κινείται να προσβάλει τα ελληνικά πλοία που βρίσκονταν στις νησίδες Λειψώ και Φαρμακούσα.
3: Ελληνικά πλοία υπό τον Μιαούλη κατορθώνουν κατόπιν ρυμουλκήσεως αυτών με λέμβους, να εξέλθουν του κόλπου και να ιστιοπλοήσουν.
4: Ελληνικά πλοία υπό τον Αποστόλη, μόλις ο άνεμος το επέτρεψε, κινούνται για να συναντήσουν τον Μιαούλη.
5: Ομάδα από τρία πυρπολικά (Πιπίνου και Νικόδημου τα δύο) επιτίθεται ανεπιτυχώς κατά της αρχηγίδας του Χοσρέφ, ο οποίος με τη μοίρα του είχε ανοίξει πυρ κατά της μοίρας του Αποστόλη, με σκοπό να εμποδίσει την ένωσή της με τον Μιαούλη.

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ 2η ΦΑΣΗ (29 Αυγούστου 1824)

Η Ναυμαχία του Γέροντα- β’ φάση, κυρίως συμπλοκή μετά μεσημβρίας
Αντίπαλοι: Ως ανωτέρω.
Ε/1 και Τ/1: Θέσεις των αντίπαλων στόλων κατά τη μία μ.μ. (13.00). Οι στόλοι έχουν ενωθεί και αρχίζει η συμπλοκή με το πυροβολικό από μικρή απόσταση.

1: Θέση από την οποία αρχίζει η επίθεση των πυρπολικών υπό τους Ματρόζο, Βατικιώτη και Μουσσού, εναντίον της εχθρικής γραμμής. Πυρπολείται ένας εχθρικός πάρων.

2: Ο εχθρικός πάρων αναφλέγεται.
Ε/2 και Τ/2: Θέσεις των αντίπαλων στόλων κατά τις τέσσερις μ.μ. (16.00), μετά την αναστροφή του Οθωμανικού Στόλου, ως αποτέλεσμα της επίθεσης των πυρπολικών.

3: Θέση από την οποία αρχίζει η δεύτερη επίθεση των πυρπολικών υπό τους Γ. Παπαντωνίου και Γ. Θεοχάρη.

4: Η τυνησιακή φρεγάτα 44 πυροβόλων που πυρπολήθηκε από τα ελληνικά πυρπολικά και κυρίως από του Θεοχάρη.
Τ/3: Ο Οθωμανικός Στόλος σε σύγχυση μετά την επίθεση των πυρπολικών στρέφεται προς τα νότια και αποχωρεί από τη ναυμαχία.
Τ/4: Ο Οθωμανικός Στόλος καταδιωκόμενος από τον Ελληνικό, διαπλέει κατά το απόγευμα τον Πορθμό Κω-Αλικαρνασσού και βρίσκει καταφύγιο στα ορμητήριά του στους κολπίσκους.

Φωτό: υποτυπώσεις α’ και β’ φάσης της Ναυμαχίας του Γέροντα.