Η ΓΑΙΑ, Η ΚΡΙΣΑ ΚΑΙ ΤΟ «Ε»

«Κρήτες από Κνωσού Μινωΐου (…) αγγέλλουσι»

ΚΕΙΜΕΝΑ: +ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΟΡΕΣΤΗΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Ο Απόλλωνας είναι ο χρησμοδότης Θεός των Δελφών, και οι «Κρήτες από Κνωσού Μινωΐου είναι οι Ιεροφάντες «οργιαστές», που «αγγέλλουν» τους χρησμούς στους ανθρώπους, δηλαδή τους χρησμολάβους, που προσφεύγουν στο Χρηστήριο του Παρνασσού.

Για το γράμμα «Έψιλον» (Ε), που θα κοσμήσει το ανατολικό αέτωμα του Ναού του Απόλλωνα κάνει λόγο σε ένα από τα έργα του («Περί του ΕΙ του εν Δελφοίς»), ο πολυγραφότατος Πλούταρχος, που διετέλεσε Ιερέας του Απόλλωνα στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Σε ένα κείμενο με μορφή διαλόγου, ο Πλούταρχος προσπαθεί να εξηγήσει το μυστήριο που περιβάλλει το ΔΕΛΦΙΚΟ ΕΨΙΛΟΝ. Η εξήγηση που δίνει για το πέμπτο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου και την παρουσία του στο Ναό του Απόλλωνα είναι ότι το «Ε» το αφιέρωσαν στον Δελφικό Απόλλωνα και το ανάρτησαν στο αέτωμα του Ναού του οι πέντε από τους ΕΠΤΑ ΣΟΦΟΥΣ της αρχαιότητας (δηλαδή: ο Χίλων, ο Θαλής, ο Σόλων, ο Βίας και ο Πιττακός, διαχωρίζοντας τους εαυτούς τους από τους άλλους δυο, δηλαδή, τον Κλεόβουλο τον Λίνδιο και τον Περίανδρο τον Κορίνθιο), επειδή αυτοί μόνο θεωρούσαν τους εαυτούς τους «σοφούς», ενώ τους άλλους δυο τους θεωρούσαν ψευτοσοφούς!
Μάλλον όμως πρόκειται για μια ανεκδοτολογική …αστειότητα, που δεν περιποιεί καμιά τιμή ακόμη και στους ΣΟΦΟΥΣ, αν πράγματι αυτοί αφιέρωσαν το «Ε» στον Απόλλωνα, για το λόγο που επικαλείται ο Πλούταρχος.

Ως δια βίου Ιερέας του Απόλλωνα, ο Πλούταρχος θα ήταν ασφαλώς γνώστης των Μυστηρίων, ωστόσο ο χρόνος κατά τον οποίο έζησε (46-127μ.Χ.) απέχει αιώνες από τους προκατόχους του «Κρήτες από Κνωσού Μινωΐου», που είναι πολύ πιθανότερο να είχαν φέρει μαζί τους από την Κνωσό και το Μινωικό Τρίαιχμο, ως «κλείδα των Μυστηρίων» και το οποίο κάποια στιγμή (όπως είναι πολύ πιθανό), ανέβηκε στο αέτωμα του Δελφικού Ναού.

Μόνο μια από τις εξηγήσεις που υπάρχουν φαίνεται να προσεγγίζει κάποιες από τις μυστηριακές λατρευτικές συνήθειες των Μινωιτών, όπως αυτές προκύπτουν συμπερασματικά από πολλές λατρευτικές απεικονίσεις στο Μινωικό κόσμο. Και αυτή είναι η εξήγηση ότι οι τρεις αιχμές (παράλληλες γραμμές) του «Ε» δηλώνουν το τρισυπόστατο του Θείου.
Είναι γνωστό, ότι σε πολλές Μινωικές απεικονίσεις που αναφέρονται στην ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (στην εμφάνιση δηλαδή) της Θεότητας, διακρίνουμε στοιχεία που τονίζουν το τρισυπόστατό της, με την έννοια ότι η θεότητα μπορεί να βρίσκεται στη Γη, στον Αέρα ή και στο Νερό.

Η Λιβελούλα φαίνεται να συμβολίζει για τους Μινωίτες το τρισυπόστατο της θεότητας.( Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί σε μια δεξαμενή του Μινωικού Ανακτόρου στη Ζάκρο).

Το σύμβολο της λιβελούλας, που υπάρχει στις απεικονίσεις θεοφανειών σε πολλά Μινωικά δακτυλίδια δηλώνει ακριβώς αυτό το τρισυπόστατο: Η λιβελούλα αρχίζει τη ζωή της σε μια υδάτινη επιφάνεια, ως αυγό και στη συνέχεια ως «λάρβα» καταβυθίζεται και περνά μεγάλο κομμάτι της ζωής της στο βυθό, απ’ όπου αναδύεται ως «νύμφη» και απεκδύεται το σκληρό της κέλυφος για να ξεδιπλώσει τα φτερά της και να πετάξει, ενώ με θαυμαστό τρόπο μπορεί να ακινητεί ακόμη και στον αέρα.

Το Τρίαιχμο (Ε) με βέλος. Ο συνδυασμός των δυο συμβόλων φωτογραφήθηκε μέσα σε ένα εσωτερικό τοίχο του Μινωικού Ανακτόρου στα Μάλια.

Μια τέτοια λιβελούλα υπάρχει και στο περιδέραιο που φοράει στο λαιμό της η ΜΕΓΑΛΗ ΜΗΤΕΡΑ ΘΕΑ, στην απεικόνισή της στο fresco της Ξεστής-3, στην προϊστορική πόλη, στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης.

Ο Ορφικός Ύμνος στον Απόλλωνα μοιάζει να είναι περισσότερο κοντά (χρονικά) στα αμέσως προγενέστερά του Μινω-Μυκηναϊκά χρόνια, παρά στον 1ο μεταχριστιανικό αιώνα του Πλούταρχου.
Το «Ε» είναι πολύ πιθανό να ήταν βασικό συστατικό των Δελφικών Μυστηρίων, διατηρώντας προφανώς το νόημα που είχε και στα Κρητικά Μυστήρια. Τα μυστήρια αυτά είναι διαπιστωμένο, άλλωστε, ότι προϋπάρχουν κατά πολλούς αιώνες του Ναού του Απόλλωνα, αλλά και αυτής ακόμη της ίδιας της λατρείας του Απόλλωνα.
Το αποκρυφιστικό «Ε», θεωρείται ότι είναι το «κλειδί» των Δελφικών Μυστηρίων, μαζί με δυο «παραγγέλματα», που διατυπώνονται κάτω από το «Ε», στο αέτωμα του Ναού και είναι: το «Μηδέν άγαν» και το «Γνώθι σαυτόν».
Ο Δελφικός τόπος είναι μυστηριακός και υποβλητικός, τόσο που να μοιάζει ο ίδιος με χρησμό, ενώ και ο Απόλλωνας εδώ γίνεται Ερμητικός, απόκρυφος και γριφώδης. Ωστόσο, διατηρεί τον παγκόσμιο χαρακτήρα της λατρείας του, με τη μαντική του φήμη να ταξιδεύει στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου.

«ΝΗΟΝ ΔΕ ΠΡΟΦΥΛΑΧΘΕ ΔΕΧΕΣΘΕ ΔΕ ΦΥΛ’ ΑΝΘΡΩΠΩΝ»
(Προφυλάξτε το Ναό και να υποδέχεσθε τις φυλές των ανθρώπων)
(Ομηρικός Υμνος στον Απόλλωνα / στίχος 538)

Χωρίς αμφιβολία, ο Απόλλωνας εμφανίζεται στον Ομηρικό Ύμνο να καθορίζει απολύτως τη φυσιογνωμία του Δελφικού του Ιερού, ως ένα «παγκόσμιο» τόπο. Με τη φράση «να υποδέχεσθε τις φυλές των ανθρώπων» καθίσταται φανερό ότι δεν εννοεί μόνο τους Ελληνες. Και εδώ, στους Δελφούς, όπως και στη Δήλο, (με διαφορετικό τρόπο, σε καθένα από τους δυο αυτούς τόπους της λατρείας του) ο Θεός του Φωτός, διατηρεί και υπαγορεύει ο ίδιος τον παγκόσμιο χαρακτήρα του. Αυτός, (ο οικουμενικός ήλιος της προϊστορικής λατρείας) είναι εκείνος που οδηγεί την καινούρια (επόμενη) μέρα και στη Δήλο και στους Δελφούς.

Ο Ομφαλός που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών, με ανάγλυφο πάνω του τον «Αγρηνό», ένα σύμπλεγμα από καρπούς, που συνδέονται μεταξύ τους με μια μάλλινη ταινία. Η παραπομπή στη λατρεία της προϊστορικής Μητέρας Θεάς είναι φανερή.

Οι Δελφοί, με το «Χρηστήριον της Πυθίας», ρύθμιζαν εν πολλοίς τις τύχες του κόσμου, μέσα από τους χρησμούς του μαντείου.
Φαντασμαγορικός στην περιγραφή του είναι ο Ομηρικός Υμνος στον Απόλλωνα (στίχοι 388 και 389), που αναφέρεται στην επάνδρωση του Ιερού με τη φροντίδα του ίδιου του Απόλλωνα, από Μινωίτες ναυτικούς, που συνάντησε μεσοπέλαγα.

«ΚΑΙ ΤΟΤΕ ΔΗ ΚΑΤΑ ΘΥΜΟΝ ΕΦΡΑΖΕΤΟ ΦΟΙΒΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ
ΟΥΣ ΤΙΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΟΡΓΙΟΝΑΣ ΕΙΣΑΓΑΓΟΙΤΟ»
(και τότε λοιπόν έβαλε με το νού του ο Φοίβος Απόλλων
ποιούς ανθρώπους οργιαστές θα μπορούσε να φέρει).

Και καθώς τα σκεφτόταν αυτά (συνεχίζει ο Ύμνος) ο Θεός είδε στο βαθυπόρφυρο πέλαγο ένα γοργόπλοο καράβι, με Μινωίτες από την Κνωσό και του ήρθε έτσι η ιδέα να είναι αυτοί, που θα προσφέρουν τις θυσίες και θα αναγγέλλουν τους χρησμούς του «ΦΟΙΒΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΧΡΥΣΑΟΡΟΥ» (του Φοίβου Απόλλωνα, με το χρυσό τόξο).

Έτσι, ενώ το καράβι με τους Μινωίτες έπλεε προς την «αμμουδερή Πύλο», ο Απόλλωνας όρμησε στο κατάστρωμά του έχοντας πάρει μορφή δελφινιού. Από αυτή τη εμφάνιση του Θεού προέρχεται το επίθετο του Απόλλωνα «Δελφίνιος», αλλά και αυτό το όνομα «ΔΕΛΦΟΙ».
Ο Θεός οδήγησε το καράβι στην ακτή της «αμπελόφυτης Κρίσας» (το σημερινό χωριό Χρυσό, πολύ κοντά στους Δελφούς) και το προσάραξε στην άμμο. Τότε ο χρυσότοξος Απόλλωνας πήδησε από το «μαυρόπλωρο καράβι» σαν ωραίος έφηβος, μέσα σε ένα χαλασμό από αστραπές και λάμψεις και κατευθύνθηκε προς το ιερό του, μπαίνοντας στο άδυτο.

Επέστρεψε όμως γρήγορα εκεί που ήταν το καράβι, αλλαγμένος, και φανερώθηκε στους μινωίτες ναυτικούς με αυτά τα λόγια:

«ΕΙΜΙ Δ’ ΕΓΩ ΔΙΟΣ ΥΙΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝ Δ’ ΕΥΧΟΜΑΙ ΕΙΝΑΙ»
( είμαι εγώ γιος του Δία, ο Απόλλωνας και το καυχιέμαι ).

Εδώ λοιπόν, στον «απόκρυφο» τόπο της Κίρφης, ο Θεός ορίζει λατρευτές του, τους «οργιαστές» Μινωίτες, που γνωρίζουν τα «Κρητικά Μυστήρια του Λαβυρίνθου».
Έχει σημασία εδώ να δούμε τι υπάρχει ως εκείνη την ώρα στο πεδίο που βρίσκονται σήμερα τα ερείπια του Ναού του Απόλλωνα.

Τρίαιχμο (Ε) από το Μινωικό Ανάκτορο της Φαιστού

Αρχικά ο Απόλλωνας είχε κατά νου να στήσει το Ιερό του στην Τελφούσα (στην Αλίαρτο), όπως αναφέρει ο Ομηρικός Ύμνος. Όμως, δεν άρεσε στην Τελφούσα να μοιραστεί τη δόξα με τον Απόλλωνα και προέτρεψε το Θεό του Ήλιου να πάει στις δυτικές πλαγιές του Παρνασσού, στην Κρίσα και να διώξει από εκεί τη Γαία και τον Πύθωνα το: «ΖΑΤΡΕΦΕΑ ΜΕΓΑΛΗΝ ΤΕΡΑΣ ΑΓΡΙΟΝ Η ΚΑΚΑ ΠΟΛΛΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΕΡΔΕΣΚΕΝ ΕΠΙ ΧΘΟΝΙ»(Ομηρικός Ύμνος στον Απόλλωνα, στίχοι 302-303). {Το χοντρό, μεγάλο, άγριο τέρας, που πολλά κακά προξενούσε στους ανθρώπους, πάνω στη γη}.

Ο Ομηρικός Ύμνος περιγράφει με σαφήνεια, ότι στην περιοχή της Κρίσας κυριαρχούν προϊστορικές θεότητες και λατρείες, γνωστές σε όλη σχεδόν την περιοχή (τότε) της Μεσογείου. Είναι η λατρεία της Μεγάλης Μητέρας Θεάς και η λατρεία μιας καταχθόνιας θεότητας, ενός Δράκοντα, που εδώ έχει το όνομα «Πύθων». Ο θεϊκός αυτός δράκος είχε δώσει και το όνομά του στην πόλη που βρισκόταν εκεί κατά τους προϊστορικούς χρόνους και λεγόταν έτσι: Πυθώ.

Πολύ κοντά της υπάρχει και η πόλη Κρίσα, που αναφέρεται στον ύμνο ως: «ΚΡΙΣΗΝ ΕΥΔΕΙΕΛΟΝ ΑΜΠΕΛΟΕΣΣΑΝ» (στίχος:438) {Κρίσα ευδιάκριτη (φανερή), αμπελόφυτη}. Το όνομα Κρίσα είναι επίθετο προσδιοριστικό της Κρήτης και σημαίνει Κρητικιά (αυτή που ανήκει ή κατάγεται-προέρχεται από την Κρήτη, η εκ Κρήτης). Προφανώς προ-υπάρχει εδώ μια κτήση Κρητών «από Κνωσού Μινωΐου».

Είναι φανερό ότι η περιοχή των μετέπειτα Δελφών, κατά την προϊστορική περίοδο έχει δεσμούς με την Κρήτη και συγγενικές λατρείες (της Μεγάλης Μητέρας Θεάς-Γαίας). Ο Ομηρικός Ύμνος στον Απόλλωνα είναι γεμάτος «πληροφορίες», που αφορούν τη Δελφική Λατρεία και το Απολλώνιο Ιερό, δηλώνοντας χωρίς περιστροφές την καταγωγή τους.

Ο Ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς.

Ωστόσο, πέρα από τις σαφείς περιγραφές για το Δελφικό τοπίο, ο Ομηρικός Ύμνος στον Απόλλωνα προϊδεάζει και για τα άρρητα της Δελφικής λατρείας, δίνοντας μια κωδικοποιημένη ερμηνεία του «Ε-Τρίαιχμου», «…από Κνωσού Μινωΐου» ή αλλιώς του «Δελφικού (Ε) Έψιλον».

• ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ