Το Σάββατο του Λαζάρου: Τα ήθη και τα έθιμα στην Κύπρο

ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ: Η Κύπρος και Άγιος Λάζαρος είναι στενά συνδεδεμένοι. Σύμφωνα με τη παράδοση ο Άγιος Λάζαρος μετά την ανάσταση του από τους νεκρούς που έκανε ο Ιησούς, και μετά από τη σταύρωση του Χριστού, έφυγε από τη Βηθανία, και ήρθε στη
Κύπρο, όπου έγινε τελικά ο πρώτος επίσκοπος Κιτίου, της πόλης που αποκαλείται σήμερα Λάρνακα.

Ο ερχομός του Αγίου Λαζάρου στο Κίτιο υποδεικνύεται από τις σχετικές τοπικές παραδόσεις και κυρίως, από την αρχαία και θαυμάσια βυζαντινή εκκλησία που κτίστηκε πάνω από τον τάφο του.

Αυτή η εκκλησία, είναι το σημαντικότερο μνημείο της Λάρνακας, και συγχρόνως, ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα στη Κύπρο. Η Λάρνακα έμελλε επίσης να γίνει η εγγενής πόλη του Λαζάρου, μια δεύτερη Βηθανία. Εδώ συναντήθηκε με τους αποστόλους Παύλο και Βαρνάβα κατά το ιεραποστολικό ταξίδι τους στη Κύπρο και σύμφωνα με την παράδοση, ορίστηκε από αυτούς ως ο πρώτος επίσκοπος Κιτίου.

Για αυτό όλοι οι επισκοπικοί θρόνοι στις εκκλησίες της Λάρνακας έχουν την εικόνα του Αγίου Λαζάρου αντί αυτή του Χριστού, όπως είναι η συνήθεια στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Εδώ έζησε για τριάντα χρόνια περισσότερο, και εδώ θάφτηκε για δεύτερη και τελευταία φορά.

Στον τάφο του ο Λεόντιος ο Σοφός, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, έκτισε τη θαυμάσια εκκλησία πρίν 1110 χρόνια, σε βυζαντινό ύφος, που βλέπουμε σήμερα. Για αντάλλαγμα, τα λείψανά του μεταφέθηκαν από τη Κύπρο στη Κωνσταντινούπολη το 898, αν και το 1972 τα ανθρώπινα οστά που ανακαλύφθηκαν κάτω από το Ιερό κατά τη διάρκεια των εργασιών ανακαίνισης της εκκλησίας στη Λάρνακα, προσδιορίστηκαν ως μέρος των λειψάνων του Αγίου.

Τα λείψανα κλάπηκαν από τη Κωνσταντινούπολη από τους σταυροφόρους και μεταφέρθηκαν στη Γαλλία το 1204 ως τμήμα της λείας του πολέμου από την τέταρτη σταυροφορία. Έτσι είναι πιθανώς που ο Άγιος κατέληξε να γίνει ο πρώτος επίσκοπος της Μασσαλίας αλλά εάν είναι έτσι, ήταν νεκρός και όχι ζωντανός όταν αυτό συνέβη.

Η παραμονή του Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα συνδέεται με διάφορες παραδόσεις.Σύμφωνα με μια από αυτές, κατά τη διάρκεια των τριάντα χρόνων που έζησε μετά από την ανάσταση του, δεν χαμογέλασε ποτέ εκτός από μια περίπτωση, όταν είδε κάποιον να κλέβει μια πήλινη στάμνα, όπου είπε χαμαγελώντας: «ο πηλός κλέβει τον πηλό».

Μια άλλη παράδοση σχετίζεται με τις ακυλές (αλμυρές λίμνες) που βρίσκονται στα περίχωρα της Λάρνακας. Σύμφωνα με αυτή, οι αλυκές ήταν στο παρελθόν ένας απέραντος αμπελώνας.

Μια μέρα ο Άγιος έτυχε να περάσει από εκεί, και όντας διψασμένος, ζήτησε από τον ιδιοκτήτη μερικά τσαμπιά σταφύλια για να αποσβέσει τη δίψα του, αλλά ο ιδιοκτήτης αρνήθηκε να του προσφέρει ούτε ένα, και όταν ο Άγιος του έδειξε ένα καλάθι που φαινόταν να ήταν γεμάτο σταφύλια, αυτός απάντησε ότι περιείχαν άλας. Τότε ο Άγιος, για να τιμωρήσει τη διαφθορά και την υποκρισία τέτοιων ανθρώπων, μετέτρεψε ως εκ θαύματος τον απέραντο αμπελώνα σε αλμυρή λίμνη.

Στους παλαιά χρόνια, υπήρξε στη Κύπρο, η ακόλουθη εορτή που συνδέετε με την ανάσταση του Λαζάρου.

Η εορτή τελείτο ως εξής: Το βράδυ της παραμονής της εορτής του Αγίου Λαζάρου, ο ιερέας του χωριού, έπαιρνε 3-4 παιδιά, ιδίως μαθητές και τους μάθαινε να απαγγέλουν “το τραγούδι του Λαζάρου”. Την επομένη, ημέρα της εορτής μετά τη θεία λειτουργία, πήγαινε μαζί με αυτά τα παιδιά σε όλα τα σπίτια του χωριού όπου έψαλλαν τον”Λάραζον”.

Μετά το τέλος του τραγουδιού, ο ιερέας έψαλλε μόνος το τροπάριο της ημέρας: “Την κοινήν ανάστασιν…”. Για αμοιβή η οικοδέσποινα πρόσφερε 3-8 αυγά, και άν ήταν γυναίκα βοσκού, μια αναρή, ή ένα τυρί. Σε πολλά μεγάλα χωριά και πόλεις όπου υπάρχουν φοινικόδεντρα, έκοβαν κλαδιά και τα έμπλεκαν σε βαϊα όπου τα κοσμούσαν με λουλούδια. Αυτά τα κοσμημένα από λουλούδια βαϊα, τα κρατούσαν τα παιδιά και οι ιερείς κατά τη λειτουργία, αλλά και κατά τη περιφορά τους στο χωριό.

Πολλοί άλλοι και κυρίος μικρά παιδιά, πήγαιναν μόνοι στα σπίτια του χωριού χωρίς το ιερέα και έλεγαν τον “Λάζαρον” για να μαζέψουν αυγά και τυριά. Αυτός ο εορτασμός του Λαζάρου γινόταν στα χωριά. Στις πόλεις όμως ο εορτασμός ετελείτο ως εξής:

Μια ομάδα από άνδρες κοσμούσαν το σώμα τους με ανθισμένα σιμιλλούδκια (σιμίλλια) και με λουλούδια που είναι γνωστά στη Κύπρο ως “λάζαροι” με τέτοιο τρόπο ώστε κανένα μέρος από τα ρούχα τους η τα γυμνά μέρη του σωματός τους να φαίνεται. Όταν η πομπή των ανδρών έφθανε έξω από σπίτι, ένας από αυτούς ξάπλωνε κατά γης με σταυρωμένα τα πόδια και τα χέρια, υποκρινόμενος τον νεκρό Λάζαρο.

Οι άλλοι άνδρες της ομάδας έψαλαν το τραγούδι του Λάζαρου και όταν έφθαναν στο “Λάζαρε δεύρο έξελθε”, αμέσως ο υποκρινόμενος τον Λάζαρον σηκώνονταν πάνω. Όταν τελείωνε όλο το τραγούδι, οι οικοδέσποινες τους έδιναν αυγά και αν ήταν πλούσιο το σπίτι, μερικά κέρματα. Την ομάδα παρακολουθούσε ένα πλύθος περίεργων και ιδίως παιδιά. Στις πόλεις η αναπαράσταση της ανάστασης του Λαζάρου γινόταν με τον ίδιο τρόπο και μέσα στις εκκλησίες.

Όταν έλεγε ο ιερέας το Ευαγγέλιο και άφθανε στο “Λάζαρε δεύρο έξελθε”, ο στολισμένος με λουλούδια υποκρινόμενος Λάζαρος σηκονόταν από το έδαφος μέσα στην εκκλησία. Όλοι οι πιστοί μαζί με τους ιερείς συμμετείχαν σε αυτή τη τελετουργία.Σήμερα τα έθιμα αυτά δεν τελούνται πλέον