Η Γραμμή Μεταξά, η επίθεση του Χίτλερ και η σύγχρονη αξιοποίηση των Οχυρών.

του Γεώργιου Μουρουζίδη Ταξίαρχου ε.α.

Οι φετινές λιτές επετειακές εκδηλώσεις, λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, σε τίποτα δεν μειώνουν τον ηρωισμό των υπερασπιστών της περίφημης γραμμής, Μεταξά, στην οποία δόθηκε ο κύριος αγώνας εναντίον της χιτλερικής επίθεσης, την Άνοιξη του 1941. Η Γραμμή Μεταξά αποτελεί το μεγαλύτερο οχυρωματικό έργο στην νεότερη ιστορία, ανώτερο της γαλλικής γραμμής «Μαζινό».
Πρόκειται για 21 οχυρά που κατασκευάστηκαν υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας από το 1936 έως το 1941. Το κόστος κατασκευής του τιτάνιου αυτού αμυντικού έργου, που εκτείνεται από τον ορεινό όγκο της Κερκίνης μέχρι την Κομοτηνή, άγγιξε τα 1,5 δισεκατομμύρια δραχμές.

Τα Βαλκάνια ήταν ανέκαθεν έδαφος πρόσφορο για δολοπλοκίες, δεδομένου ότι από εδώ ξεκίνησε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος το 1914. Μέχρι την κρίση του Μονάχου το 1938, η πρωταρχική ανησυχία του δικτάτορα Μεταξά δεν ήταν ο ιταλικός αλλά ο βουλγάρικος κίνδυνος. Η Βουλγαρία και η Ελλάδα αποδύθηκαν μετά το 1936 σε έναν φρενήρη ανταγωνισμό εξοπλισμών, που βάρυνε δυσβάστακτα τις ήδη καχεκτικές οικονομίες τους. Η αύξηση των ελληνικών δαπανών για εξοπλισμούς δεν υπαγορευόταν μόνο από τον βουλγαρικό ρεβιζιονισμό, αλλά και από το ευρύτερο ρεύμα του αναθεωρητισμού στην Ευρώπη – η ιταλική εισβολή στην Αβησσυνία το 1935 είχε προβληματίσει τους έλληνες ιθύνοντες.

Η Βουλγαρία, αρνούμενη να αποδεχθεί το εδαφικό καθεστώς που είχε προέλθει από τις συνθήκες του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αναζήτησε τη συμμετοχή της στις δυνάμεις του άξονα. Το Μάρτιο του 1939 υπογράφηκε πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του Βούλγαρου πρωθυπουργού και του Γερμανού υπουργού εξωτερικών Ρίμπεντροπ, παρόντος μάλιστα και του ίδιου του Χίτλερ. Η Βουλγαρία θα παραχωρούσε τα εδάφη της στην Γερμανία, με αντάλλαγμα την πολυπόθητη προσάρτηση της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης.


Η εισβολή στην Ελλάδα και τη νότια Γιουγκοσλαβία άρχισε ταυτόχρονα και αιφνιδιαστικά στις 05.15 της 6ης Απριλίου 1941. Οι έλληνες μαχητές προέβαλαν σθεναρή αντίσταση και κρατούσαν σταθερά και αποφασιστικά τις θέσεις τους στη γραμμή των Οχυρών. Οι γερμανοί συνέχιζαν με αμείωτο ρυθμό την επιθετική τους προσπάθεια. Η κατάρρευση όμως της γιουγκοσλαβικής άμυνας αχρήστευσε την Γραμμή Μεταξά. Τα γερμανικά στρατεύματα χωρίς καμία αντίσταση πλέον άρχισαν να ξεχύνονται προς την Θεσσαλονίκη από την κοιλάδα του Αξιού ποταμού. Μπροστά σε αυτήν την εξέλιξη οι ελληνικές δυνάμεις στην Ανατολική Μακεδονία υποχρεώθηκαν, στις 9 Απριλίου 1941, να συνθηκολογήσουν.

Οι φρουρές των ελληνικών οχυρών πολέμησαν με αφάνταστη γενναιότητα και έγραψαν μια ακόμη σελίδα δόξας σε συνέχεια του αλβανικού έπους, σημαίνοντας ταυτόχρονα και την έναρξη της παγκοσμίως αναγνωρισμένης εθνικής αντίστασης.

Τα οχυρά παραμένουν αγέρωχα ορόσημα μνήμης της ελληνικής ιστορίας. Η επίσκεψη στα οχυρά σήμερα μπορεί να αποτελέσει μια διαδικασία βιωματικής περισυλλογής και ανάκλησης της ιστορικής μνήμης, αλλά και μια πρωτότυπη δημιουργική ψυχαγωγία.



Το προηγούμενο της πόλης του Βερντέν στη Γαλλία, όπου το ομώνυμο οχυρό (γραμμή Μαζινό) έδωσε οικονομική ώθηση στην περιοχή, δείχνει τον δρόμο για την σημερινή αξιοποίηση των οχυρών. Από την οπτική της πλήρους αξιοποίησης, με επίκεντρο τα κεντρικά οχυρά και τον περιβάλλοντα χώρο αυτών, στην ευρύτερη περιοχή θα μπορούσαν να υλοποιηθούν πολλαπλές δράσεις όπως: επιστημονικά συνέδρια, οργανωμένες επισκέψεις, χρήση από στρατιωτικές ακαδημίες, μόνιμες επετειακές και ειδικές εκθέσεις, αναπαραστάσεις των μαχών, βιβλιοθήκη και κέντρα τεκμηρίωσης, κινηματογραφικές καλύψεις, προώθηση της αειφόρου περιβαλλοντικής και ενεργειακής διαχείρισης των φυσικών πόρων, κλπ…

Ενθαρρυντική είναι η συνδρομή του Στρατού, διαφόρων τοπικών παραγόντων, όπως και ορισμένων εθελοντικών ομάδων, στην προοπτική της σύγχρονης αξιοποίησης των οχυρών. Στην κατεύθυνση αυτή οι πλέον αξιοσημείωτες μέχρι σήμερα πρωτοβουλίες είναι η αναπαράσταση της μάχης του Ρούπελ, η οποία συγκεντρώνει κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες, καθώς επίσης και η ψηφιοποίηση του Λίσσε, η οποία το κατέστησε σε ένα από τα πλέον σύγχρονα ψυχαγωγικά και βιωματικά πάρκα στον κόσμο.

www.anixneuseis.gr