Η «τρίτη» άλωση της Κωνσταντινούπολης – Τα Σεπτεμβριανά του 1955

Σεπτέμβριος 1955, όταν ξέσπασαν τα τραγικά επεισόδια

Στις 4:00 μ.μ. της 6ης Σεπτεμβρίου 1955, η τουρκική εφημερίδα İstanbul Ekspres ανακοινώνει είδηση που πέφτει σαν βόμβα στα αυτιά των Τούρκων πολιτών στην Κωνσταντινούπολη. Στο πατρικό σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ σημειώθηκε τεράστια έκρηξη από βόμβα, που όπως ανέφεραν και τα δημοσιεύματα, την είχαν τοποθετήσει Έλληνες.

Το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για την έναρξη ενός οργανωμένου πογκρόμ κατά της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, αλλά και άλλων μειονοτήτων, που έμεινε στην ιστορία με τον όρο «Σεπτεμβριανά». Τα Σεπτεμβριανά αποτελούν μέρος ενός μακρύ καταλόγου διώξεων κατά αλλόθρησκων μειονοτήτων που μπορεί να ξεκίνησαν περί τα τέλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εντάθηκαν όμως από την εποχή των Νεότουρκων και ύστερα.

Το πρωτοσέλιδο της τουρκικής εφημερίδας İstanbul Ekspres

Λίγο μετά την ανακοίνωση της είδησης, άρχισαν οι συγκεντρώσεις των Τούρκων υπηκόων και η υποκίνησή τους για να στραφούν κατά των ελληνικών περιουσιών. Σύμφωνα με υπολογισμούς, καταστράφηκαν 1.004 σπίτια ενώ άλλα 2.500 υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές. Λεηλατήθηκαν 4.348 καταστήματα, σχολεία, εκκλησίες, ενώ βεβηλώθηκαν και τάφοι σε κοιμητήρια. Η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου, όταν επενέβη ο στρατός τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου και επανάφερε την τάξη.

Παρέμβαση του στρατού και παύση των εχθροπραξιών

Την ίδια ώρα είχε εκδοθεί στρατιωτικός νόμος που απαγόρευε τη φωτογράφιση των καταστροφών στην ελληνική συνοικία της Πόλης. Δύο Έλληνες πήραν το ρίσκο να καταγράψουν τα γεγονότα, ο φωτογράφος Δημήτρης Καλούμενος και ο δημοσιογράφος Γιώργος Καράγιωργας. Ο Καλούμενος τραβούσε φωτογραφίες και ο Καράγιωργας είχε αναλάβει να κρύβει τα φιλμ σε μνήματα.
Όταν ηρέμησαν τα πνεύματα, και μετά την απέλασή του στην Ελλάδα, ο Έλληνας φωτογράφος διηγούνταν με ικανοποίηση: «Έκανα το καθήκον μου απέναντι στο Πατριαρχείο και την Ομογένεια. Τότε είχα τη δουλειά μου, το γραφείο μου, δεν έπαιρνα λεφτά καθόλου, ήμουν καλά, δόξα τω Θεώ. Όταν είδα τότε την κατάσταση εκεί, στον Τοπχανά, είπα κάτι σοβαρό θα γίνει εναντίον μας κι εγώ πρέπει να κάνω το καθήκον μου».
Το πλήγμα αυτό του ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης ήρθε σε μια περίοδο που η μειονότητα παρουσίαζε άνθηση και υπήρχαν ευνοϊκές συνθήκες για τη συνύπαρξη των δύο λαών.
Η πτώση όμως του ρυθμού της οικονομικής ανάπτυξης από το 1955 και μετά, καθώς και η έναρξη της κυπριακής κρίσης, ανάγκασαν την τουρκική κυβέρνηση να υιοθετήσει μια πιο αυταρχική πολιτική, και έτσι ήρθε στο προσκήνιο το μειονοτικό ζήτημα. Η Άγκυρα, πριν από τα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου, όπως φαίνεται, είχε ήδη διαμορφώσει μια πιο εχθρική στάση έναντι της μειονότητας των Ελλήνων.



Από την Αθήνα δεν υπήρξε κάποια αντίδραση επί του ζητήματος στην Κωνσταντινούπολη. Οι ελληνικές εφημερίδες, μάλιστα, ανήγγειλαν τα γεγονότα με καθυστέρηση στο κοινό τους. Αυτό ίσως οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι δεν υπήρχε διάθεση να διαταραχθεί το μέτωπο στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, ο τότε πρωθυπουργός Στρατάρχης Αλ. Παπάγος, που είχε εμπλακεί έντονα στο κυπριακό ζήτημα, νοσούσε βαρύτατα, και η ελληνική πλευρά είχε αναγκαστεί να υποχωρήσει. Μετά από έντονες συμμαχικές πιέσεις, οι δύο πλευρές κλήθηκαν να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να προβούν σε συμφιλίωση.
Οι έρευνες όμως των ελληνικών Αρχών, αλλά και η δίκη που έγινε το 1961 για την τουρκική εκδοχή της «Νύχτας των Κρυστάλλων», απέδειξαν ότι η βόμβα στο σπίτι του Κεμάλ ήταν σκηνοθετημένη προβοκάτσια από την τουρκική κυβέρνηση. Πραγματική αιτία του πογκρόμ αυτού ήταν η εξέλιξη του Κυπριακού, η συγκυρία του οποίου μεθόδευσε την προβοκάτσια.

Ο εμπρησμός του ελληνικού προξενείου στη Σμύρνη

Ο Δημήτριος Καλούμενος θέλησε κι αυτός να εκφράσει τη δική του εκδοχή για τις μεθοδεύσεις με τις οποίες οδηγήθηκαν στα τραγικά γεγονότα της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου του 1955: «Τα Σεπτεμβριανά γεγονότα ήταν αγγλοτουρκική υπόθεση. Λόγω της κυπριακής τραγωδίας πλήρωσαν οι Κωνσταντινουπολίτες την καταστροφή. Άλλωστε, και στο πρόσφατο βιβλίο του ο καθηγητής Σπύρος Βρυώνης επιβεβαιώνει ότι οι Τούρκοι, οι Άγγλοι και οι Αμερικάνοι προσπάθησαν να αποσιωπήσουν την καταστροφή της Ρωμιοσύνης».


Το 2009 προβλήθηκε η ταινία Güz Sancisi (Πληγές του φθινοπώρου) που δημιούργησε πολύ θόρυβο και προκάλεσε αντιδράσεις στο τουρκικό κοινό. Η ταινία κινείται με άξονα τα γεγονότα των Σεπτεμβριανών. Αποδείχθηκε τελικά πολύτιμη γιατί πολλοί Τούρκοι αγνοούσαν τα γεγονότα αυτά. Η σκηνοθέτρια σε συνέντευξή της σχετικά με την ταινία δήλωσε: «Ασχολήθηκα με το παρελθόν για να δείξω ποιο πρέπει να είναι το μέλλον».

Πιο πρόσφατη ταινία-ντοκιμαντέρ που απεικονίζει τα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου είναι Η φρικτή νύχτα του Γιώργου Μουτεβελλή.



www.pontos-news

6 Σεπτεμβρίου 1955: Η ολοκλήρωση της Άλωσης της Πόλης

Ό,τι ξεκίνησε στις 29 Μαΐου 1453 ολοκληρώθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 1955 με τα λεγόμενα «Σεπτεμβριανά». Χιλιάδες Έλληνες της Πόλης εξωθήθηκαν να εγκαταλείψουν την Τουρκία, ενώ μεγάλος ήταν και ο αριθμός των επιχειρήσεων οι οποίες καταστράφηκαν, με αποτέλεσμα –μεταξύ άλλων– ένα τεράστιο οικονομικό πλήγμα στην ίδια τη χώρα.

Έλληνες και Αρμένιοι, άλλωστε, κρατούσαν στα χέρια τους το εμπόριο και τη βιοτεχνία στην Κωνσταντινούπολη, και προφανώς αυτό ήταν και το «πρόβλημα». Ο εκτουρκισμός προείχε της οικονομικής ανάπτυξης.

Ιδρύοντας την Τουρκική Δημοκρατία, ο Μουσταφά Κεμάλ ήταν πεπεισμένος ότι ένα πραγματικά ανεξάρτητο εθνοκράτος, σύμφωνο με τα Δυτικά πρότυπα, δεν θα μπορούσε να λάβει σάρκα και οστά δίχως την πρότερη «κατασκευή» αστικής τάξης. Οι κεφαλαιούχοι της Τουρκικής Δημοκρατίας έπρεπε να είναι Τούρκοι, και δεδομένου του εμβρυακού σταδίου στη δημιουργία της εθνικής ταυτότητας, ο προεξάρχων ταυτοτικός προσδιορισμός ήταν το Ισλάμ.

Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Κεμάλ επιχείρησε να εκδυτικίσει τις δομές του νέου κράτους αποκόπτοντας τη δημόσια σφαίρα από θρησκευτικά στοιχεία. Λησμονούμε όμως πολλές φορές ότι δεν αποποιήθηκε το ρόλο της θρησκείας ως συγκολλητικής ουσίας της κατακερματισμένης ανθρωπολογίας της μικρασιατικής χερσονήσου. Ο Κεμάλ φέρεται να έχει αναφέρει χαρακτηριστικά προς έναν σεΐχη ότι «έχω κλείσει μοναστήρια, ναούς και τόπους κατήχησης και λατρείας [tekke, türbe, zaviye]. Όμως, αν ο Θεός μού χαρίσει σχετική μακροημέρευση, εγώ ο ίδιος θα τα ξανανοίξω την κατάλληλη στιγμή».

Στην κατεύθυνση του εκτουρκισμού των οικονομικών δομών του νέου κράτους, η στρατογραφειοκρατία δεν άφησε καμία ευκαιρία ανεκμετάλλευτη. Διαρκής η πίεση εις βάρος των Ρωμιών με σημαντικό σταθμό, πριν τα «Σεπτεμβριανά», τον περίφημο «φόρο περιουσίας» το 1942. Η Ελλάδα ήταν υπό κατοχή, οι σύμμαχοι και η ΕΣΣΔ βρίσκονταν στο αποκορύφωμα της πολεμικής προσπάθειας κατά της ναζιστικής Γερμανίας, και η Τουρκία του Ισμέτ Ινονού άδραξε τη «χρυσή ευκαιρία» εν τη απουσία όλων.

Σε μικρότερο βαθμό, παρόμοια ήταν και η «ευκαιρία» του 1955.

Η πίεση στην ελληνική κοινότητα είχε χαλαρώσει μεταπολεμικά, κυρίως εξαιτίας της βούλησης της τουρκικής κυβέρνησης να επιδείξει ένα πλουραλιστικό πρότυπο πολιτειακής οργάνωσης ενόψει της προτεραιότητας ένταξης στο ΝΑΤΟ. Η συμμετοχή στη συμμαχία ήταν «ζωής και θανάτου», μιας και οι απειλές της Μόσχας για αλλαγή του καθεστώτος των Στενών και προσάρτηση των ανατολικών επαρχιών του Καρς και του Αρνταχάν δεν άφηναν περιθώρια στην Άγκυρα να συνεχίσει την κεμαλική στρατηγική της ουδετερότητας και της αποχής από τα διεθνή δρώμενα. Υιοθετήθηκε, μάλιστα, το πολυκομματικό σύστημα, το οποίο και αυτό καταστρατηγήθηκε αργότερα το 1960 με το πραξικόπημα εναντίον της κυβέρνησης Μεντερές.

Μετά την ένταξη στους κόλπους της Ατλαντικής Συμμαχίας το 1952, η Τουρκία χρειάστηκε μια απλή και συνηθισμένη προβοκάτσια στο Προξενείο της στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να κινητοποιήσει δεκάδες εξαγριωμένων παρακρατικών κατά των Ελλήνων της Πόλης, ενώ το γεγονός ότι η χρονική συγκυρία ήταν ιδανική για την ίδια επαληθεύεται από την αντίδραση των ΗΠΑ. Διά του υπουργού των Εξωτερικών J. F. Dulles, η Ουάσινγκτον διαμήνυσε ότι «η ενότητα της βορειοατλαντικής κοινότητας αποτελεί τη βάση της κοινής μας ασφάλειας. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι μπροστά σε αυτό το κοινό επίτευγμα είναι δυνατόν κάποιο πρόβλημα να διαταράξει επί μακρόν την πορεία της ελληνοτουρκικής φιλίας». Θυμίζει μάλλον τα «πρόβατα στα βράχια του Αιγαίου» του προέδρου Μπιλ Κλίντον τέσσερις δεκαετίες αργότερα…

Η Κωνσταντινούπολη είχε αλλάξει χέρια από τη Βυζαντινή Οικουμένη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και μετέπειτα στην Τουρκική Δημοκρατία, αλλά η καρδιά της παρέμενε εν πολλοίς ελληνική. Αυτό έπαψε το 1955.

Δεν είμαι Ρωμιός της Πόλης και αισθάνομαι δέος μπροστά στις μνήμες αυτών των ανθρώπων. Γι’ αυτό, ας με διορθώσουν αλλά πιστεύω ότι το 1955 δεν δέχθηκε απλώς ένα συντριπτικό πλήγμα ο ελληνικός πληθυσμός, αλλά τελείωσε και η Κωνσταντινούπολη όπως υπήρξε και ήκμασε επί αιώνες: πλουραλιστική, μωσαϊκό πολιτισμών, ζώσα κιβωτός παραδόσεων και πολιτισμών μεταξύ ανατολής και δύσης. Το τέλος της ελληνικής κοινότητας υπήρξε το ουσιαστικό τέλος της Πόλης.

infognomonpolitics

Σεπτεμβριανά 1955: «Eπετέθησαν κατά των τάφων...»

Λίγες ημέρες μετά τα Σεπτεμβριανά, ο Αλέξανδρος Χατζόπουλος, βουλευτής του Δημοκρατικού Κόμματος, είχε το θάρρος να καταγγείλει τους υπεύθυνους των γεγονότων στο τουρκικό Κοινοβούλιο.

Απόσπασμα της ομιλίας αυτής είναι το κείμενο που αναδημοσιεύουμε από την ημερήσια εφημερίδα της Πάλης «Εμπρός» της 15ης Σεπτεμβρίου 1955:

Όχι ως Χριστιανός, αλλά ως Τούρκος πολίτης και ως αντιπρόσωπος του Έθνους αυτού εκφράζω την λύπην μου δια τα γεγονότα, τα οποία αποτελούν μίαν κηλίδα δια την ιστορίαν μας. Όλος ο κόσμος οφείλει να γνωρίζη ότι ουδείς συμπατριώτης μας εις την χώραν ταύτην είναι σκλάβος ή όμηρος. H εξέλιξις των γεγονότων αποκαλύπτει ότι το επεισόδιον ήτο διοργανωμένον.



Κυρίως με θλίβει το εξής σημείον επί του οποίου και θα σταθώ ιδιαιτέρως. Είναι η επιδειχθείσα κατά τα γεγονότα ανοχή των οργάνων ασφαλείας. H ασφάλεια αδιαφόρησεν προς τα γεγονότα. Aπόδειξις ότι κατά την νύκτα των γεγονότων απεβιβάσθησαν εις Πρίγκηπον 200-300 άτομα με βενζινόπλοια και ενώπιον των αστυνομικών οργάνων προέβησαν εις τας καταστρεπτικάς των ενεργείας. Eις Tαξείμ εδέχθη επίθεσιν καταστροφέων το Zάππειον Παρθεναγωγείον και επυρπολήθη η Εκκλησία (Αγία Tριάς) ενώπιον των αστυνομικών οργάνων, τα οποία εθεώντο τα διατρέχοντα. Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα. Εις την οικίαν μου εισήλθον πλείστα όσα άτομα. Πέριξ της οικίας μου υπήρχον αστυνομικοί και χωροφύλακες. Αυτοί δεν προεφύλαξαν τους οικείους μου αλλά μάλλον τους επιτεθέντας. Αυτήν την εντύπωσιν αφήκεν η στάσις και η αδιαφορία των. Οι επιδρομείς ανεστάτωσαν την κατοικίαν μου, ανήλθον εις τα υπνοδωμάτια, εξύπνησαν την 80τούτιδα γραίαν μητέρα μου και τον πατέρα μου και έσπασαν μπροστά των τας κλίνας των. Και ακομη, οι επιδρομείς επετέθησαν κατά των τάφων και των Ρωμαίικων κοιμητηρίων, εξέθαψαν πτώματα και εθρυμμάτισαν και έκαυσαν τα οστά των.

Όταν εισήλθον εις την οικίαν μου εδήλωσαν «μη φοβείσθε, δεν κινδυνεύει η ζωή σας, μόνον την περιουσίαν σας θα καταστρέψωμεν. Αυτήν την διαταγήν εκτελούμεν». Κατόπιν διεπίστωσα ότι και εις άλλας περιοχάς τα ίδια είπον.

Αξιότιμοι συνάδελφοι. Εις την χιλιάδων ετών ιστορίαν της Τουρκίας, δεν αναφέρονται τοιαύτα γεγονότα. Ουδέποτε οι Τούρκοι επυρπόλησαν ευκτηρίους οίκους ανήκοντας εις άλλα στοιχεία. Είναι περιττόν να επισημάνωμεν περαιτέρω την σημασίαν των γεγονότων. Εφελκύω την προσοχήν Σας επί ενός σημείου μόνον:
Λαμβάνοντες μέτρα, ας έχομεν υπ’ όψιν ότι αυτοί που κατέστρεψαν σήμερον την κατοικίαν μου, αύριον είναι δυνατόν να στρέψουν καθ’ ημών την καταστρεπτικήν των δράσιν, να απειλήσουν Υμάς τους ιδίους.

Αναδημοσίευση από το ένθετο Επτά Ημέρες της εφ. Καθημερινή (10/9/1995).

Ο μηχανισμός της καταστροφής

Ο Σπύρος Βρυώνης στην εκπομπή «Ανιχνεύσεις» επ'αφορμή του βιβλίου του «Ο Μηχανισμός της Καταστροφής -- το Τουρκικό Πογκρόμ του Σεπτεμβρίου 6-7, 1955 και ο Αφανισμός της Ελληνικής Κοινότητας Κωνσταντινούπολης», μιλώντας εφ'όλης της ύλης για τα ελληνοτουρκικά, όχι μόνο για τα Σεπτεμβριανά.

Ο Σπύρος Βρυώνης, κορυφαίος βυζαντινολόγος της γενιάς του, γεννήθηκε το 1928 στο Μέμφις του Τεννεσή των ΗΠΑ από οικογένεια κεφαλληνιακής καταγωγής. Μετά το τέλος των μεταπτυχιακών σπουδών του στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, ξεκίνησε την πανεπιστημιακή σταδιοδρομία του διδάσκοντας στο ίδιο πανεπιστήμιο. Έχει διατελέσει καθηγητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (όπου χρημάτισε και διευθυντής του Κέντρου Σπουδών Εγγύς Ανατολής G. E. von Grunebaum), καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητής Ελληνικού Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (όπου κατείχε και τη θέση του διευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης), από το οποίο αποχώρησε με τον τιμητικό τίτλο του ομότιμου καθηγητή Ελληνικού Πολιτισμού.

Μέλος πολλών επιστημονικών φορέων, επίτιμος διδάκτορας πολλών πανεπιστημίων (μεταξύ των οποίων το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Πανεπιστήμιο Κύπρου), ο Σπύρος Βρυώνης έχει τιμηθεί με σημαντικές επιστημονικές διακρίσεις: έχει εκλεγεί τακτικό μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, της Αμερικανικής Ακαδημίας Μεσαιωνικών Σπουδών, της Αμερικανικής Φιλοσοφικής Εταιρείας και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Πόλη 1955: η ανατομία ενός πογκρόμ

Του Ηλια Κ. Μαγκλινη
Τι συνέβη τη νύχτα της 6ης Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη; Με τη γνωστή τακτική που συνηθίζουν οι τουρκικές κυβερνήσεις, και με πρόσχημα το Κυπριακό και τον δήθεν εμπρησμό της κατοικίας όπου είχε γεννηθεί ο Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη, οργανώθηκε από τις αρχές συγκέντρωση - διαδήλωση. Η κατάσταση τέθηκε σκόπιμα εκτός ελέγχου, με αποτέλεσμα να έχουμε μια ελληνική «Νύχτα των κρυστάλλων»: ρακένδυτοι, εξαθλιωμένοι Τούρκοι, καθώς και στρατιωτικοί, φαντάροι, αστυνομικοί και χωροφύλακες που φορούσαν όλοι πολιτικά, έκαναν εκείνο το βράδυ το πλιάτσικο της ζωής τους, ουρλιάζοντας «Κάτω η Ευρώπη!» και «Θα φτάσουμε μέχρι τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα!». Λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν εκατοντάδες ελληνικά καταστήματα, σπίτια, εκκλησίες, σχολεία ακόμα και νεκροταφεία.

Η τραγωδία των Σεπτεμβριανών, καθώς και τα πριν και τα μετά, βρίσκεται στον πυρήνα του νέου βιβλίου του κορυφαίου βυζαντινολόγου και δεινού μελετητή των ελληνοτουρκικών, κ. Σπύρου Βρυώνη. Τίτλος του, «Ο μηχανισμός της καταστροφής. Το τουρκικό πογκρόμ της 6-7 Σεπτεμβρίου 1955 και η καταστροφή της ελληνικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης». Το εμβληματικό αυτό έργο κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Αμερική από τις εκδόσεις Greekworks.com, ενώ στην Αθήνα διατίθεται από τα βιβλιοπωλεία της Εστίας και Ελευθερουδάκη.

Στο φως αρχεία και μαρτυρίες

Ηταν πριν από έξι χρόνια όταν με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του Τούρκου συγγραφέα Αζίζ Νεσίν («Κρεμάστε τους σαν τα τσαμπιά», εκδ. Καστανιώτης) για το πογκρόμ των Τούρκων κατά των ελληνικών κοινοτήτων της Κωνσταντινούπολης τη νύχτα της 6ης προς 7ης Σεπτεμβρίου 1955, γράφαμε ότι οι Ελληνες της Πόλης πρέπει να ένιωσαν στο πετσί τους το νόημα της γνωστής φράσης «Εγινε Τούρκος».

Η τουρκική βαρβαρότητα του 1955 παραμένει ουσιαστικά γεγονός άγνωστο στους κύκλους των ιστορικών του εξωτερικού. Οι τουρκικές κυβερνήσεις έχουν κάνει τα πάντα για να ξεχαστεί αυτό το «μεμονωμένο επεισόδιο», το οποίο, επιπροσθέτως, ισχυρίζονται ότι δεν συνέβη έτσι όπως καταμαρτυρούν ότι συνέβη όσοι έζησαν εκείνα τα γεγονότα από κοντά. Δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσουν όλα αυτά. Η Τουρκία έχει κατορθώσει έως σήμερα να αποσιωπήσει τη γενοκτονία ενός εκατομμυρίου διακοσίων χιλιάδων Αρμενίων, 750 χιλιάδων Ασσυρίων και 350 χιλιάδων Ποντίων.

Αγοράζουν έδρες

Σχεδόν όλες οι τουρκικές κυβερνήσεις έχουν αποδειχτεί ιδιαίτερα ικανές στην προώθηση των εθνικών και γεωπολιτικών τους συμφερόντων μέσα από τη μεθοδευμένη, συστηματική διαστρέβλωση της Ιστορίας. Σε συνέντευξή της στην κυριακάτικη «Κ» (24 Δεκεμβρίου 2000) η ποντιακής καταγωγής Αμερικανίδα συγγραφέας Τία Χάλοου δήλωνε ότι δεκάδες αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν δεχθεί δωρεές από Τούρκους επιχειρηματίες προκειμένου να ιδρύσουν έδρες τουρκολογίας ώστε να διδάσκεται η Ιστορία έτσι όπως συμφέρει την Τουρκία: αποσιωπώντας τις γενοκτονίες και τις σφαγές. Το Χάρβαρντ και το Πρίνστον, κατά την Τ. Χάλοου, είναι δύο από αυτά τα πανεπιστήμια. Συζητώντας αυτό το θέμα με τον κ. Σ. Βρυώνη, ο οποίος μας επισκέφθηκε στα γραφεία της «Κ» λίγο καιρό πριν από την κυκλοφορία του βιβλίου του στην Αμερική, αρκέστηκε να επιβεβαιώσει αυτή την πληροφορία, υπογραμμίζοντας όμως με έμφαση την αδράνεια της Ελλάδας απέναντι σε αυτή τη συνεχιζόμενη κατάσταση.

Ανθρωποκεντρική προσέγγιση

Παρότι ο Σ. Βρυώνης έχει στο ενεργητικό του ένα εξαιρετικά πλούσιο και πολυσχιδές έργο που αφορά την ελληνική ιστορία από την εποχή του Ομήρου έως τις ημέρες μας και τις σχέσεις της Ελλάδας με τις άλλες βαλκανικές χώρες και κυρίως με την Τουρκία, το νέο του βιβλίο, που φτάνει τις 650 σελίδες, μοιάζει με έργο ζωής. Οχι μόνο επειδή αφιέρωσε πολλά χρόνια στη συγγραφή του αλλά και επειδή φέρνει στο φως άγνωστες πτυχές, κρυμμένα αρχεία και αποσιωπημένες λεπτομέρειες εκείνης της τραγωδίας, επιμένοντας σε μαρτυρίες όχι μόνο Ελλήνων αλλά και ξένων παρατηρητών. Ο Σ. Βρυώνης δεν παραλείπει να αναφερθεί εκτενώς όχι μόνο στις τεράστιες υλικές ζημιές αλλά και στα ηθικά και ψυχολογικά τραύματα που υπέστησαν οι Ελληνες της Πόλης, προσδίδοντας στην προσέγγισή του έναν ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα - χωρίς όμως να παρεκκλίνει στιγμή από τη νηφάλια, αυστηρή ιστοριογραφία.

Εχοντας ως αφετηρία τα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα της τόσο δραστήριας εμπορικά και πολιτιστικά ελληνικής παρουσίας στην Πόλη, και αναλύοντας εμβριθώς το πολιτικό και διπλωματικό παρασκήνιο της εποχής, ο Σ. Βρυώνης αφιερώνει αρκετό χώρο και στις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες της δίκης που οδήγησε και στον απαγχονισμό του «πρωθυπουργού των Σεπτεμβριανών» Αντνάν Μεντερές. Οπως σημειώνει ο ίδιος, απέκτησε πρόσβαση στο άγνωστο αρχειακό υλικό της δίκης, ανακαλύπτοντας τον ιδιαίτερο μηχανισμό της τουρκικής δικαιοσύνης, όπου ο κατηγορούμενος βρίσκεται σε δυσχερή θέση καθώς του αρνούνται θεμελιώδη δικαιώματα σχετικά με την υπεράσπισή του.

Και φωτογραφίες

Ενα ακόμα αξιοσημείωτο στοιχείο είναι το εκπληκτικό φωτογραφικό υλικό που περιλαμβάνει το βιβλίο, το οποίο προέρχεται κυρίως από την ηρωική αποστολή του επίσημου φωτογράφου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, του Δημήτρη Καλούμενου, ο οποίος φωτογράφισε με κίνδυνο της ζωής του τα «κατορθώματα» του τουρκικού όχλου - σε κάποιο σημείο μάλιστα, μαζί με τον ανταποκριτή του «Εθνους» Γιώργο Καράγιωργα, ο οποίος, επίσης με μεγάλο κίνδυνο, πέρασε φωτογραφίες του Καλούμενου στη χώρα μας. O Σ. Βρυώνης θεωρεί τον Δ. Καλούμενο έναν από τους κυριότερους μάρτυρες του όλου γεγονότος, και ότι χωρίς τη συμβολή του το βιβλίο δεν θα ήταν αυτό που είναι.

Αναζητώντας την αλήθεια

Αν η έκφραση του προσώπου του και η κάθε του χειρονομία δεν παρέπεμπαν σε μια «ήρεμη δύναμη», μια ασκητική μορφή σοφού, έναν άνθρωπο κατασταλαγμένο, αλλά και σκληρά δοκιμασμένο, που τον διακρίνει μια βαθιά ευγένεια και μια αδιόρατη μελαγχολία, θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για τυπική περίπτωση δαιμόνιου Ελληνοαμερικανού. Γεννημένος στο Τενεσί πριν από 77 χρόνια, από μικρός χρειάστηκε να «κολυμπήσει στα βαθιά», όταν οι γονείς του τον έστειλαν εσωτερικό σε αυστηρό στρατιωτικό σχολείο του Τενεσί, όπου οι συμμαθητές του δεν ήταν ακριβώς τα καλύτερα παιδιά. Η εμπειρία αυτή όμως χαλύβδωσε τη θέλησή του. Εως το 1956 ο Σ. Βρυώνης είχε ήδη καταθέσει το διδακτορικό του στο Χάρβαρντ, για να εργαστεί στη συνέχεια σε διάφορα πανεπιστήμια στην Καλιφόρνια και στο Σικάγο και να διατελέσει διευθυντής του Κέντρου Γκούγκενχαϊμ για Σπουδές Εγγύς Ανατολής και του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών Αλέξανδρος Ωνάσης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Από τα μέσα της δεκαετίας του '90 ο Σ. Βρυώνης ίδρυσε και διηύθυνε το Κέντρο για τη Μελέτη του Ελληνισμού Σπύρος Βρυώνης.

Γιατί ενδιαφέρθηκε

Εχοντας στο ενεργητικό του περί τα τριάντα βιβλία και εκατοντάδες εργασίες, άρθρα, διαλέξεις και άλλα κείμενα, ο Σ. Βρυώνης κατά την πολύωρη επίσκεψή του στην «Κ», μας περιέγραψε, και δεν παρέλειψε να το αναφέρει και στο βιβλίο του, πώς γεννήθηκε μέσα του το ενδιαφέρον για τα Σεπτεμβριανά. Ηταν όταν, σπουδαστής ακόμα στο Χάρβαρντ, μελετούσε τις απαρχές της εμφάνισης των Σελτζούκων Τούρκων στη Μικρά Ασία. Ο κ. Σ. Βρυώνης θυμάται ότι οι ειδήσεις για τα γεγονότα της Κωνσταντινούπολης καλύφθηκαν από τις εφημερίδες και μεταδόθηκαν από τα ραδιόφωνα της Ουάσιγκτον. Εγιναν και θέμα συζήτησης μεταξύ του Σ. Βρυώνη και άλλων μελετητών στο περίφημο Κέντρο Βυζαντινών Σπουδών Dumbarton Oaks. Ωστόσο, επικρατούσε μια ατμόσφαιρα αδιαφορίας ή και εχθρότητας προς τα θύματα του πογκρόμ.

Καθώς ο Σ. Βρυώνης άρχισε να παρακολουθεί στενά τα ρεπορτάζ στις αμερικανικές και αγγλικές εφημερίδες, διαπίστωσε ότι τα κείμενα αντανακλούσαν τις επίσημες απόψεις της αμερικανικής και της βρετανικής κυβέρνησης: αντιμετώπιζαν ένα μαζικό έγκλημα πολύ αβασάνιστα και εξήραν την Τουρκία που πήρε δραστικά μέτρα για την «πάταξη των ταραχοποιών στοιχείων». Ο νεαρός φοιτητής φύλαξε σε ένα φάκελο αυτά τα δημοσιεύματα. Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο Σ. Βρυώνης, ακούγοντας την ενημέρωση που έκανε στον καθεδρικό της Αγίας Σοφίας στην Ουάσιγκτον ο Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Μιχαήλ, ένιωσε ότι επρόκειτο για ένα τελείως διαφορετικό γεγονός. Γενικά, τα έξι συνολικά χρόνια που πέρασε ο Σ. Βρυώνης στο Dumbarton Oaks και στο Χάρβαρντ του έδωσαν την ευκαιρία να εντρυφήσει στην ιστορία και τις συγκρούσεις ανάμεσα στην Τουρκία, την Ελλάδα, την Αρμενία, το Ισραήλ και την Παλαιστίνη καθώς και στην αμερικανική εξωτερική πολιτική σχετικά με αυτά τα ζητήματα - λαμβάνοντας πλέον σοβαρά υπόψη την ύποπτη στάση των πολιτικών και των ΜΜΕ της Αμερικής αναφορικά με γεγονότα όπως τα Σεπτεμβριανά. Επανήλθε σε εκείνο το φάκελο με τα ρεπορτάζ για το πογκρόμ, όταν κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 οι εντάσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία εξαιτίας του Κυπριακού και του Αιγαίου έμπαιναν πλέον σε άλλη φάση.

«Πιο ισχυρό το βόλεμα»

Τελικά, γιατί έγραψε αυτό το βιβλίο; Επειδή, όπως ομολογεί ο ίδιος, τον είχε καταπλήξει η ετοιμότητα της αμερικανικής κυβέρνησης αλλά και των ακαδημαϊκών να «εκπορνεύσουν την αλήθεια χάριν χρημάτων, αναγνώρισης και/ή πολιτικής αποδοχής». Αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες να οδηγηθεί ο ιστορικός στην «απόλυτη αλήθεια», αυτός ο αμοραλισμός σε πολιτικό και ακαδημαϊκό επίπεδο σχετίζεται, κατά τον Σ. Βρυώνη, με καταστάσεις όπως η άρνηση του Ολοκαυτώματος των Εβραίων ή της Γενοκτονίας των Αρμενίων.

«Το βόλεμα τελικά είναι πιο ισχυρό από την αλήθεια», παρατηρεί ο Σ. Βρυώνης, ο οποίος έγραψε το βιβλίο αυτό για να θίξει το ζήτημα της διαστρέβλωσης της Ιστορίας. Η μελέτη του πογκρόμ του 1955, ισχυρίζεται, μας βοηθά να αποκτήσουμε μια περισσότερο πρισματική εικόνα των τουρκικών, ελληνικών, βρετανικών και αμερικανικών συμφερόντων σε ένα ευρύτερο επίπεδο. Πάνω απ' όλα είναι μια προσπάθεια να αναζητηθούν οι θεμελιώδεις ιστορικές αλήθειες ενός γεγονότος και όχι οι «αλήθειες» των πολιτικών σκοπιμοτήτων.

Επί τόπου περιτομή!

Σαράντα πέντε ελληνικές κοινότητες καταστράφηκαν και λεηλατήθηκαν μέσα σε λίγες ώρες τη νύχτα των Σεπτεμβριανών. Και φυσικά δεν έλειψαν οι βιαιοπραγίες: Ελληνες και Αρμένιοι ξυλοκοπήθηκαν άγρια, υπήρξαν περιπτώσεις ομαδικών βιασμών, ενώ, όπως έχει καταγράψει ο Τούρκος συγγραφέας Αζίζ Νεσίν στο βιβλίο του για τα Σεπτεμβριανά «Κρεμάστε τους σαν τα τσαμπιά», όποιον περαστικό οι Τούρκοι τον νόμιζαν για «Ρωμιό», τον υποχρέωναν να γυμνωθεί για να διαπιστωθεί αν έχει περιτομή. Οπως χαρακτηριστικά γράφει ο Τούρκος συγγραφέας, πολλοί Ελληνες εξευτελίστηκαν κατ' αυτόν τον τρόπο, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, οι Τούρκοι τραβούσαν μαχαίρι κι έκαναν επιτόπου περιτομή. «Τώρα δύο εκατοστά παραπάνω, τρία περίσσευμα… ε! μέσα στη φασαρία, δεν κοιτάζουν τέτοιες λεπτομέρειες». Οταν αναφέραμε αυτή την ανατριχιαστική λεπτομέρεια στον κ. Σπύρο Βρυώνη, με τη νηφαλιότητα και την ηρεμία που τον χαρακτηρίζει, κούνησε θλιμμένα το κεφάλι του και πρόσθεσε ότι κυρίως Ελληνες ιερείς υπέστησαν αυτή τη βαρβαρότητα.

Μagnum Opus

Magnum Opus χαρακτήρισε το βιβλίο ο καθηγητής του UCLA Ρίτσαρντ Χοβανισιάν, ο οποίος βρέθηκε στην Πόλη λίγες ημέρες μετά τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου, ενώ ο Τανέρ Ακάμ, Τούρκος καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Μινεσότα, πρώην έγκλειστος των τουρκικών φυλακών ως αντιρρησίας συνείδησης, σχολίασε ότι ο καθηγητής Βρυώνης έκανε μια μεγάλη συνεισφορά στις τουρκικές και ελληνικές σπουδές, αλλά άνοιξε επίσης νέους δρόμους στις μικρασιατικές σπουδές. Τέλος, ο Ρόμπερτ Χόλαντ, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, επεσήμανε ότι «η συνεισφορά του Βρυώνη στη βιβλιογραφία της πολιτικής της περιοχής, της εξέλιξης του Κυπριακού και της ιστορίας της ελληνικής παρουσίας στη Μικρά Ασία είναι πρωτότυπη και σημαντική».

kathimerini.gr

Ο Φωτογράφος Των Σεπτεμβριανών Σε Μια Αποκαλυπτική Συνέντευξη.«Να Καταστρέψετε Τη Ρωμιοσύνη» Φώναζε Ο Συγκεντρωμένος Όχλος Των Τούρκων.

Ο φωτογράφος Δημήτρης Καλούμενος, ήταν ο μοναδικός που κατόρθωσε να καταγράψει με την φωτογραφική του μηχανή τα γεγονότα του Σεπτεμβρίου 1955 και στην συνέχεια υπήρξε μαρτυρία και φωτογραφικό υλικό το οποίο έδειξε το μένος και τα μεγέθη της καταστροφής της Ελληνικής Μειονότητας.

(Συνέντευξη του κ. Καλούμενου στον Έλληνα δημοσιογράφο Στέλιο Κούλογλου.)

Ερ. Τι έγινε τότε; Για πείτε μου τα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου.

«Εγώ στις 6 Σεπτεμβρίου ώρα 1 παίρνω ένα τηλεφώνημα από το Πατριαρχείο. Με τηλεφωνεί ο Γιάννης, ο κλητήρας και οδηγός του Πατριάρχου. Και λέει ότι ο Πατριάρχης ήκουσε στο ραδιόφωνο ότι στο BBC έπεσε βόμβα στο τουρκικό προξενείο από τους Έλληνες. Λέω: «Δεν ξέρω τίποτα»…

Με θεωρούσαν ως ανταποκριτή της Μακεδονίας. «Να μάθω» λέω. Παίρνω τηλέφωνο τον αείμνηστο Ιωάννη Ιωαννίδη να μάθω. Τον παίρνω τηλέφωνο, με λέει «δεν έχω υπόψιν μου, να ρωτήσω την αστυνομία».

Ρωτάει την αστυνομία και η αστυνομία δεν είχε υπόψιν της αλλά στέλνει φύλακες γύρω από το προξενείο μήπως προλάβει κάτι το οποίον έμελλε να γίνει. Έτσι παίρνω τον Πατριάρχη και του λέω «δεν έγινε τίποτα». Αλλά αυτό αποδεικνύει ότι η Αγγλία το είχε προσχεδιασμένο το σχέδιό της. Και είχε δώσει πληροφορίες στο BBC ότι θα γίνει η ώρα 1 η έκρηξις. Ενώ ο Χασάν, αυτός ο κλητήρας του τουρκικού προξενείου της Θεσσαλονίκης δεν έκανε την έκρηξη και η έκρηξη έγινε η ώρα 6. Και η ώρα 5 στην Τουρκία η «Istanbul Express» με καμουφλαρισμένο το κτίριο του τουρκικού προξενείου της Θεσσαλονίκης,βομβαρδισμένο, κυκλοφόρησε στην Πόλη με τον τίτλο «Οι βάρβαροι εχθροί μας Έλληνες, έβαλαν βόμβα στο σπίτι του πατέρα μας. Γι’αυτό πρέπει και εμείς να λάβουμε τα μέτρα μας». Και κυκλοφόρησε η εφημερίδα.

Αυτό είναι ένα σημείο που αποδεικνύει ότι πράγματι οι Άγγλοι ενήργησαν για τα γεγονότα. Και εγώ η ώρα 5, πιο νωρίς βρισκόμουνα σε μία περιοχή που λέγεται Τοπαμάς. Εκεί είδα στρατιωτικά αυτοκίνητα από τα οποία έβγαιναν άνθρωποι με πολιτική ενδυμασία. Και άλλο αυτοκίνητο με άλλους στους οποίους έδιναν σιδερένιους λοστούς, αλυσίδες μεγάλες, έργα διαρρήξεως και άλλα πράγματα και τους έλεγαν θα κατευθυνθείτε στην πλατεία Ταξίμ, από εκεί θα πάρετε οδηγίες τι
πρέπει να κάνετε. Όταν ήκουσα αυτό, λέω εγώ: «πρέπει να κάνω το καθήκον μου σαν δημοσιογράφος Έλληνας». Επειδή βέβαια ήτο φορτισμένη η ατμόσφαιρα εναντίον της ρωμιοσύνης με τα δημοσιεύματα των τουρκικών εφημερίδων και τον λόγο τον οποίον είχε βγάλει ο Μεντέρες στο Λιμάνι Λοκαντασίρ, είπα «εδώ κάτι θα συμβεί».

Έτσι πήγα στο γραφείο μου, πήγα πήρα τη μηχανή μου και κατευθύνθηκα και εγώ στην πλατεία Ταξίμ. Εκεί τι να δω; Πλήθος συγκεντρωμένο και απ’όλα τα μέρη της Πόλης να συγκεντρώνονται και να υπάρχουν οι πύρινοι λόγοι εναντίον της Ελλάδος και με τον βασικό στόχο να λένε «να καταστρέψετε τη ρωμιοσύνη». Έτσι, κατά τις 6.30-6.45, αρχίζει η καταστροφή.

Καταστρέφουνε πρώτα, το καφενείο επτάλοφος που υπήρχε εκεί στην Σοατία. Δεν άφησαν τίποτα όρθιο. Τα πάντα έσπασαν. Εκεί υπήρχε και ένα παντοπωλείο του οποίου ήτο ιδιοκτήτης ένας ρωμιός μεσήλικας με την γυναίκα του. Τους κακοποίησαν, τους έβγαλαν έξω και ερήμωσαν το κατάστημα, πέταξαν τα υπάρχοντα μέσα εις τον δρόμο και όλα μείναν κατεστραμμένα.
Επίσης πήγανε στην εκκλησία την Αγία Τριάδα που είναι εκεί κοντά και δεσπόζει της πλατείας του Ταξίμ και άρχισαν να βάζουνε φωτιά. Μαζέψαν όλα τα ξύλινα αντικείμενα του ναού, βεβήλωσαν το ιερό, έκοψαν τα χέρια του Χριστού, κατέστρεψαν την Παναγία και τον Ιωάννη και έβαλαν δυναμίτιδα για να καταστρέψουν την εκκλησία. Αλλά η δυναμίτις δεν κατεστράφη. Κατόπιν κατευθύνθηκαν στο παρθεναγωγείο Ζαππείου το οποίο κατέστρεψαν. Και ερήμωσαν και το άγαλμα του Ζάππα το εγκρέμισαν.

Αυτά όλα τα είδα και τα έζησα και τότε δεν είχαμε ούτε φλας ούτε πράγματα εκείνη την εποχή, μηχανές μαυρόασπρες. Και κατόπιν άρχισαν να παίρνουνε όλα τα καταστήματα της οδού σταυροδρομίου. Οι ομάδες ήσαν 7. Η πρώτη ομάδα διαρρήγνυε τα καταστήματα, άνοιγε τα καταστήματα. Η δεύτερη ομάδα εισέρχετο μέσα και επέταγε και διέλυε κάθε πράγμα που έβρισκε μέσα. Η τρίτη ομάδα ξεκαθάριζε τα περισσότερα κι ό,τι απέμεινε, ώστε τα καταστήματα έμειναν με
τους 4 τοίχους τους. Τα δε εμπορεύματα ήσαν όλα στο δρόμο. Ο δρόμος έφτασε περίπου ένα μέτρο, ενάμιση μέτρο και δεν μπορούσε κανείς να περάσει πάνω από τα εμπορεύματα. Τα εμπορεύματα βέβαια δεν ήσαν μόνο πεταμένα αλλά και κατεστραμμένα. Είχαν τέτοια οργάνωση ώστε να καταστρέφουν το εμπόρευμα. Τα δε κοσμηματοπωλεία όλα ελεηλατήθησαν. Τα δε καταστήματα που πουλούσαν παπούτσια, βγάλαν τα παπούτσια τα παλιά και φορούσαν καινούρια.
Διότι την άλλη μέρα τα είδαμε τα παπούτσια τα βρώμικα εκεί πέρα. Επίσης, στα καταστήματα που υπήρχαν ενδύματα παίρνανε τα ενδύματα, ντυθήκανε και αφήνανε τα ρούχα τους τα παλιά. Τα σκισμένα και τα βρώμικα. Και ούτω καθεξής μέσα σε έξι ώρες κατέστρεψαν 4200 μαγαζιά και 2000 σπίτια. Κατέστρεψαν εργοστάσια, μηχανουργία, εφημερίδες, σχολεία, ξενοδοχεία κάθε είδους
εμπορικό κατάστημα υπέστη καταστροφή. Ζαχαροπλαστεία.

Τώρα ερχόμαστε σε άλλη περίοδο, στην περίοδο των εκκλησιών. Όλες οι εκκλησίες εβεβηλώθησαν. Όλες οι εκκλησίες κατεστράφησαν. 40 εκκλησίες εκάησαν. Τα μεγάλης αξίας κειμήλια των εκκλησιών έχουνε… Οι
εκκλησίες όλες κατεστράφησαν. Από αυτές οι 40 εκάησαν. Ολοσχερώς. Οι άλλες εκκλησίες εβεβηλώθησαν. Μεγάλης αξίας κειμήλια, ιερές εικόνες τεραστίας αξίας επιτάφιοι Βυζαντινοί, κεντημένοι με χρυσό και άργυρο, έχουν εξαφανιστεί ή έχουν καεί. Κανείς δεν ξέρει τι έχουνε γίνει. Επίσης, το μεγάλο και τρομερό έγκλημα το οποίο δεν πιστεύω εγώ να έγινε στην ιστορία που έχουμε διαβάσει, να έγινε στον κόσμο. Στα νεκροταφεία. Όλα τα νεκροταφεία, όλων των κοινοτήτων
υπέστησαν καταστροφές. Οι σταυροί των τάφων όλοι καταστράφησαν. Οι τάφοι κατεστράφησαν. Μεγάλοι καταστροφή έγινε στο μεγάλο νεκροταφείο του Βαλουκλίου που είναι θαμμένοι οι Πατριάρχες και οι μεγάλοι ευεργέτες. Εκεί άνοιξαν τους τάφους, πέταξαν τα οστά, κατέστρεψαν τους
τάφους και το μεγαλύτερο κακό έγινε εις τους τάφους του νεκροταφείου Σισλί, της περιοχής του Πέρα. Το νεκροταφείο Σισλί ήτο ένα μουσείο από μνημεία και μαυσωλεία, το οποίον μόλις μπήκαν αυτοί κατέστρεψαν κάτι το οποίο, καλλιτέχνημα. Σταυρούς και λοιπά. Κατέστρεψαν την εκκλησία και την έκαψαν. Κατέστρεψαν το οστεοφυλάκιο και το έκαψαν. Τα δε οστά τα οποία βρισκόντουσαν έξω και οι νεκροκεφαλές τις κλωτσοβολούσανε.

Επίσης το πιο μακάβριο, το πιο μακιαβελικό θέμα είναι… έχουν ξεθάψει νεκρούς και τους έχουν μαχαιρώσει. Αυτά που σας λέω τα έχω φωτογραφίσει όλα στο βιβλίο μου «Η Σταύρωση του Χριστιανισμού». Και όλα δείχνουν όλη την καταστροφή στο νεκροταφείο του Σισλί στους Πατριαρχικούς τάφους.
Στο Μπατρικί επίσης έχουν θανατωθεί 22 άνθρωποι μεταξύ των οποίων ο ηγούμενος… ο καλόγερος του Βαρουκλί εκάηκε με το κτίριο αλλά δεν εβρέθησαν τίποτα από τα οστά του. Επίσης τον Ευάγγελο, τον άλλον μοναχό, του σταύρωσαν τα χέρια, όπως σταύρωσαν τον Χριστό. Αυτά τα έχω βγάλει φωτογραφία τα χέρια του στο βιβλίο μου μέσα. Και κάτι άλλο, ό,τι έχετε ανάγκη».

Αυτοί οι άνθρωποι πώς ήξεραν ποιους να χτυπήσουν;

«Αυτά τα είχαν προμελετημένα όπως σας είπα. Από το ’54 άρχισαν και κατέγραφαν τα καταστήματα, τα σπίτια και όλα τα πράγματα. Αυτό, η ταπεινή μου γνώμη δίνει ότι η Τουρκία μες στην ψυχή της είναι βάρβαρος. Διότι αυτά τα εγκλήματα δεν μπορούν να γίνονται με ανθρώπους οι οποίοι είναι άνθρωποι που έχουν ανθρωπιά. Να πηγαίνεις να καταστρέφεις τους τάφους. Τί σε φταίνε οι τάφοι; Τί σε φταίνε οι νεκροκεφαλές να τις κάνεις ποδόσφαιρο; Τί σε φταίνε οι νεκροί να τους μαχαιρώνεις; Ποιος άνθρωπος μπορεί να το κάνει αυτό; Η βαρβαρότητα αυτή, η αγριότητα, ο μακιαβελισμός είναι σε τέτοιο βαθμό που για μένα κάναμε υπομονή, τι μπορούσαμε να κάνουμε; Ζούσαμε σε ένα
τέτοιον κόσμο».

Αυτός που έβαλε την βόμβα στο υποτιθέμενο σπίτι του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη, ποιος ήτανε;

«Ήτανε ο Χασάν. Ο Αχμέτ Εϊγκίν έφερε τη βόμβα από το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής στο προξενείο της Θεσσαλονίκης. Και εκεί τη βόμβα την άναψε ο κλητήρας του προξενείου. Όλοι μυημένοι και οι δύο. Και ο Εϊγκίν και ο Χασάν ήσαν Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης. Και αυτούς όλους η ελληνική αστυνομία τους συνέλαβε. Ήτανε στα δικαστήρια. Αλλά η κυβέρνησις, δυστυχώς, του Καραμανλή έδωσε την ελευθερία τότε, στον τότε Τούρκο πρέσβη, να επισκεφτεί τον Εϊγκίν. Και τον Εϊγκίν τον πήρε και τον έβαλε πίσω από το μπαγκάζ του και τον πέρασε απ’τα σύνορα. Και πήγε στην Τουρκία και τον έχουν, τώρα είναι, νομάρχης της Καισάρειας. Αυτά είναι τα κατορθώματα των Ελλήνων».

Εσάς σας συνέλαβαν τότε γιατί; Για να μην φωτογραφίζετε;

«Με συνέλαβαν που εφωτογράφιζα».

Γιατί σας συνέλαβαν, δεν ήσασταν ελεύθερος να φωτογραφίζετε;

«Όχι. Υπήρξε, μετά τις 12 τα γεγονότα επεβλήθη στρατιωτικός νόμος. Και απαγορεύεται η φωτογράφισις και η κατάσχεσις όλων των τουρκικών εφημερίδων που είχαν τις φωτογραφίες των γεγονότων. Ήτο ποινή βαριά. Παρά την ποινή, εγώ έκανα το καθήκον μου. Παρά τον στρατιωτικό νόμο».

Από αντιδράσεις πολιτικών, Τούρκων. Τι είχαμε;

«Τίποτα… Οι Τούρκοι ήσαν μαραμένοι. Ο ξένος τύπος, διότι αυτό είναι ένα πράγμα που δεν το φαντάζεται κανένας. Τέτοια καταστροφή, τέτοιο έγκλημα, όπως είπα προηγουμένως, δεν το αναφέρει η ιστορία. Έγινε η καταστροφή της Σμύρνης, εκεί βάλανε φωτιά, σκοτώσαν τον κόσμο. Εδώ κάναν κάτι άλλο. Κατέστρεψαν την περιουσία και σκότωσαν τον ψυχικό κόσμο μέσα».

geopolitics