Ο ΄Ιππαρχος, ο θεμελιωτής και «πατέρας» της Αστρονομίας

(περίπου 190 - μετά το 126 π.Χ.)
Θεωρείται ο μεγαλύτερος αστρονόμος όχι μόνο της αρχαιότητας αλλά και όλων των εποχών μετά τον Νεύτωνα. Επίσης χαρακτηρίζεται ως ο «πατέρας» της Αστρονομίας, λόγω της τεράστιας συμβολής του στη θεωρητική και μαθηματική αστρονομία, που την κύρια ώθηση για την εφαρμογή της είχε δώσει ο ίδιος ο Πλάτωνας, ο οποίος είχε συστήσει στους αστρονόμους να τη χρησιμοποιήσουν ως θετική επιστήμη και να επινοήσουν ένα γεωμετρικό σύστημα που να βασίζεται στην ιδέα της ομοιόμορφης και κανονικής κυκλικής κίνησης. Στη διπλή αυτή σύσταση οφείλει τον χαρακτήρα της ολόκληρη η μετέπειτα αρχαία ελληνική αστρονομία. Ο Ίππαρχος όμως υπεράνω όλων ξεχωρίζει διότι στηρίχθηκε στην παρατήρηση, χάρη κυρίως σε διάφορα όργανα ακριβείας που επινόησε ο ίδιος, όπως γνώμονα, κλεψύδρα, αστρολάβο και τη διόπτρα (αστρονομικό όργανο που μοιάζει με ράβδο και διαθέτει δύο οπτικά ανοίγματα) την οποία βελτίωσε και με αυτήν συνέβαλε στον προσδιορισμό των σχετικών θέσεων των πλανητών. Λίγα γνωρίζουμε για τον Ίππαρχο, τα περισσότερα από τους μεταγενέστερους αστρονόμους Στράβωνα. Πτολεμαίο κ.ά. που τον αποκαλούσαν «διδάσκαλο».


Τα κυριότερα επιτεύγματά του ήταν τα εξής:

Επέκτεινε τη θεωρία των εκκέντρων και επικύκλων του Απολλώνιου του Περγαίου (από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ελληνικής επιστήμης), και έτσι επέτυχε να καθορίσει τις βασικές παραμέτρους της κίνησης του Ήλιου και της Σελήνης και να συντάξει πίνακες της θέσης και της κίνησής τους για κάθε ημέρα επί πολλές εκατοντάδες χρόνια.
Εξαιρετικά σημαντικό του επίτευγμα η ανακάλυψη του φαινομένου της μετάπτωσης των ισημεριών, που του επέτρεψε να υπολογίσει με μεγαλύτερη ακρίβεια το ηλιακό και το αστρικό έτος καθώς και τη διάρκεια των μηνών και των ημερών.
Και το κορυφαίο του για την εποχή εκείνη ήταν η κατάρτιση του πρώτου πλήρους καταλόγου απλανών αστέρων. Είναι η πρώτη φορά που προσδιορίστηκαν οι θέσεις 1.000 περίπου αστέρων από την άποψη των ουρανίων συντεταγμένων τους, αλλά και η φαινομενική τους λαμπρότητα μέσα από ένα σύστημα έξι διαφορετικών μεγεθών, παρόμοιο με αυτό που χρησιμοποιούμε στις ημέρες μας.
Θεωρείται επίσης επινοητής της Τριγωνομετρίας που την ανέπτυξε τα μέγιστα σε ιδιαίτερο κεφάλαιο της μαθηματικής επιστήμης. Αυτό αποδεικνύεται από τον υπολογισμό της διάρκειας της ημέρας σε κάθε τόπο, από το πλάτος του τόπου και την απόκλιση του Ηλίου, υπολογισμός που απαιτεί ευρεία γνώση της Τριγωνομετρίας.

Το έργο του Ίππαρχου είχε τεράστια επίδραση στον Πτολεμαίο (150 μΧ.), ο οποίος εξύψωσε τη θεωρία του γεωκεντρικού συστήματος που καθιερώθηκε περίπου ως απόλυτο δόγμα για σχεδόν 1.500 χρόνια.

Ο Ίππαρχος βελτίωσε ακόμη περισσότερο την επιστήμη της Γεωγραφίας προσδίδοντας σε αυτήν τη μαθηματική ακρίβεια της Αστρονομίας. Χρησιμοποίησε αστρονομικά δεδομένα και μεθόδους από την τριγωνομετρία του με στόχο να καταρτίσει έναν πίνακα όπου η θέση των κυριότερων τότε γνωστών πόλεων προσδιοριζόταν, για πρώτη φορά, από το γεωγραφικό τους πλάτος και μήκος, μέθοδος που χρησιμοποιείται και σήμερα.
Βιβλιογραφία:
Ο Αρχαίος Ελληνικός Κόσμος τόμ. Α'
Ίππαρχος ΠΛΜ