Το Πασχαλινό… διάβασμα της σπάλας του αρνιού

Ακόμη και στις ημέρες μας πολλοί συνηθίζουν να επιδίδονται στην ωμοπλατοσκοπία που είναι το… μαντικό διάβασμα της σπάλας του αρνιού. Συνηθίζεται κατά τις ημέρες του Πάσχα, στην εορτή του Αγίου Γεωργίου και σε άλλες περιστάσεις. Κάτι ανάλογο που συνέβαινε και στα αρχαία χρόνια με την ιεροσκοπία, δηλαδή την προσπάθεια των ιερέων να προβλέπουν το μέλλον
«διαβάζοντας» τα σπλάχνα των ζώων που θυσιάζονταν στους θεούς. Η πολυθρύλητη παράδοση περισώθηκε στα νεότερα χρόνια μέσω του πασχαλινού αρνιού, του οποίου η θυσία διατηρήθηκε από το Ιουδαϊκό Πάσχα.

Στους αρματολικούς χρόνους αποδίδονταν εξαιρετικές ιδιότητες και πιστευόταν ότι η ωμοπλάτη προαγγέλλει με ασφάλεια το μέλλον εκείνων που μπορούσαν να διαβάζουν επάνω της τα σημεία. Ωστόσο, η ποιμενική παράδοση, θεωρώντας κακό οιωνό το σφάξιμο του αρνιού το Πάσχα, απέδιδαν τις σχετικές ιδιότητες στο Αηγιωργίτικο αρνί, το «Αηγιωργίτικο μανάρι». Περίμεναν την ημέρα του Αγίου Γεωργίου, προστάτη των ποιμένων, για να σφάξουν το αρνί που είχε το προνόμιο να μένει όλο τον καιρό ελεύθερο και να θηλάζει απ’ όλες τις προβατίνες. Η σπάλα ανήκε δικαιωματικά στον αρχηγό που προσπαθούσε να μαντέψει την τύχη των πολεμικών επιχειρήσεων και των παλικαριών του.

Κατά τη μαντική αυτή πιστεύεται ότι τα υπάρχοντα επί της ωμοπλάτης κοιλώματα εικονίζουν μνήματα, δηλαδή θανάτους οικείων ή φίλων, στενών και προσφιλών, ανάλογα με το πόσο πλησιάζουν στην κορυφή του οστού. Οι σκιές προμηνύουν πένθος και οι ερυθρές γραμμές αιματοχυσίες. Αναλόγως κρίνουν και για τα άλλα σημεία. Το νεύρο που ξεκινά από την κορυφή απεικονίζει το βαλάντιο του οικοδεσπότη. Εάν είναι χοντρό προοιωνίζει πλούτο και αφθονία, ενώ σε αντίθετη περίπτωση πενία και αθλιότητα.

Το πρώτο σοβαρό λαογραφικό άρθρο περί ωμοπλατοσκοπίας γράφτηκε από τον Νικόλαο Πολίτη στο περιοδικό «Εστία» τον πρώτο χρόνο εκδόσεώς του. Εκεί επισήμανε ότι οι συμπτώσεις ενωμένες με τις επικίνδυνες προλήψεις της αμάθειας έδιναν ακόμη και στα κόκκαλα του ζώου θεία επήρεια. Σημείωνε δε πως δεν μπορούσε να συγκεντρώσει λεπτομερείς πληροφορίες για το είδος αυτό της μαντικής, επειδή οι γέροι που γνώριζαν τα μυστικά δεν μιλούσαν εύκολα, απορρίπτοντας ακόμη και σημαντικές οικονομικές προσφορές. Αρνούνταν δηλαδή να αποκαλύψουν τα απόκρυφα μυστήρια της προπατορικής αυτής συνήθειας. Πάντως, η σπάλα του Πασχαλινού αρνιού διαδραμάτισε τον ρόλο της και στην Επανάσταση του 1821, αφού τη συμβουλεύονταν οι οπλαρχηγοί πριν από τις συμπλοκές με τα εχθρικά αποσπάσματα.

Σχετική αναφορά κάνει στο δοκίμιό του ο Ιωάννης Φιλήμων, λέγοντας πως πολλές φορές ωφέλησε η πρόληψη αυτή και άλλες έβλαψε την περίσταση. Στρατός λίγος που κινδύνευε εμψυχώθηκε από την αίσια εξήγηση των σημείων της σπάλας αλλά και στρατός πολυάριθμος έχασε το ηθικό του και δείλιασε από την αρνητική πρόγνωση. Σχετική περιγραφή μας παρέδωσε και ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στον περίφημο «Αθανάσιο Διάκο» του. Αναφέρει πως από τα σημάδια της σπάλας ο αρματολός γέρο Διαμαντής προέβλεψε το δράμα της Αλαμάνας.

Τέλος, όλοι αναφέρουν το Πάσχα του 1826 στο Ναύπλιο, μετά το δράμα στο Μεσολόγγι. Εκεί ο προεστός Πανούτσος Νοταράς είχε καλέσει όλος τους επιφανείς της εποχής και σούβλισε το αρνί. Έδωσαν τη σπάλα στον οικοδεσπότη, σύμφωνα με το έθιμο. Και εκείνος έκανε τους πάντες να αναθαρρήσουν. Αφού καθάρισε τη σπάλα και την εξέτασε προσεκτικά, φώναξε: «Παιδιά! Χριστός Ανέστη και η Ελλάς Ανέστη»! Εν μέσω των καλεσμένων και ενθουσιασμένος εξήγησε τα καλά σημάδια της σπάλας. Το γεγονός διαδόθηκε και τόνωσε το ηθικό τόσο του λαού όσο και των στρατευμάτων. Διαλύθηκαν έτσι κάπως τα θλιβερά αισθήματα που είχε προκαλέσει η ατυχής αλλά ένδοξη πτώση του Μεσολογγίου.

ΠΗΓΗ: Τα Αθηναϊκά