Η δημιουργία της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας γρήγορα μετεξελίχθηκε σε ηγεμονία καθώς καμία πόλη-κράτος της εποχής δεν μπορούσε να αντιπαρατεθεί στον πανίσχυρο αθηναϊκό στόλο ο οποίος αριθμούσε 300 ετοιμοπόλεμες τριήρεις στις οποίες μπορούσαν να προστεθούν τα πλοία που παρείχαν οι κύριοι σύμμαχοι της Αθήνας.
Του Θεμιστοκλή Ζανίδη
«Σκεφθείτε! Αν ήμαστε νησί, ποιοι θα ήταν πιο απρόσβλητοι από εμάς; Από αυτό θα πρέπει να εμπνευστούμε και να αποφασίζουμε σαν να ήμαστε νησιώτες». Θουκυδίδου Ιστορία, Α 143
Στην μακραίωνη ιστορία του ελληνικού έθνους, ο Πελοποννησιακός Πόλεμος κατέχει περίοπτη θέση. Από τα σχολικά μας χρόνια έχουμε διδαχθεί την ιστορία του πολέμου αυτού από τον Θουκυδίδη, τον πατέρα του πολιτικού ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις (Πλατιάς 2007, σελ. 25). Ο σύρραξη αυτή μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων της εποχής, Αθήνας και Σπάρτης, συγκλόνισε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο συμπαρασύροντας και τους βαρβάρους για σχεδόν 30 χρόνια (431-404 π.Χ.) (Mosse-Gourbeillon 2009, σελ. 271).
Σηματοδότησε την σταδιακή παρακμή του θεσμού των πόλεων-κρατών, μιας κρατικής οργάνωσης που άνθισε στην κλασική Ελλάδα κι έφτασε στο αποκορύφωμά της με τις δύο κυριότερες πόλεις, την δημοκρατική Αθήνα και την ολιγαρχική Σπάρτη. Επιπροσθέτως, η τελική ήττα και παράδοση της πόλης των Αθηνών σήμανε την απότομη παύση της ραγδαίας, μέχρι εκείνο το σημείο, αύξησης της αθηναϊκής ισχύος. Εφ’ εξής, η Σπάρτη κυριάρχησε στα ελληνικά πράγματα, αν και η κυριαρχία της αυτή κράτησε λίγες δεκαετίες, δείγμα του ότι οι πληγές που της προξένησε ο παρατεταμένος πόλεμος ήταν υπερβολικά βαθιές για να επουλωθούν στην ολότητά τους.
Ο αναγνώστης ίσως να παραξενεύτηκε από τον τίτλο του παρόντος πονήματος. Η Αθήνα ως γνωστόν από την γεωγραφία έχει επαφή με την θάλασσα, αποτέλεσε παραδοσιακά ναυτική δύναμη με το επίνειό της, τον Πειραιά, ο οποίος ακόμη μέχρι σήμερα παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της χώρας, όμως ουδέποτε ήταν καθαυτό νησί (Εικόνα 1). Κι όμως, σκοπός μας είναι να καταδείξουμε τον τρόπο με τον οποίο η οξυδέρκεια του Θεμιστοκλή και του Περικλή, δύο κορυφαίων φυσιογνωμιών της ελληνικής ιστορίας, κατόρθωσαν να μετατρέψουν την Αθήνα σε ένα απόρθητο νησί την εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Σχεδόν απόρθητο, καθώς, τελικά, η έκβαση του πολέμου έγειρε εναντίον της πόλης η οποία τελικώς υπέκυψε.
Ο Θεμιστοκλής, ερμηνεύοντας τον χρησμό της Πυθίας πρότεινε στους συμπολίτες του τα έσοδα των μεταλλείων του Λαυρίου να προοριστούν για τη ναυπήγηση πολεμικών πλοίων. Από πολύ νωρίς διείδε την στρατηγική σημασία της θάλασσας για την επίτευξη κυριαρχίας. Η Αθήνα με τον στόλο της κατόρθωσε να επιβιώσει της Περσικής εισβολής και να περάσει στην αντεπίθεση. Η δημιουργία της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας γρήγορα μετεξελίχθηκε σε ηγεμονία καθώς καμία πόλη-κράτος της εποχής δεν μπορούσε να αντιπαρατεθεί στον πανίσχυρο αθηναϊκό στόλο ο οποίος αριθμούσε 300 ετοιμοπόλεμες τριήρεις στις οποίες μπορούσαν να προστεθούν τα πλοία που παρείχαν οι κύριοι σύμμαχοι Χίος, Λέσβος και Κέρκυρα (Mosse-Gourbeillon 2009, σελ. 276). Ούτε καν η μεγαλύτερη χερσαία δύναμη με τον καλύτερα εκπαιδευμένο στρατό, η Σπάρτη. Μάλιστα, ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Αρχίδαμος είχε κι αυτός διαπιστώσει το ακαταμάχητο της Αθήνας με την ιδιότυπη δομή ισχύος της.
Ο Περικλής, από την αντίπερα όχθη, προετοίμασε την πόλη για μια μακροχρόνια σύγκρουση ξεδιπλώνοντας την στρατηγική του. Πράγματι, στην ιστορία του ο Θουκυδίδης μάς περιγράφει όχι μόνο τα γεγονότα του πολέμου, αλλά τις βαθύτερες αιτίες του ώστε τα διδάγματα να αποτελέσουν κτήμα ες αεί, καθώς και την στρατηγική των αντιμαχόμενων πλευρών. Για την ακρίβεια, το έργο του Θουκυδίδη αποτελεί την πρώτη συστηματική καταγραφή μιας θεωρίας στρατηγικής δύο ηγεμονικών δυνάμεων σε ένα άναρχο κι ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα, κατά βάση διπολικό (Πλατιάς 2007, σελ.79). Ο αναγνώστης πιθανόν να γνωρίζει ήδη πως η βαθύτερη αιτία του πολέμου στην πραγματικότητα ήταν ο φόβος/ανασφάλεια της πρώτης δύναμης του συστήματος κρατών του ελληνικού κόσμου, της Σπάρτης, καθώς διαπίστωνε την ραγδαία ανάπτυξη της αθηναϊκής ισχύος. Το δίλημμα ασφαλείας συνεπώς για την Σπάρτη ήταν δεδομένο. Αν δεν έκανε τίποτα η αθηναϊκή ισχύς θα ξεπερνούσε την σπαρτιατική, με αποτέλεσμα να την εκτοπίσει από το νούμερο 1 του συστήματος. Άρα, η σπαρτιατική επιλογή για πόλεμο, τον λεγόμενο παρεμποδιστικό πόλεμο, ήταν μονόδρομος για να ανακόψει την αθηναϊκή ανάδυση και να διατηρήσει την σχετική της θέση στο διεθνές σύστημα (Πλατιάς 2007, σσ.30-33).
0 Σχόλια
Σχόλια που περιέχουν υβριστικούς χαρακτηρισμούς όχι μόνο για το ιστολόγιο, θα διαγράφονται αμέσως.
EmojiΣχόλια που περιέχουν εμπάθεια σε ό,τι δεν σας αρέσει επειδή έτσι μάθατε ότι έτσι είναι τα πράματα, θα διαγράφονται για έναν εποικοδομητικό διάλογο και όχι να επικρατήσει η αρλουμπολογία, αμαθών και ημιμαθών.
Επίσης σχόλια που έχουν οποιεσδήποτε κομματικές προτροπές και κομματικοπολιτική προπαγάνδα, είναι ανεπιθύμητα.