Το βιβλίο Γερμανού δημοσιογράφου για τη Γενοκτονία των Ποντίων: «Ελληνες του Πόντου, οι τελευταίοι Βυζαντινοί»

Μιλά στα «ΝΕΑ», με αφορµή το βιβλίο του, ο γερµανός µε ποντιακή καταγωγή δηµοσιογράφος που ερευνώντας την ιστορία της γιαγιάς του ιχνηλάτησε τον ξεριζωµό των Ποντίων από τις πατρογονικές τους εστίες, αφήνοντας πίσω 2.500 χρόνια ιστορίας.

Ξεκινάµε µε ένα «γεια σου, τι κάνεις;». Εκεί σταµατούν τα ελληνικά µε τον Μίρκο Χάινεµαν και περνάµε στη συζήτηση για το βιβλίο του: «Οι τελευταίοι Βυζαντινοί» (Die letzten Byzantiner – Die Vertreibung der Griechen vom Schwarzen Meer, εκδ. Ch. Links Verlag). ∆εν είναι άλλοι από τους Ελληνες του Πόντου. Ο Χάινεµαν, απόγονός τους, σπάνιο δείγµα γερµανού µε ποντιακή καταγωγή, ερευνώντας την ιστορία της γιαγιάς του Αλεξάνδρας από το Ορντού του Πόντου, ιχνηλατεί τον ξεριζωµό
των Ποντίων από τις πατρογονικές τους εστίες αφήνοντας πίσω 2.500 χρόνια ιστορίας.

ΣΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, στο µάθηµα Ιστορίας για τον Α’ Παγκόσµιο Πόλεµο δεν υπήρχε καµία αναφορά στη Γενοκτονία των Ποντίων. «Οταν µιλάµε για εκείνη την εποχή, στη Γερµανία κοιτάζουµε προς τα δυτικά και όχι προς τα νοτιο ανατολικά», λέει ο Χάινεµαν, µολονότι η Οθωµανική αυτοκρατορία ήταν σύµµαχος της Γερµανίας.
Ενας λόγος παραπάνω για τον Χάινεµαν να αναζητήσει µε τη µατιά του Γερµανού την καταγωγή του από τους Έλληνες του Πόντου και να την παρουσιάσει στους Γερµανούς µε την πρόσβαση που του δίνει το γερµανικό όνοµα και η γερµανική γλώσσα. Το κάνει πλέκοντας αριστοτεχνικά την προσωπική διαδροµή της γιαγιάς του µε την ιστορία των Ελλήνων του Πόντου από τη µυθολογία και την Αργοναυτική Εκστρατεία µέχρι την άνθηση στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τον ξεριζωµό τους µε το τέλος της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας στο πρώτο τέταρτο του προηγούµενου αιώνα.

Στις 9 Αυγούστου 1917, όταν ρωσικά πολεµικά πυρπόλησαν την πόλη Ορντού, οι χρι- στιανοί κάτοικοί της έµειναν εκτεθειµένοι στα αντίποινα των Τούρκων που τους θεωρούσαν συµµάχους των οµόθρησκων Ρώσων. Σε αυτούς που κατάφεραν να επιβιβαστούν στα ρωσικά πλοία για να σωθούν ήταν και η 15χρονη Αλεξάνδρα χάνοντας µέσα στον πανικό την υπόλοιπη οικογένεια. Το πλοίο τη µετέφερε στη Ρωσία όπου ως υπηρετικό προσωπικό κάποια χρόνια, αργότερα έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και µε την ανταλλαγή των πληθυσµών το 1922 κατέληξε στην Καβάλα. Ο Χάινεµαν πέρασε τα παιδικά καλοκαίρια στη γιαγιά στην Καβάλα, ήξερε αποσπασµατικά την ιστορία της. Στην οικογένεια τότε δεν συζητούσαν το θέµα αυτό. Πολύ αργότερα, ελεύθερος δηµοσιογράφος, µε δηµοσιεύσεις στις µεγαλύτερες εφηµερίδες της Γερµανίας άρχισε να ερευνά τα φρικτά γεγονότα εκείνης της εποχής. «Ξαφνικά βρέθηκα µέσα σε µία ιστορία, παρόµοια µε τη Γενοκτονία των Αρµενίων, την εξολόθρευση των Ποντίων µε 353.000 νεκρούς, τις θηριωδίες, τις πορείες θανάτου. Για µένα ήταν εντελώς άγνωστα», λέει ο Χάινεµαν. Βρήκε ένα ρεπορτάζ στην εφηµερίδα «Νιου Γιορκ Τάιµς» το 1918 που περιγράφει τα δραµατικά γεγονότα του Ορντού µε µαρτυρίες προσφύγων που έφτασαν στη Νέα Υόρκη, «ταίριαζαν µε τις ιστορίες που γνώριζα από την οικογένειά µου», λέει ο Χάινεµαν.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΕ ΤΡΙΑ ΕΠΙΠΕ∆Α: την οικογενειακή ιστορία, τις προσωπικές του αναµνήσεις µε την προσωπική του εµπλοκή και την ελληνική κουλτούρα 2.500 ετών στον Πόντο. «Είναι ένα τεράστιο θέµα και στις 250 σελίδες του βιβλίου πολλές πτυχές απλά σκιαγραφούνται για να δώσουν µία συνολική εικόνα και σε αναγνώστες που δεν έχουν ιδιαίτερη γνώση του θέµατος», λέει ο Χάινεµαν.

Ο αναγνώστης µαθαίνει για τα ιστορικά γεγονότα µέσα από την πλοκή της προσωπι- κής διαδροµής που είναι µέρος του βιβλίου. Τα συναισθηµατικά στοιχεία είναι αυτονόητα για την ιστορία της γιαγιάς, τη µητέρα του που σπούδασε στην Ιταλία, φοιτήτρια γνώρισε τον γερµανό πατέρα του που ήταν στην Ελβετία, στη δεκαετία του 1960 εργάστηκε ως µηχανικός στη Θεσσαλονίκη, εκεί γεννήθηκε το 1966 ο Μίρκο, αλλά µε τη δικτατορία η οικογένεια µετακόµισε στη Γερµανία.

Στο ιστορικό κοµµάτι, η γερµανική, αποστασιοποηµένη µατιά του «Πόντιου» Χάινεµαν διαφοροποιείται από την κατά κανόνα θυµική ελληνική θεώρηση των γεγονότων. Στο Ορντού τον ξεναγεί ένας Τούρκος, η γιαγιά του οποίου κατάγονταν από τη ∆ράµα και έζησε το δράµα του ξεριζωµού από την αντίθετη πλευρά. «Οταν συζητώ µε Τούρκους για το θέµα αυτό µου λένε για ένα εκατοµµύριο πρόσφυγες των Βαλκανικών Πολέµων», λέει ο Χάινεµαν. Η βασική αιτία της τραγωδίας, για τον συγγραφέα, ήταν ο ανερχόµενος εθνικισµός τον 19ο - 20ο αιώνα. Η ανταλλαγή πληθυσµών στόχευε στην εθνική οµογενοποίηση Ελλάδας και Τουρκίας, ήταν η πρώτη εθνοκάθαρση στην ιστορία βάσει διεθνούς συµφωνίας. «Αλλά η ποικιλοµορφία της ανθρώπινης κουλτούρας δεν συµπιέζεται εύκολα σε εθνικά σύνορα», λέει ο Χάινεµαν, «δεν µπορούµε να ξαναγρά- ψουµε την ιστορία, αλλά πρέπει να βρούµε έναν τρόπο να την αντιµετωπίζουµε». Πώς;

«Να παραδεχτούµε ανοιχτά όσα έγιναν – και προς την κατεύθυνση της Τουρκίας, να µην στήνουµε µνηµεία σε εγκληµατίες πολέµου».