Η Ξενοφώντος "Ανάβασις", το "θάλαττα θάλαττα" και το «μαινόμενον μέλι»

Γεώργιος Λ. Μαντρατζής, Δικηγόρος

Ο στρατός του Κύρου ήταν περίπου 12.000 άνδρες, κυρίως Έλληνες μισθοφόροι, προερχόμενοι από διάφορα μέρη του Ελληνικού χώρου.

Ο στρατός του μεγαλύτερου αδελφού του, του Αρταξέρξη, στόν οποίο ο πατέρας τους, ο Δαρείος, είχε αναθέσει την βασιλεία, που αποτελούσε τον κρατικό περσικό στρατό, ήταν 139.000 άνδρες.
Στην συμπλοκή των δύο στρατών, κοντά στα Κούναξα, αρχηγός του στρατού του Κύρου ήταν ο Κλέαρχος ο Λακεδαιμόνιος και του στρατού του Αρταξέρξη ο Τεισαφέρνης.

Ο Ξενοφών ακολουθούσε ως δημοσιογράφος, που σκοπό είχε να περιγράψη την σύγκρουση των στρατών των δύο αδελφών.

Κατά την αρχή της συμπλοκής, τη στιγμή της σφοδρής μάχης, ο υπασπιστής του Αρταξέρξη, εκμεταλλεύθηκε το κενό που άφησαν οι στρατιώτες και φάνηκε ο Κύρος «τον άνδρα ορώ και ίετο επ' αυτού» και ορμώντας απειλητικά, έκοψε το δεξιό χέρι του Κύρου και αμέσως μετά, τη στιγμή που, από ατυχή σύμπτωση, χάνοντας την ισορροπία του, γονάτισε ο Κύρος, ο υπασπιστής του Αρταξέρξη έκοψε και το κεφάλι του Κύρου.

Επακολούθησε ταραχή και σύγχυση.
Το δεξιό κέρας του Αρταξέρξη, ετράπη σε φυγή.
Ο Ξενοφών, δεν χάνει την ευκαιρία, ζήτησε και συνεκλήθη κατεπειγόντως έκτακτο στρατιωτικό συμβούλιο, με μόνο σκοπό να διαφύγη πλέον ο στρατός του Κύρου και να επιστρέψη στις πατρίδες του. Στο έκτακτο στρατιωτικό αυτό συμβούλιο ανακηρύχθηκε στρατηγός ο Ξενοφών, ο δημοσιογράφος, με συστρατηγό τον Χειρίσοφο το Λακεδαιμόνιο και αντί να συνεχίση τον πόλεμο, πήρε τον δρόμο της διαφυγής για επιστροφή, όπως είχε αποφασιστεί.

Για να διαφύγη ο στρατός του Κύρου άρχισε την ανάβαση προς το απέναντι βουνό προκειμένου, από εκεί να κτευθυνθεί προς τον Εύξεινο Πόντο, αφού πλέον, μετά τον θάνατο του Κύρου, δεν είχε έννοια ο πόλεμος.

Στην πορεία του απερχομένου στρατού, όμως, τον στρατό του Κύρου, που άλλαξε κατεύθυνση και σκοπό, τον παρενοχλούσαν αφ' ενός ο στρατός του Τεισαφέρνη, αφ' ετέρου οι Καρδούχοι (Κούρδοι), αλλά και άλλοι λαοί που τύχαιναν στην πορεία τους. Τελικά, έφτασε ο στρατός στο όρος Θήχης. Απο εκεί, αντικρύζοντας τη θάλασσα της Τραπεζούντας, ο στρατός με ενθουσιασμό ανεφώνησε το περίφημο «θάλαττα-θάλαττα».

Η περιοχή ήταν κάτι σαν οροπέδιο.
Εκει ο Ξενοφών άφησε ελεύθερο το στρατό του, για να αναπαυθεί, με την προειδοποίηση να συγκεντρωθούν στο ίδιο σημείο τα χαράματα της επομένης ημέρας, την ώρα που με το λυκόφως μπορούσε να διακρίνη κανείς το άγανο του στάχυος.

Ο στρατός διασκορπίστηκε σε διάφορα μέρη του δάσους. Βρήκε φυτά και φρούτα παντός είδους κι έφαγε, ικανοποιώντας την πείνα του, την περιέργειά του, την επιθυμία του. Άλλοι σε κουφάλες δέντρων βρήκαν φωλιές μελισσών και έφαγαν από το μέλι τους. Όσοι έφαγαν πάρα πολύ μέλι έπεσαν κάτω σαν πεθαμένοι και άλλοι που έφαγαν λιγώτερο συμπεριφέρονταν σαν μαινόμενοι, σαν τρελλοί, σαν δαιμονισμένοι, σαν λιπόθυμοι και είχαν ισχυρούς πόνους στην κοιλιά.

Ο Ξενοφών πληροφορήθηκε το περιστατικό, ωστόσο, επιμένοντας στην απόφασή του, διέταξε, την ώρα που ώρισε, την επομένη, να συγκεντρωθούν, όσοι επιζήσουν.
Πράγματι, κατά την προγραμματισμένη ώρα, συγκεντρώθηκαν όλοι και σαν από θαύμα και αυτοί που την προηγουμένη φαίνονταν σαν πεθαμένοι, σαν τρελλοί κλπ.

Προτού ξεκινήσουν, είπε ο Ξενοφών, κάθε στρατιώτης να πάρει μια πέτρα και να την ρίξει στον τόπο που είχε ορίσει, στον τόπο του αναθέματος, σαν ένδειξη αποπομπής των αιτιών των κακουχιών και δεινών, που, στην διάρκεια αυτή, είχαν υποστή. (Έρριξαν πέτρα πίσω τους). Με τις πέτρες που έρριξαν έκαναν μιά μεγάλη στοίβα από πέτρες, δηλαδή έναν κολωνό. «Και εποίησαν κολωνόν μέγαν...»

Σημειώνω ότι σήμερα η «μούντζα» είναι αναπαράσταση της κινήσεως του χεριού, της στιγμής της ρίψεως του λίθου του αναθέματος, που αρχίζει με ανοιγομένη παλάμη και συνεχίζεται με εκτίναξη της παλάμης. Από τούς ποντιακούς πληθυσμούς, συνοδεύεται και από τη φράση: «ανάθεμά σε».

Το θέμα των προαναφερομένων επιπτώσεων της καταναλώσεως του μελιού απασχόλησε αργότερα την επιστήμη, που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στην περιοχή οι μέλισσες παρασκευάζουν το μέλι επισκεπτόμενες τα άνθη του φυτού που λέγεται αζαλέα η ποντική. Αζαλεών υπάρχουν δέκα τέσσερα είδη και από αυτά το μέλι που προέρχεται από την αζαλέα την ποντική, η οποία είναι δηλητηριώδης, δημιουργεί τα συμπτώματα αυτά.

Από παρόμοιες εμπειρίες παρακινούμενοι, οι ποντιακοί πληθυσμοί λένε: «το λίγο μέλι είναι φάρμακο, το πολύ είναι φαρμάκι», εξαίροντας τα πλεονεκτήματα της καταναλώσεως του μελιού, αλλά επισημαίνοντας και τις δυσάρεστες εκπλήξεις που υποκρύπτει.

Γεώργιος Λ. Μαντρατζής
Χαλάνδρι
Από το: http://infognomonpolitics.blogspot.com/