Μνημονεύοντας τον Χριστόδουλο Σώζο, Δήμαρχο της Λεμεσού που έπεσεμαχόμενος για την Ήπειρο

Λάζαρος Μαύρος

ΠΟΙΟΥ είδους ηγεσία είχαμε τότε;
- Ποιου είδους λαός ήμασταν τότε;
- Ποιου είδους πολιτική έπεισε τότε, το 1912, τους όπου γης Έλληνες να σπεύδουν, με όποιο μέσο προλάβαιναν, για να συστρατευθούν, εθελοντές πολεμιστές, έτοιμοι να θυσιάσουν ακόμη και τη ζωή τους για την λευτεριά; Στη μικρή «Ελλαδίτσα της Μελούνας», ως εκεί στην Ελασσόνα, ηττημένη και ταπεινωμένη 15 χρόνια πιο πριν από τους Οθωμανούς στον «ατυχή πόλεμο» του 1897;

ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ αυτά επανέρχονται κάθε 6η του Δεκέμβρη, μνημονεύοντας Χριστόδουλο Σώζο: Την κορυφαία κι εμβληματική μορφή του 40ετούς Δημάρχου Λεμεσού, της υπόδουλης στους Εγγλέζους Κύπρου, ο οποίος, μαζί με εκατοντάδες άλλους υπόδουλους Κυπρίους που κατάφεραν να πλεύσουν στον Πειραιά, κατετάγη εθελοντής πολεμιστής στον Ελληνικό Στρατό και θυσιάστηκε πολεμώντας ως απλός τυφεκιοφόρος την 6η Δεκεμβρίου 1912 στον Προφήτη Ηλία της Αετοράχης Μπιζανίου στις πολύμηνες επιχειρήσεις για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων απ’ τη μακραίωνη τουρκική σκλαβιά.

ΤΕΤΟΙΑ ΗΓΕΣΙΑ και τέτοια πολιτική είχε τότε η μικρή Ελλαδίτσα, με επικεφαλής την από το 1910 Ανορθωτική Κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Και τόσο πολύ ενέπνευσε τον Ελληνισμό, ώστε «αναγκάστηκε» κάποια στιγμή να δώσει και εντολή στα όπου γης ελληνικά προξενεία να ειδοποιήσουν τους προθυμότατους να στρατευθούν Έλληνες, ότι… δεν χρειαζόταν και δεν μπορούσε πλέον να δεχθεί άλλους εθελοντές!




- Τέτοιο ήταν το κλίμα της εποχής, ώστε από την Αθήνα, όπου σπούδαζε, να γράφει στους γονείς του ο 18ετής φοιτητής νομικής Σωτηράκης Μαρκίδης την περηφάνια του ότι πρόλαβε πρώτος απ’ όλους τους εκεί Κυπρίους φοιτητές να καταταγεί εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό!




ΕΚΑΤΟΝ ΕΞΙ χρόνια συμπληρώθηκαν πριν από τρεις μέρες, από την ηρωική θυσία τού εθελοντή πολεμιστή Δημάρχου Λεμεσού Χριστόδουλου Σώζου, στον πρώτο από τους δύο Απελευθερωτικούς Βαλκανικούς Πολέμους του 1912- 1913:




- Την Πέμπτη, 6η Δεκεμβρίου 1912, ο 40χρονος Σώζος, πατέρας του 4χρονου Ζήνωνα, έπεσε ηρωικώς μαχόμενος στις επιχειρήσεις για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων.




- Ο πατέρας του, Σώζος Αντωνίου Λοΐζου, είχε πολεμήσει κι εκείνος ως εθελοντής και τραυματίστηκε στην κρητική επανάσταση του 1866-1869.




- Ο παππούς του, Αντώνιος Ιακώβου Λοΐζου, υπήρξε επίσης εθελοντής στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.




ΕΙΝΑΙ εναργώς σημαντικότατα προς υπενθύμιση, λίγα αποσπάσματα από τις επιστολές που έστειλε στη σύζυγό του Ερμιόνη, στον πατέρα του κ.ά. αφ’ ότου έφτασε ο Δήμαρχος Λεμεσού στην Αθήνα ως εθελοντής πολεμιστής και την Τετάρτη, 24 Οκτωβρίου 1912, ο Σώζος, μαζί με τον βουλευτή Λάρνακος - Αμμοχώστου, επίσης εθελοντή, Ευάγγελο Χατζηιωάννου, έγιναν δεκτοί από τον Πρωθυπουργό και Υπουργό Στρατιωτικών, Ελευθέριο Βενιζέλο, από τον οποίο ζήτησαν προσωπική χάρη να καταταγούν σε μάχιμη μονάδα των πρόσω. Στρατεύθηκαν και η μονάδα τους στάλθηκε πρώτα στην μόλις απελευθερωθείσα Θεσσαλονίκη, όπου αρχικά υπηρέτησαν στην εκεί φρούρηση των αιχμαλώτων Τούρκων στρατιωτών. Έγραψε και τα εξής:




- 16 Οκτωβρίου 1912: «Ημείς έχομεν καθήκοντα τα οποία ουδεμία δύναμις, ουδέν φίλτρον πρέπει να τα εμποδίζη από του να ενασκώνται. Αν είμεθα ηγέται των υποδούλων λαών, οφείλομεν διά του παραδείγματός μας και της θυσίας μας να τους παιδαγωγώμεν, όπως και εκείνοι γίνωσι άνθρωποι συναισθανόμενοι τα καθήκοντά των»…




- 25 Οκτωβρίου 1912 : «Ενεδύθην χθες την τιμημένην στολήν του Έλληνος στρατιώτου του Α΄ Πεζικού Συντάγματος κατόπιν διαταγής του Βενιζέλου, τον οποίον είδα επί ημίσειαν ώραν στο Υπουργείον. Συνεκινήθη και εγέμισαν τα μάτια του από δάκρυα, όταν είδε την απόφασίν μας. Διέταξεν αμέσως να μας οπλίσουν και να αναχωρήσωμεν εντός δύο ημερών για τα σύνορα του πολέμου […] Μας έδωκαν το όπλον Μάνλιχερ και αρχίσαμεν τα γυμνάσια»…




- 30 Οκτωβρίου 1912 : «Εδώ δεν είμεθα πλέον Δήμαρχοι και δικηγόροι κ.λπ, είμεθα στρατιώται υποταγμένοι στην πειθαρχίαν και εις τας διαταγάς των ανωτέρων μας. Έκοψα τα μαλλιά μου μέχρι του κρανίου, είμαι σωστό φανάρι. Η στολή μου είναι από χακί μάλλινον με επωμίδες κόκκινες, έχω ένα γυλιό που έχω τα ρούχα μου, ζώνην με θήκας περιέχουσας εκατόν πεντήκοντα φυσίγγια, λόγχην και σακκίδιον που έχω το ψωμί και το τυρί, ωραιότατον μανδύαν επίσης από χακί και όπλον Μάνλιχερ»…




- 6 Νοεμβρίου 1912: «Είναι η ώρα 11π.μ. Τώρα αφήκα το φυλάκειον προσκεκολλημένος από την 2αν μ.μ. της χθες. Εφθάσαμεν εδώ κατόπιν πολυώρου πορείας προς φύλαξιν οκτώ χιλιάδων αιχμαλώτων... Είμεθα 100 άνδρες. Εφύλαξα 5-6 μ.μ., 9-11 μ.μ., 3-5 π.μ., 9-10 π.μ... Τι θαυμάσιον θέαμα. Είχα έμπροσθέν μου την Θεσσαλονίκην φωτισμένην... και εις το πλευρόν μου 8 χιλιάδες αιχμάλωτοι Τούρκοι, άγριοι και βρωμεροί τρέμοντες από την πείναν. Θεέ μου τί δυστυχία!»...




- 11 Νοεμβρίου 1912: «Μέχρι της στιγμής ούτε άδειαν εζήτησα ούτε χάριν εκλιπάρησα. Είμαι γνωστός εις όλον τον λόχον ως Δήμαρχος, με σέβονται και με αποκαλούν κύριον, δεν εζήτησα όμως ποτέ καμμίαν υπηρεσίαν από κανέναν, ούτε βοήθειαν. Μου επρότειναν να με απαλλάξουν της φρουράς και δεν εδέχθην. Οφείλω να δίδω το καλόν παράδειγμα. (...) Όλα όμως αυτά είναι ωραία... Η Θεσσαλονίκη δική μας, η πρωτεύουσα της Μακεδονίας ελληνική»...




- 12 Νοεμβρίου 1912: «Φεύγομεν τώρα διά την Ήπειρον όπως βοηθήσωμεν τας εκεί μεραρχίας προς κατάληψιν των Ιωαννίνων... Ευρίσκομαι εις την Β΄ Μεραρχίαν, μέραρχος Καλλάρης, Α΄ Σύνταγμα Πεζικού, συνταγματάρχης Μέζας, α΄ Τάγμα, ταγματάρχης Διαλέττης, γ΄ Λόχος, λοχαγός Γιώτης, α΄ Ουλαμός, ανθυπολ. Κωσόπουλος, α΄ Διμοιρία, λοχίας Καργιαδώρης. Τι ωραίαι αναμνήσεις στην ζωή μου. Μετά την κατάληψιν της Θεσσαλονίκης και τα Ιωάννινα»…




- 25 Νοεμβρίου 1912: «Χθες απεβιβάσθημεν εις τους Αγ. Σαράντα της Ηπείρου. Απεβιβάσθην μεταξύ των πρώτων και υψώσαμεν την ελληνικήν σημαίαν μας κινδυνεύσαντες ευτυχώς. Αύριον προχωρούμεν προς το Δέλβινον προς κυνήγιον των Τουρκαλβανών. Εβαπτίσθημεν στο πυρ. Ωρμήσαμεν με εφ’ όπλου λόγχην, ο αξιωματικός ήτο ο πρώτος και εγώ ο δεύτερος εις το πλευρόν του»…




*Ο Λάζαρος Μαύρος είναι αρθρογράφος στην εφημερίδα Σημερινή και ραδιοφωνικός παραγωγός στο Ράδιο Πρώτο
Σημερινή