Τι σημαίνει η φράση «πήραν τα μυαλά του αέρα» και ποια η σχέση της μετο Βυζάντιο;

Στις μέρες μας όταν λέμε την φράση «πήραν τα μυαλά του αέρα», εννοούμε ότι κάποιος με αυτά που λέει υπερβάλλει χωρίς λόγο, είναι αλαζονικός, υπερόπτης, καβαλημένο καλάμι. Η σιγουριά του είναι απερίσκεπτα μεγάλη και συνήθως δεν ακούει τα λόγια και τις συμβουλές των γύρω του, με αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές οι αποφάσεις που παίρνει να αποβαίνουν μοιραίες για τον ίδιο.

Ωστόσο, η κυριολεκτική σημασία της έκφρασης «πήραν τα μυαλά του αέρα» προέρχεται από τα βυζαντινά χρόνια και σήμαινε κάτι εντελώς διαφορετικό. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αντιμετώπιζε δυσκολίες στην προσπάθεια να αναχαιτίσει τους εχθρούς που πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη και άλλα εδάφη της αχανούς έκτασής της. Εκείνη την περίοδο, οι βυζαντινοί χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά το πιο αποτελεσματικό όπλο τους, το «υγρό πυρ».




Το «υγρό πυρ» ήταν μια ρευστή εύφλεκτη ουσία. Η φωτιά που προκαλούσε δεν έσβηνε στο νερό και αυτό ήταν ένα στρατηγικό πλεονέκτημα. Στις μάχες εναντίον των Αράβων και άλλων εχθρών, οι Βυζαντινοί βασίζονταν στο «υγρό πυρ» ή «ελληνικό πυρ »για την επικράτησή τους. Αν και συνήθως γέμιζαν το υγρό σε μικρά βαζάκια που τα χρησιμοποιούσαν έπειτα σαν χειροβομβίδες, στις ναυμαχίες, ο τρόπος εκτόξευσης του «υγρού πυρός» ήταν διαφορετικός. Στην πλώρη των πλοίων υπήρχε μια προτομή άγριου ζώου, συνήθως λιονταριού. Μέσα από το στόμα του λιονταριού οι Βυζαντινοί εκσφενδόνιζαν το «υγρό πυρ». Ο μηχανισμός ήταν λίγο περίπλοκος....

Το στόμα του θηρίου ήταν πάντα ανοιχτό και η περιοχή του κρανίου έπρεπε να είναι άδεια για να χωράει το «υγρό πυρ». Αφού οι Βυζαντινοί τοποθετούσαν στα αμπάρια του πλοίου το αεροστεγές καζάνι με το «υγρό πυρ», με δύο σωλήνες συνέδεαν το καζάνι με το κεφάλι του λιονταριού. Με μία αντλία που λειτουργούσε χειροκίνητα, το κεφάλι του λιονταριού γέμιζε αέρα.

Με τη χρήση του ενός σωλήνα ο αέρας μεταφερόταν στο καζάνι. Η απότομη αλλαγή της ατμοσφαιρικής πίεσης στο καζάνι είχε ως αποτέλεσμα το «υγρό πυρ» να μεταφέρεται με δύναμη από τον άλλον σωλήνα, στο κούφιο κεφάλι του λιονταριού. Η συνέχεια γνωστή. Το «υγρό πυρ» εκτοξευόταν με ορμή και κατάκαιγε ό,τι βρισκόταν στο πέρασμα του.

Ο αέρας που βρισκόταν στο κεφάλι του λιονταριού ήταν απαραίτητος για την επιτυχή εκτόξευση του «υγρού πυρός». Αργότερα το «κεφάλι» άλλαξε με τη λέξη «μυαλό» και σήμερα η φράση «πήραν τα μυαλά του αέρα» αν και είναι δόκιμη έχει τελείως διαφορετική σημασία από τη σημασία που είχε στο Βυζάντιο....

Μηχανισμός εκτόξευσης για το «υγρό πυρ». Ένας σωλήνας τοποθετούνταν όταν το υγρό εκτοξευόταν μέσα από το κεφάλι του λιονταριού...

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Το ελληνικό πυρ

Το υγρό πυρ που χρησιμοποίησε ο Λέων Γ” ο Ίσαυρος και κατατρόπωσε τους Άραβες που πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη...

Το 705 ο μελλοντικός αυτοκράτορας της Ρωμιοσύνης , Λέων Γ’ ο Ίσαυρος, ήταν ένας νεαρός και άσημος στρατιώτης. Γεννήθηκε στη βυζαντινή Συρία το 685 μ.Χ. , αλλά η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στη Θράκη όπου ασχολήθηκαν με το εμπόριο ζώων. Το 705 ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β’ εκστράτευε εναντίον της Κωνσταντινούπολης για να πάρει πίσω τον θρόνο που είχε χάσει πριν από μία δεκαετία.

Είχε συμμαχήσει με τους Βούλγαρους, οι οποίοι τον εφοδίασαν με δεκάδες χιλιάδες άντρες που θα πολεμούσαν για αυτόν. Η διατροφή τους όμως ήταν ένα μεγάλο πρόβλημα για το οποίο ο Ιουστινιανός δεν είχε οργανωθεί κατάλληλα. Έτσι βρέθηκε στην ανάγκη μιας οικογένειάς εμπόρων που διέθετε αρκετά ζώα ώστε να καλύψει τις ανάγκες του στρατού.



Ο Λέων έπεισε τον πατέρα του να δώσει 500 ζωντανά στον Ιουστινιανό B΄, ο οποίος επιβράβευσε τη γενναιοδωρία του νεαρού, προάγοντας τον στο αξίωμα του σπαθάριου, δηλαδή υπασπιστής του αυτοκράτορα. Ο Ιουστινιανός πήρε πίσω το θρόνο, αλλά επιδεικνύοντας την παράλογη συμπεριφορά για την οποία φημιζόταν, αποφάσισε να ξεφορτωθεί τον Λέοντα, στέλνοντας τον σε μία εξαιρετικά επικίνδυνη αποστολή.

Ο Λέων έπρεπε να συνάψει συμμαχία με δύο αραβικές περιοχές, εναντίον του χαλιφάτου των Ομεϋαδών, που αποτελούσε μία απ’ τις μεγαλύτερες απειλές του Βυζαντίου στα βάθη της Μ. Ασίας . Η αποστολή στέφθηκε με επιτυχία και ο Λέων προάχθηκε σε στρατηγό των ανατολικών επαρχιών από τον αυτοκράτορα Αναστάσιο Β’, οποίος είχε ανέβει στο θρόνο μετά τη δολοφονία του Ιουστινιανού Β’.

Η μάχη της διαδοχής δεν σταματούσε ποτέ στην Ρωμαίϊκη κοσμόπολη Βυζάντιο και ο Αναστάσιος γρήγορα αντικαταστήθηκε από τον Θεοδόσιο Γ’, που ήταν υπάλληλος του κράτους και ακατάλληλος για αυτοκράτορας. Οι Άραβες έκριναν ότι, λόγω των αναταραχών, το Βυζάντιο αδυνατούσε να αμυνθεί και εκστράτευσαν εναντίον του. Ο Λέων ανέλαβε να τους αναχαιτίσει.

Πρώτα όμως ξεκίνησε ανταρσία εναντίον του αυτοκράτορα. Ο Θεοδόσιος Γ’ παραιτήθηκε από τον θρόνο και ο Λέων στέφθηκε Αυτοκράτορας τον Μάρτιο του 717.

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης

Ο Λέων δεν πρόλαβε να απολαύσει τον θρόνο. Πέντε μήνες μετά την στέψη του, οι Άραβες βρίσκονταν προς των πυλών με δυνάμεις που ξεπερνούσαν τους 100 χιλιάδες άνδρες. Όμως οι |Ρωμιοί ήταν προετοιμασμένοι. Ο προηγούμενος αυτοκράτορας Αναστάσιος είχε προβλέψει την επίθεση και είχε γεμίσει τις αποθήκες με τρόφιμα και εφόδια, ενώ ο Λέων είχε οργανώσει την άμυνα της πόλης. Το δυνατότερο όπλων των Ελλήνων ήταν το υγρό πυρ, που διέλυσε τον αραβικό στόλο.



Το υγρό πυρ,ή ελληνικό πυρ όπως λέει και το όνομά του, ήταν φωτιά, εμπρηστική ουσία που δεν έσβηνε στο νερό. Είχε υγρή μορφή και συνήθως γέμιζαν με αυτό χειροβομβίδες, τις οποίες εκτόξευαν εναντίον του εχθρού. Εφευρέθηκε στα τέλη του 7ου αιώνα και γρήγορα εξελίχθηκε στο πιο αποτελεσματικό όπλο των Βυζαντινών. Το υγρό πυρ συνδέθηκε τόσο στενά με τους πολέμους της ρωμιοσύνης , που από τους ξένους αποκαλείται «ελληνικό πυρ». Η σύσταση του δεν έχει εξακριβωθεί μέχρι και σήμερα.



Ό,τι απέμεινε απ” τον αραβικό στόλο, το περιέλαβαν οι Βούλγαροι, σύμμαχοι των Βυζαντινών. Ακόμα και οι Αιγύπτιοι που ήρθαν να ενισχύσουν τους Άραβες, τελικά αυτομόλησαν στην Κωνσταντινούπολη. Μετά από 12 μήνες πολιορκίας, τα τείχη της Κωνσταντινούπολης ήταν ανέγγιχτα, ενώ οι Άραβες είχαν αποδεκατιστεί. Αποχώρησαν τον Αύγουστο του 718 και ο θρίαμβος του Λέοντα ολοκληρώθηκε....

Κύρια πηγή
www.mixanitouxronou.gr
ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ