ΓΛΥΠΤΙΚΗ. Ο Ηρακλής του Λυσίππου

Ο Ηρακλής που συμβατικά οι εσπέριοι τον αναφέρουν «των Φαρνέζε» ,για να κλέψουν λίγο από την ελληνική δόξα στην αιωνιότητα , αντίγραφο ρωμαϊκής περιόδου του Γλύκωνα του Αθηναίου , του αυθεντικού του Λύσιππου ή από το εργαστήριο του Λυσίππου , του Σικυώνιου ,του προσωπικού καλλιτέχνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου , ο ανδριάντας δημιουργήθηκε τον 4ο. αι. π.Χ. -Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεαπόλεως ( Νάπολι)

Ο Ηρακλής του Λύσιππου είναι ανδριάντας σε μία από τις πιο φημισμένες απεικονίσεις του ημίθεου Ηρακλή. Το εκπληκτικό ὐφος και η
στάση του σώματος να δημιουργεί αυτή τη ξεχωριστή και μοναδική μορφολογική απόδοση του ανθρωπίνου σώματος, η λεγόμενη αντίρροπη ή χιαστί στάση, που είναι στάση του σώματος στη γλυπτική. Αποδόθηκε για πρώτη φορά στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. από Έλληνες γλύπτες του αυστηρού ρυθμού, στην περίοπτη γλυπτική διάταξη τού σώματος σύμφωνα με την οποία η ανθρώπινη μορφή είναι τοποθετημένη έτσι ώστε το βάρος να πέφτει στο ένα πόδι απελευθερώνοντας το άλλο που είναι λυγισμένο στο γόνατο, αυτή η «ήρεμη δύναμη» που έγινε συμβολική στην παγκόσμια τέχνη. Αντιγράφθηκε, πιθανόν υπό μεγέθυνσή όπως αναφέρουν μερικοί ,από τον Γλύκωνα τον Αθηναίο για τα Λουτρά του Καρακάλλα στην Ρώμη. Βρέθηκε εκεί αυτό το αντίγραφο του Αθηναίου Γλύκωνα το έτος 1545 .Εδώ ο Λύσιππος μας τον παρουσιάζει σε μία στάση μετά από άθλο όπου, εδώ είναι τα μήλα των Εσπερίδων και τα κρατάει στο χέρι του .Είναι ο τελευταίος Άθλος και ο Ηρακλής των Ελλήνων παρουσιάζεται εδώ με μία αίσθηση κούρασης μετά και από τους Δώδεκα Άθλους

ΤΟ «ΡΩΜΑΪΚΟ» ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ

Όταν αναγράφουν μερικές φορές σε μια σημερινή αναφορά …-Αυτό είναι αντίγραφο ρωμαϊκής εποχής- ….που είναι το σωστότερο .. αλλά ωστόσο συναντάμε και το …..-ρωμαϊκό αντίγραφο-...εννοούμε στις περισσότερες περιπτώσεις ότι … Έλληνας γλύπτης κατασκεύασε ένα αντίγραφο ενός προγόνου του .

Γλύκων 2ος αι. μ.Χ.. Αθηναίος γλύπτης. Ως καλλιτέχνης εντάσσεται στους νεοαττικούς. Στο μουσείο της Νάπολης της Ιταλίας υπάρχει άγαλμα γνωστό με τον χαρακτηρισμό Ηρακλής «του Φαρνέζε », που βρέθηκε στις θέρμες του Καρακάλλα, και το οποίο έχει αυτή την επιγραφή

Ο Ηρακλής εδώ κρατά τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων . Από τέτοια ελληνικά αγάλματα έμαθαν στην Εσπερία την υψηλή γλυπτική τέχνη με την βοήθεια βέβαια των Ελλήνων εκεί. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεαπόλεως ( Νάπολι)

Η Συλλογή Φαρνέζε: Πιθανόν η σημαντικότερη του Μουσείου. Η συλλογή των αντικειμένων της ξεκίνησε από τον Αλεσσάντρο Φαρνέζε (Alessandro Farnese), μετέπειτα Πάπα Παύλο Γ'. Η συλλογή περιλαμβάνει περισσότερα από 500 αντικείμενα (γλυπτά και επιγραφές): Είναι μία από τις μεγαλύτερες, αν όχι η μεγαλύτερη συλλογή από αρχαία γλυπτά που σχηματίστηκε κατά την περίοδο της Αναγέννησης ενώ τα περισσότερα από αυτά έχουν διατηρηθεί σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση. Αρχικά τα αντικείμενα της συλλογής επρόκειτο να εξωραΐσουν το Ανάκτορο Φαρνέζε, αλλά τελικά κληροδοτήθηκαν - με αρκετά περίπλοκο τρόπο - στο Μουσείο.

Σκίτσο του Ολλανδού ζωγράφου Hendrik Goltzius 1558 –1617 με το άγαλμα του Ηρακλέους νικητή από τον Άθλο στον των κήπων των Εσπερίδων

Η συλλογή αναδιοργανώθηκε πρόσφατα από τον Έφορο του Μουσείου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Νάπολης και παράλληλα έγινε έρευνα σε αρχειακά έγγραφα (πολλά από τα οποία είναι αδημοσίευτα) σχετικά με τα αντικείμενα της συλλογής αυτής. Χαρακτηριστικό έκθεμα της συλλογής είναι το μεγάλων διαστάσεων άγαλμα του Ηρακλή, με το οποίο η οικογένεια Φαρνέζε ήθελε να συμβολίσει την ισχύ της.

Ηρακλής του Λυσίππου 3ος αιώνας π.Χ. ελληνιστική περίοδος ή από την αυτοκρατορική εποχή αντίγραφο από το πρωτότυπο του Λύσιππου πιθανά από έλληνα χαλκοπλάστη ,λόγο της υψηλής τεχνικής . Χάλκινο ειδώλιο ύψους 42,5 εκ. βρέθηκε σε Foligno, Ιταλία. Μουσείο του Λούβρου

Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων

Ο Ηρακλής ξεκίνησε για τον ενδέκατο άθλο του που ήταν ο πιο δύσκολος κι επικίνδυνος από τους προηγούμενους. Σε μια μακρινή χώρα υπήρχε ένας κήπος με μια πελώρια μηλιά, που έκανε χρυσά μήλα. Σ' αυτόν τον κήπο κατοικούσαν μερικές νύμφες, οι Εσπερίδες, και μόνο αυτές μπορούσαν να κόβουν τα χρυσά μήλα. Για να μην πλησιάζει κανείς αυτό το μοναδικό δέντρο, το φύλαγε μέρα και νύχτα ένα φίδι με εκατό κεφάλια, τυλιγμένο στον κορμό του.

Καθώς προχωρούσε προς τη χώρα των Εσπερίδων ο Ηρακλής, έφτασε στον Καύκασο. Στο βουνό αυτό ο Δίας είχε αλυσοδέσει τον Προμηθέα για να τον τιμωρήσει επειδή είχε κλέψει τη φωτιά από τους θεούς και την είχε δώσει στους ανθρώπους. Και σα να μην έφτανε αυτό, ένας πελώριος αητός ερχόταν κάθε μέρα και του έτρωγε το συκώτι, που τα βράδυα ξαναφύτρωνε στο σώμα του καινούριο.

Ένα μεγάλο πήλινο ειδώλιο του Ηρακλή του Λυσίππου αντίγραφο του 1ου αι. π.Χ.

Ο Ηρακλής που συγκινήθηκε από το μαρτύριο του Προμηθέα, μ' ένα βέλος του σκότωσε τον αητό και ελευθέρωσε από τις αλυσίδες τον ευεργέτη των ανθρώπων. Ο Προμηθέας τον ευχαρίστησε για τη σωτηρία του και τον ρώτησε που πηγαίνει. Ο Ηρακλής του εξήγησε τότε ότι πήγαινε να κλέψει τα μήλα των Εσπερίδων.

-Δεν θα τα καταφέρεις, Ηρακλή.

-Γιατί, είναι τόσο δύσκολο;

-Να μην μπεις στον κήπο των Εσπερίδων, που ανήκει στην Ήρα, τον συμβούλεψε ο Προμηθέας. Όποιος θνητός μπαίνει σ' αυτόν τον κήπο πεθαίνει. Άκουσε τι θα κάνεις. Κοντά στον κήπο των Εσπερίδων βρίσκεται ο Άτλαντας, που έχει σαν χρέος από τους θεούς να κρατάει τον ουρανό για να μην ακουμπήσει στη γη. Πάρε τη θέση του για λίγο, κράτησε τον ουρανό και παρακάλεσέ τον να μπει εκείνος, που είναι αθάνατος, στον κήπο των Εσπερίδων για να κλέψει τα χρυσά μήλα.

Ο Ηρακλής τον ευχαρίστησε για τη συμβουλή του κι ύστερα από αρκετές μέρες έφτασε σ' ένα ψηλό βουνό όπου στην κορυφή του, στεκόταν όρθιος, μέρα και νύχτα ο Άτλαντας και κρατούσε τον ουρανό.

-Τι ζητάς άνθρωπε σ' αυτό το μέρος; τον ρώτησε ο Άτλαντας.

Ο Ηρακλής του εξήγησε και τον παρακάλεσε να τον βοηθήσει να αποκτήσει τα μήλα των Εσπερίδων.

-Θα σου κάνω τη χάρη λοιπόν, του απάντησε ο Άτλαντας. Έλα πάρε τη θέση μου και σε λίγο θα σου φέρω τα χρυσά μήλα.

Έτσι κι έγινε. Ο Ηρακλής πήρε τη θέση του Άτλαντα και εκείνος έφυγε για τον κήπο των Εσπερίδων.

Δεν άργησε να γυρίσει. Κρατούσε τα μεγάλα ολόχρυσα μήλα, που τα έκλεψε αφού σκότωσε το φίδι με τα εκατό κεφάλια.

-Σ' ευχαριστώ, του είπε ο Ηρακλής. Έλα πάρε τώρα τη θέση σου.

Όμως, ο Άτλαντας κούνησε το κεφάλι του χαμογελώντας πονηρά.

Ένα αντίγραφο του ίδιου αγάλματος αλλά χάλκινο του 1ου αι. π.Χ. και αυτό.Το άγαλμα του Λυσίππου είναι πολύ διάσημο ακόμα και στην εποχή του

-Τώρα που βρήκα άλλον να με αντικαταστήσει, κουτός είμαι να κρατάω μερόνυχτα τον ουρανό; απάντησε στον Ηρακλή. Σ' ευχαριστώ που με λύτρωσες απ' αυτό το μαρτύριο.

Αλλά, αν ήταν μια φορά πονηρός ο Άτλαντας, ο Ηρακλής ήταν δέκα.

-Εντάξει, θα μείνω εγώ να κρατάω τον ουρανό, του είπε, αλλά επειδή δεν έχω συνηθίσει και με πιέζει στην κορυφή του κεφαλιού, κάθισε λίγο να βρω ένα μαλακό μαξιλάρι και θα γυρίσω.

Το πίστεψε ο Άτλαντας. Έτσι , αφού στήριξε με το κεφάλι του τον ουρανό, ο Ηρακλής πήρε τα χρυσά μήλα και απομακρύνθηκε γελώντας.

Έφερε τα μήλα στον Ευρυσθέα κι εκείνος που φοβόταν να τα κρατήσει, τα πρόσφερε στην θεά Αθηνά.

Όταν ο Ηρακλής πήγαινε για τον κήπο των Εσπερίδων, έκανε κι άλλα πολλά δευτερεύοντα κατορθώματα:

Σκότωσε το γίγαντα Κύκνο, που τον προκάλεσε σε μονομαχία. Πατέρας του ήταν ο Άρης, που προσπάθησε να βοηθήσει το γιο του. Αλλά και αυτόν τον πλήγωσε ο Ηρακλής.

Περνώντας από την Αίγυπτο αιχμαλωτίστηκε από το βασιλιά Βούσιρη, αλλά έπειτα κοτόρθωσε να τον σκοτώσει.



ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ.
ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΘΛΩΝ ΤΟΥ ΗΜΙΘΕΟΥ ΗΡΑΚΛΗ