Η ΑΡΧΑΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ

Η Δυναστεία των Αργεαδών – Μακεδονία

Προϊστορικός λαός της Δ. Θράκης στην περιοχή του Βερμίου, κοντά στους Βρίγες, τους Πίερες και τους Παίονες. Επώνυμος ήρωας των Μακεδόνων ήταν ο Μακεδών (ή Μάκεδνος), υιός του Λυκάονος και πατέρας του Πίνδου ή υιός του Διός και της Θυΐας, κόρης του Δευκαλίωνος και αδελφός του Μάγνητος. Ο Μακεδών νυμφεύθηκε την κόρη του Ερεχθέως Ωρείθυια (την οποία, κατά τον μύθο, άρπαξε ο Βορέας από τον Ιλισό ποταμό της Αθήνας) και από αυτήν απέκτησε τον Ευρωπόν. Κατ' άλλην παράδοση, ο Μακεδών ήταν υιός του Αιόλου (δηλ. απόγονος του Δευκαλίωνος) ή γηγενής ήρωας. (Απολλ. Γ' 97 - Αιλ. περ. Ζω. Ι' 48 - Στεφ. Βυζ. - Ησίοδ. απ. 2 (5) - Ευστ. εις Διον. Περ. 427 - Ψευδο-Σκύμν. 620).

Κατά τον Ησίοδο, ο Μάγνης και ο Μακεδών κατοίκησαν στην περιοχή της Πιερίας και του Ολύμπου. Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος, βασιλεύς του Βυζαντίου (950 μ.Χ.), αναφέρει ότι "Μακεδονία η χώρα από Μακεδόνος του Διός και Θυΐας του Δευκαλίωνος, ως φησίν Ησίοδος ο ποιητής" (περί θέμ. 2). Αργότερα, μετά τα Τρωϊκά, κάποιοι απόγονοι του Τημένου (Ηρακλείδη) από το Άργος, ο Γαυάνης, ο Αέροπος και ο Περδίκκας, κατέφυγαν στην Ιλλυρία και από εκεί στην Άνω Μακεδονία για να έλθουν τελικά στους Μακεδόνες του Βερμίου, όπου ήσαν και οι κήποι της Μίδα. Από εκεί ορμώμενοι, όταν έλαβαν την εξουσία, κατέκτησαν και την υπόλοιπη χώρα. Ο Γαυάνης έγινε άρχοντας της Ελίμειας, ο Αέροπος έγινε ο πρώτος βασιλεύς των Λυγκιστών και ο Περδίκκας έγινε ο πρώτος βασιλεύς των Μακεδόνων (αρχές ζ' αί π.Χ.).
Από τον Περδίκκα γεννήθηκε ο Αργαίος, πατέρας του Φιλίππου Α', πατέρας του Αέροπου, πατέρας του Αλκέτα, πατέρας του Αμύντα Α' (περ. 540-498 π.Χ.), πατέρας του Αλεξάνδρου Α' του Φιλέλληνος (περ. 498-454 π.Χ. - εποχή των περσικών πολέμων) (Ηροδ. Η' 137-139 - Θουκ. Β' 99), πατέρας του Αμύντα Γ' (393/2-369/8 π.Χ.), πατέρας του Φιλίππου Β' (359-336 π.Χ.), πατέρας του Αλεξάνδρου Γ' του Μεγίστου των Ελλήνων (336-323 π.Χ.).
Οι Αργεάδες βασιλείς, δηλαδή, ανήγαν την καταγωγή τους στους Τημενίδες βασιλείς του Άργους και, μέσω αυτών των μυθικών προγόνων τους, στον Ηρακλή.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

Ο παρών κατάλογος περιέχει τους ιστορικούς βασιλείς και τους μυθικούς προγόνους της Δυναστείας και καταρτίσθηκε με βάση τα στοιχεία που δίνει ο Διόδωρος (Ζ’ 15 - 17), ο οποίος συνδυάζει πληροφορίες από διάφορους συγγραφείς του Δ’ αι. π.Χ. ΠΗΓΗ κειμένων και πίνακος :«ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ» της ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ – Αθήνα 1980,
«ΑΡΧΑΙΟΙ ΛΑΟΙ : ΑΡΧΑΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ - ΛΕΞΙΚΟΝ» εκδ. ΝΕΑ ΘΕΣΙΣ - Αθήναι Ιανουάριος 2002 και«ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ : ΕΛΛΑΔΑ – ΡΩΜΗ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΗ – ΑΘΗΝΑ 2006 – τόμος Α’ σελ. 116 & 657, τόμος Δ’ σελ. 233.

Οι Αργεάδες βασιλείς και οι μυθικοί τους πρόγονοι

Οι φοβερές συγκρούσεις στις οποίες ενεπλάκησαν οι ελληνικές τριήρεις με τον λαμπρό στόλο των Τυριαίων, λίγο έλειψε να ματαιώσουν τα σχέδια του Αλεξάνδρου Γ’. Την κατάληψη της πόλεως ακολούθησε σταύρωσις 2.000 επιζώντων αρρένων ως υπενθύμιση της ματαιότητος της αντίστασης στον στρατό του Αλεξάνδρου και στην επιθυμία του για αδελφοποίηση των λαών. Περίπου 20.000 με 30.000 γυναικόπαιδα έγιναν δούλοι. Η Τύρος, όπως προηγουμένως η Θήβα, έπαψε να υπάρχει ως πόλη...

Ερείπια στο αρχαίο λιμάνι της Τύρου

Αλεξάνδρειες του ελληνικού κόσμου

Μερικές από τις γνωστές πόλεις που ίδρυσε ο Αλέξανδρος, ο Μέγιστος των Ελλήνων, στο απέραντο Κράτος του, φέρουν το όνομά του :

Αλεξάνδρειες του ελληνικού κόσμου ΠΗΓΗ πίνακος : Άρθρο του Αριστείδη Κεσόπουλου (Γυμνασιάρχη – Συγγραφέα) στο περιοδικό «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ» τ. 25 (Ιαν. - Φεβρ. 2002) σελ. 20,

Αφγανιστάν

Στην Καμπούλ, οι παραδοσιακοί γιατροί οι οποίοι ισχυρίζονται ότι κατάγονται από τους γιατρούς του Αλεξάνδρου, ονομάζονται “χακίμ”. Στην Πεσαβάρ, μιλούν για την ιατρική “γιουνάνι”, η οποία στηρίζεται σε βότανα που υπάρχουν στο βόρειο Πακιστάν, στο Καφιριστάν, την “Χώρα των απίστων”, όπως ονομάζεται η περιοχή των Καλάς. Δυσπρόσιτες κορυφογραμμές κοντά στην Καμπούλ. Τα παγωμένα και αιχμηρά βουνά δυσκόλεψαν τον στρατό των Μακεδόνων στην πορεία του προς τα ανατολικά. Η μαύρη αγορά των περιοχών αυτών είναι γεμάτη από αρχαία ελληνικά νομίσματα της εποχής του Αλεξάνδρου, των Διαδόχων και των Επιγόνων…

Τάξιλα

Ιστορικό σταυροδρόμι μεταξύ Κίνας, Ινδίας, Ασίας και Ευρώπης, τα Τάξιλα βρίσκονται 35 μόλις χιλιόμετρα από το Ισλαμαμπάντ. Πρόκειται για την σημαντικότερη πόλη της περιοχής της Γκαντάρα, όπου άνθισε η λεγόμενη “ελληνοβουδιστική τέχνη”, από τον 3ο αι. π.Χ. μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ. Ο Αλέξανδρος Γ’ έφθασε στην περιοχή το 326 π.Χ., αφού διέσχισε τον Ινδό ποταμό. Ο βασιλιάς Ταξίλης του επεφύλαξε λαμπρή υποδοχή και «παρέδωκεν ἑαυτόν τε καὶ τὴν δύναμιν τῷ βασιλεῖ» μαζί με 25 πολεμικούς ελέφαντες και, αργότερα, 50.000 άνδρες για τις μάχες εναντίον του Πώρου (Διοδώρου Σικελιώτη : «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ» 17.86.6.5 και Αρριανού Φλαβίου Ξενοφώντος : «Αλεξάνδρου Ανάβασις» Βιβλίον Δ’ Κεφ. XXII παρ. 6 σ. 9 & Βιβλίον Ε’ Κεφ. VIII παρ. 5 σ. 9).

Τάξιλα

Οι Έλληνες της Βακτριανής έκτισαν το 185 π.Χ. την πόλη Σιρκάπ (βλ. φωτογραφία), την οποία περιέβαλαν με ισχυρά τείχη ύψους 30 μ. Στα καλοδιατηρημένα ερείπια της πόλης διακρίνεται και σήμερα το ελληνιστικό σύστημα ύδρευσης, και η ιπποδάμεια αρχιτεκτονική της. Πρόκειται για μία από τις πιο απομακρυσμένες πολιτείες του ελληνισμού

Χρονολόγιον Ελληνιστικής Περιόδου – Διάδοχοι και Επίγονοι του Μ. Αλεξάνδρου

Για την περίοδο των Διαδόχων, τουλάχιστον μέχρι την μάχη στην Ιψό της Φρυγίας (301 π.Χ.), πολλές είναι οι ιστορικές πηγές, με κυριότερες τα ιστορικά ή βιογραφικά έργα του Αρριανού, του Διοδώρου, του Ιουστίνου, του Κούρτιου Ρούφου, του Κορνηλίου Νέπωτος, του Επιτομέα του Τρώγου, καθώς και κάποιες πληροφορίες που μας δίνουν οι «Βίοι» του Πλουτάρχου.
Σύμφωνα, όμως, με την νεώτερη ιστοριογραφική έρευνα, οι περισσότερες από αυτές τις πηγές, τουλάχιστον ως το 301 π.Χ., αντλούν από το έργο του Ιερωνύμου του Καρδιανού «Ιστορίαι των Διαδόχων», με δεύτερο τίτλο «Τα επί Αλεξάνδρω πραχθέντα», του οποίου μόνον λιγοστά αποσπάσματα σώζονται σήμερα και εμπεριέχονται στα Fragmenta Graecorum Historicorum (FGrH).
Ο Ιερώνυμος, ο οποίος πιθανολογείται ότι έζησε από το 364 ως το 260 π.Χ., υπήρξε υψηλόβαθμος αξιωματούχος πολλών από τους Διαδόχους, όπως του Αντιγόνου και του Ευμένους, και φαίνεται ότι διέθετε πολύ καλή γνώση της ιστορίας της Μακεδονίας.

Διάδοχοι του Αλεξάνδρου Γ’ του Μέγα

Αλέξανδρος Δ’

Υιός του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης, κόρης του Οξυάρτου της Βακτριανής. Γεννήθηκε το 323 π.Χ., δύο μήνες μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, και αναγορεύθηκε βασιλεύς από τον στρατό που του έδωσε και το όνομα Αλέξανδρος. Συγχρόνως αναγορεύθηκε βασιλεύς και ο Αρριδαίος.
Αρχικά κηδεμόνας του μικρού Αλεξάνδρου ορίστηκε ο Περδίκκας. Μετά την δολοφονία του Περδίκκα από τον Σέλευκο (321 π.Χ.), η κηδεμονία του ανατέθηκε στον Αντίπατρο. Όταν ο Αντίπατρος πέθανε το 319 π.Χ., η Ρωξάνη με τον γιο της κατέφυγαν στην Ήπειρο. Όταν η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ολυμπιάς επικράτησε στην Μακεδονία, εκδικήθηκε όλους τους εχθρούς της, συνέλαβε και θανάτωσε τον Αρριδαίο και την σύζυγό του Ευρυδίκη και αποκατέστησε στον θρόνο τον εγγονό της Αλέξανδρο Δ' (317 π.Χ.). Μετά την ανταρσία του στρατού από τον Κάσσανδρο το φθινόπωρο του 317 π.Χ., η Ολυμπιάς, η Ρωξάνη, ο Αλέξανδρος Δ’ και η κόρη του Φιλίππου και αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου Θεσσαλονίκη αποκλείστηκαν στην Πύδνα.
Ο Κάσσανδρος κατόρθωσε τελικά να συλλάβει τους αποκλεισμένους, θανάτωσε την Ολυμπιάδα και περιόρισε τον εξαετή Αλέξανδρο και την μητέρα του στην Αμφίπολη. Το 311 π.Χ. ο δωδεκαετής Αλέξανδρος ανακηρύχθηκε βασιλεύς, με τον Κάσσανδρο στρατηγό της Ευρώπης μέχρι την ενηλικίωση του Αλεξάνδρου.
Το 310/309 π.Χ. ο Αλέξανδρος και η μητέρα του, με απόφαση του Κασσάνδρου, θανατώθηκαν από τον διοικητή της Αμφίπολης Γλαυκία.

Αντίγονος Α’

Ο επιλεγόμενος Μονόφθαλμος ή Κύκλωψ (382-301 π.Χ.)
Μακεδών στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου και από τους σημαντικότερους διαδόχους του. Εξουσίαζε μεγάλο μέρος των ασιατικών εδαφών της αυτοκρατορίας.
Εναντίον του συνασπίστηκαν όλοι σχεδόν οι άλλοι διάδοχοι.
Στην μάχη της Ιψού (301 π.Χ.) οι δυνάμεις του Λυσιμάχου και του Αντιόχου νίκησαν τις δυνάμεις του Αντιγόνου και του γιου του Δημητρίου του Πολιορκητού. Εκεί ο Αντίγονος έχασε και την ζωή του.
Ο γιος του, πάντως, Δημήτριος, ίδρυσε στην Μακεδονία την Δυναστεία των Αντιγονιδών, η οποία συνεχίστηκε μέχρι τον τελευταίο βασιλέα της Μακεδονίας, τον Περσέα, και την ήττα του στην Πύδνα το 168 π.Χ. από τον Αιμίλιο Παύλο (μεταξύ Λεύκου και Αίσωνος).

Αντίπατρος

Επιφανής Μακεδών στρατηγός, γόνος μιας από τις αριστοκρατικότερες οικογένειες της Πέλλας, γνωστός για την σύνεση αλλά και την αποφασιστικότητά του. Προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες τόσο στον Φίλιππο Β' όσο και στον Αλέξανδρο τον Μέγα. Κατά την εκστρατεία στην Ασία ανέλαβε καθήκοντα επιμελητή του κράτους (397 - 319 π.Χ.) και διατήρησε τόσο την ακεραιότητα της Μακεδονίας όσο και την ηγεμονία της στην Ελλάδα.

Αριαράθης Α'

Ηγεμόνας της Καππαδοκίας κατά την εποχή του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η οποία είχε παραχωρηθεί στον Ευμένη τον Καρδιανό.
Νικήθηκε σε δύο μάχες από τον Περδίκκα, συνελήφθη και, ως επαναστάτης, απαγχονίστηκε σε ηλικία 82 ετών, μαζί με τους συγγενείς του.

Στο Παναρκαδικό Αρχαιολογικό Μουσείο, φιλοξενείται χάλκινο κράνος των πρώιμων ελληνιστικών χρόνων (τέλος 4ου αι. π.Χ.) από την Μεγαλόπολη Τριπόλεως. Πρόκειται για κράνος βοιωτικού τύπου, το είδος που συνίστατο από τον Ξενοφώντα για χρήση προς τους ιππείς, καθώς παρείχε την λιγότερο εμποδιζόμενη ορατότητα και ακοή στον φέροντα. Ο συγκεκριμένος τύπος υπέστη ορισμένες παράξενες τροποποιήσεις κατά τους ελληνιστικούς χρόνους (πλάγια αριστερή όψις)

Το μόνο παράλληλό του υπάρχει στο Μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης, βρέθηκε στον ποταμό Τίγρη και συνδέεται με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η Μακεδονία ήταν παραδοσιακά ιππική χώρα• ο Αλέξανδρος έδωσε μεγάλο βάρος στην προσεκτική μελέτη των αναγκών που δημιουργούσαν οι νέες συνθήκες πολέμου... Από τα γνωστά ελληνικά εδάφη στις άγνωστες και αχανές εκτάσεις της Ασίας, ο ιππέας έπρεπε να μπορεί να αποδίδει τα μέγιστα κατά την διάρκεια της μάχης. Η εύρεση αυτού του τύπου τόσο μακρυά από τα πάτρια εδάφη, δηλώνει την διαδεδομένη χρήση αλλά και τον σημαντικό ρόλο που είχαν ακόμη τα καθαρά ελληνικά όπλα, σε μια περίοδο μεταρρυθμίσεων τόσο στον κατασκευαστικό τομέα, όσο και στον τομέα σχεδίασης και προετοιμασίας εκστρατευτικών αποστολών, αφού κάθε σφάλμα θα μπορούσε να αποδειχθεί ολέθριο (πλάγια δεξιά και εμπρόσθια όψις)

Αρριδαίος

Όνομα με το οποίο είναι γνωστός ο Φίλιππος Γ ετεροθαλής αδελφός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, γιος του Φιλίππου Β' και της Λαρισαίας Φιλίννης.
Αν και διανοητικά ανάπηρος, ανακηρύχθηκε βασιλεύς μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τον μακεδονικό στρατό, υπό τον όρο να συμβασιλεύσει με το παιδί του Μεγάλου Αλεξάνδρου που θα γεννούσε η Ρωξάνη.
Η συμβασιλεία κράτησε ως το 317 π.Χ., οπότε ο Αρριδαίος συνελήφθη και εκτελέστηκε με φρικτά βασανιστήρια κατά διαταγή της Ολυμπιάδος, με την οποία η φιλόδοξη σύζυγός του Ευρυδίκη τον είχε εμπλέξει σε διαμάχη.

Ευμένης

Ο επιλεγόμενος Καρδιανός, από την Καρδία της Θρακικής Χερσονήσου, 362/361 - 316 π.Χ.
Διετέλεσε γραμματεύς του Φιλίππου Β και ως αρχιγραμματεύς διηύθυνε την υπηρεσία που εξέδιδε τις «βασιλείας εφημερίδας» επί Μεγάλου Αλεξάνδρου. Για κάποιο διάστημα διετέλεσε στρατηγός και τριήραρχος.
Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου υποστήριξε τα δικαιώματα του βασιλικού οίκου της Μακεδονίας, βοήθησε τον Περδίκκα κατά των Αντιγόνου του Μονόφθαλμου, Κρατέρου και Πτολεμαίου, οι οποίοι, μετά την δολοφονία του Περδίκκα, καταδίκασαν τον Ευμένη σε θάνατο.
Ο Ευμένης διέφυγε για κάποιο χρόνο, αλλά τελικά, ύστερα από προδοσία, παραδόθηκε στον Αντίγονο, ο οποίος και τον θανάτωσε.

Κάσσανδρος

Μεγαλύτερος γιος του Μακεδόνος στρατηγού Αντιπάτρου, ένας από τους Διαδόχους (350 - 298 π.Χ.). Κατά την διάρκεια της εκστρατείας στην Ασία παρέμεινε μαζί με τον πατέρα του στην Μακεδονία. Το 324 π.Χ. πήγε στην Βαβυλώνα για να συναντήσει τον Αλέξανδρο και να υπερασπιστεί τον πατέρα του από κατηγορίες Θρακών, Ιλλυριών και άλλων λαών υποταγμένων στον Μακεδόνα στρατηλάτη.
Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο Κάσσανδρος έγινε κυρίαρχος της Βοιωτίας. Το 319 π.Χ. ο Αντίπατρος πέθανε έχοντας λίγο πριν διορίσει ως στρατηγό αυτοκράτορα και επιμελητή των βασιλέων τον γέροντα Πολυπέρχοντα, με τον οποίο ο φιλόδοξος Κάσσανδρος ήλθε σε ρήξη επιδιώκοντας την γενική επιμέλεια του βασιλείου. Ο Πολυπέρχων προσπάθησε να προσεταιριστεί τις ελληνικές πόλεις διακηρύσσοντας την ελευθερία τους. Ο Κάσσανδρος, αντιδρώντας, έγινε κύριος της Αθήνας (317 π.Χ.), όπου εγκατέστησε ως ανώτατο άρχοντα της πόλης τον Δημήτριο τον Φαληρέα. Ο Πολυπέρχων κάλεσε από την Ήπειρο την Ολυμπιάδα. ο Αρριδαίος τότε, φοβούμενος την μητέρα του Αλεξάνδρου, αναγνώρισε τον Κάσσανδρο ως επιμελητή της βασιλείας.

Τελικώς, η Ολυμπιάς διέταξε να δολοφονηθούν ο Αρριδαίος, η σύζυγός του Ευρυδίκη και πολλοί συγγενείς του Κασσάνδρου. Ο τελευταίος βάδισε κατά της Ολυμπιάδος, η οποία οχυρώθηκε στην Πύδνα μαζί με την Ρωξάνη, τον μικρό Αλέξανδρο Δ’ και την αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου Θεσσαλονίκη.

Ο Κάσσανδρος, όταν αιχμαλώτισε τους αποκλεισμένους, διέταξε τον φόνο της Ολυμπιάδος, κράτησε αιχμάλωτους στην Αμφίπολη την Ρωξάνη και τον γιο της, ενώ για να αποτρέψει αρνητικές εξελίξεις νυμφεύθηκε το 316 π.Χ. την Θεσσαλονίκη, προς τιμήν της οποίας ίδρυσε την ομώνυμη πόλη, παράλληλα προς την Κασσάνδρεια.
Διέταξε επίσης, για να ικανοποιήσει τους Έλληνες του Νότου, την ανοικοδόμηση των Θηβών, που είχαν καταστραφεί το 335 π.Χ. από τον Αλέξανδρο.

Ακολούθησαν εχθροπραξίες μεταξύ των Διαδόχων που τερματίστηκαν το 311 π.Χ. με την συμφωνία να είναι :

• ο Αντίγονος ηγεμόνας της Ασίας,
• ο Σέλευκος της Βαβυλώνος,
• ο Πτολεμαίος της Αιγύπτου και
• ο Κάσσανδρος της Ευρώπης, μέχρι την ενηλικίωση του δωδεκαετούς Αλεξάνδρου.

Ο τελευταίος αυτός όρος οδήγησε τον Κάσσανδρο στην θανάτωση της Ρωξάνης και του Αλεξάνδρου Δ' το 318/309 π.Χ. Λίγο αργότερα έσφαξε και τον Ηρακλέα, θεωρούμενο ως νόθο γιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Η συμμαχία του με τον Πτολεμαίο προκάλεσε την αντίδραση του Αντιγόνου, του οποίου ο γιος, Δημήτριος ο Πολιορκητής, το 307 π.Χ. κυρίευσε τον Πειραιά, έδιωξε τον Δημήτριο τον Φαληρέα και αποκατέστησε την δημοκρατία.

Νέα συμμαχία των Κασσάνδρου, Πτολεμαίου, Λυσιμάχου και Σελεύκου εναντίον του Αντιγόνου και του Δημητρίου οδήγησε στην μάχη της Ιψού στην Φρυγία (301 π.Χ.), όπου οι τελευταίοι ηττήθηκαν και ο Αντίγονος βρήκε τον θάνατο. Το 299 π.Χ. επήλθε, όμως, συνδιαλλαγή μεταξύ Κασσάνδρου και Δημητρίου, με την μεσολάβηση της συζύγου του τελευταίου και αδελφής του πρώτου Φίλας. Μετά την συνδιαλλαγή αυτή ο Κάσσανδρος αναγνωρίστηκε ως κύριος του βασιλείου της Μακεδονίας και των περιοχών νοτίως του Ολύμπου.

Μακεδόνας πεζέταιρος από τον στρατό του Αλεξάνδρου Γ’. Οι συνεχείς ασκήσεις κατέστησαν την Φάλαγγα των Πεζέταιρων τρομερή πολεμική μηχανή, ικανή να παίρνει διάφορους σχηματισμούς. Μπορούσε να κινηθεί σε πυκνή τάξη, με τους άνδρες σε αποστάσεις 90 εκατοστών του μέτρου. Όταν αμύνονταν, η Φάλαγγα πύκνωνε ακόμα περισσότερο : ο κάθε άνδρας επικάλυπτε τον διπλανό του και ακουμπούσε την ασπίδα του στον βραχίονα του μπροστινού.

Μακεδόνας εταίρος ιππέας από τον στρατό του Αλεξάνδρου Γ’. Αρχικά οι ιππείς ήταν εφοδιασμένοι με λεπτούς θώρακες φτιαγμένους από μεταλλικές πλάκες καλυμμένες με λινάρι, φρυγικά κράνη προαιρετικά κνημίδες και μπότες. Είχαν ίσα ξίφη και το “ξυστόν”, την μακρυά λόγχη του ιππικού, η οποία ήταν μικρότερη από την αντίστοιχη περσική. Η στολή περιλάμβανε πορφυρούς χιτώνες με μανίκια και χρυσοκίτρινους μανδύες με πορφυρό στρίφωμα. Ο Αλέξανδρος Γ’ αντικατέστησε το φρυγικό κράνος με το φαρδύτερο βοιωτικό, το οποίο προστάτευε το πρόσωπο και τους ώμους, ενώ παρείχε μεγαλύτερη περιφερειακή όραση. Οι Εταίροι ήταν γεννημένοι ιππείς και, όπως όλοι οι ιππείς του αρχαίου κόσμου, ίππευαν χωρίς σέλα ή αναβολέα. Κάθε ένας από αυτούς είχε έναν υπηρέτη και βάδιζε πεζή για να ξεκουράζει το άλογό του

Καλλιτεχνική απεικόνιση της διαχρονικής παρουσίας του Έλληνα πολεμιστή, από την Μινωϊκή Εποχή μέχρι τους Ελληνιστικούς Χρόνους

Κλεομένης

Ένας από τους τέσσερεις διοικητές της Αιγύπτου (κατάγονταν από την Ναύκρατιν), μετά την κατάκτησή της από τον Μέγα Αλέξανδρο.
Καταδικάστηκε σε θάνατο από τον Πτολεμαίο, ο οποίος κατάσχεσε και την τεράστια περιουσία του, το 323 π.Χ.

Κράτερος

Ένας από τους σημαντικότερους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καταγόταν από την περιοχή της Ορεστίδος. Πήρε μέρος σε όλες τις σημαντικές μάχες στην Ασία (Γρανικού, Ισσού, Γαυγαμήλων). Μετά την δολοφονία του Παρμενίωνος το 330 π.Χ. αναδείχθηκε στον σημαντικότερο ηγέτη του μακεδονικού στρατού. Το 324 π.Χ. στάλθηκε στην Ελλάδα ως διοικητής των ευρωπαϊκών εδαφών της αυτοκρατορίας, σε αντικατάσταση του Αντιπάτρου, που, όπως φαίνεται, είχε προβλήματα με την βασιλομήτορα Ολυμπιάδα.
Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, παρ’ ότι απών από την Βαβυλώνα, θεωρήθηκε ως ένας από τους τρεις σημαντικότερους Διαδόχους (οι άλλοι δύο ήταν ο Αντίπατρος και ο Περδίκκας).
Σκοτώθηκε σε μάχη το 321 π.Χ. που έδωσαν, αυτός και ο Αντίπατρος, εναντίον του Ευμένη στην Μικρά Ασία.

Λεοννάτος

Σωματοφύλακας του Μεγάλου Αλεξάνδρου (γεννήθηκε περί το 356 π.Χ.). Διακρίθηκε ιδιαίτερα κατά την εκστρατεία στην Ινδία. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ανέλαβε μαζί με τον Περδίκκα την κηδεμονία του παιδιού που επρόκειτο να γεννήσει η Ρωξάνη, ενώ κατά τον διαχωρισμό των σατραπειών του δόθηκε η διακυβέρνηση της Ελλησποντιακής Φρυγίας.
Σκοτώθηκε κατά τον Λαμιακό Πόλεμο, σε μάχη που έγινε στην Θεσσαλία, από τις δυνάμεις του Αντιφίλου.

Λυσίμαχος

Ένας από τους σωματοφύλακες του Αλεξάνδρου κατά την εκστρατεία στην Ασία. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου του ανατέθηκε, από τον Αντίπατρο, η διοίκηση της Θράκης. Το 305 π.Χ. αναγορεύθηκε βασιλεύς της Θράκης και το 286 π.Χ., αφού κατόρθωσε να εκτοπίσει τον Πύρρο, και της Μακεδονίας.
Νικήθηκε και σκοτώθηκε σε μάχη με τον Σέλευκο μετά το 283 π.Χ., στην Θέση Κουροπέδιον, βόρεια της Μαγνησίας, κοντά στο όρος Σίπυλον.

Περδίκκας

Ένας από τους Διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, γιος του Ορόντη. Πήρε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις κατά την διάρκεια της εκστρατείας στην Ασία, στην αρχή με τον βαθμό του ταξιάρχου. Μετά τον θάνατο του Ηφαιστίωνος το 324 π.Χ. και την αναχώρηση του Κρατέρου για την Ελλάδα, βρέθηκε να είναι ο σημαντικότερος αξιωματούχος του Αλεξάνδρου.
Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ανέλαβε στην πραγματικότητα (χωρίς να πάρει ιδιαίτερο τίτλο) καθήκοντα αντιβασιλέως, αφού υπό την εποπτεία του βρίσκονταν τα ασιατικά εδάφη της αυτοκρατορίας και οι δύο βασιλείς, ο διανοητικά ανίκανος Αρριδαίος και ο γιος του Αλεξάνδρου. Γρήγορα ο Περδίκκας, ο οποίος πίστευε στην ενότητα της αυτοκρατορίας, ήλθε σε ρήξη με τους άλλους στρατηγούς.
Μετά από αποτυχημένη επιχείρηση στην Αίγυπτο, δολοφονήθηκε ύστερα από υποκίνηση του Πτολεμαίου από δυσαρεστημένους αξιωματικούς του, το 321 π.Χ.

Πολυπέρχων

Μακεδών στρατηγός του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το 324 π.Χ. γύρισε με τον Κράτερο στην Ελλάδα, πήρε μέρος στον Λαμιακό Πόλεμο και, μετέπειτα, συγκρούστηκε με τον Κάσσανδρο. Το 317 π.Χ. διώχθηκε από την Μακεδονία και, έκτοτε, οι πληροφορίες γι’ αυτόν σπανίζουν. Φαίνεται ότι επιχείρησε να ιδρύσει κάποιο κράτος στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Πιθανολογείται ότι πέθανε το 303 π.Χ. στην Λοκρίδα.

Πτολεμαίος Α’ ο Λάγου ή Σωτήρ

Μακεδών στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου και αργότερα ηγεμόνας της Αιγύπτου, ιδρυτής της Δυναστείας των Πτολεμαίων ή Λαγιδών, του μακροβιότερου όλων των ελληνιστικών κρατών (367/366 ή το 364 - 283/282 π.Χ.).

Σέλευκος Α’ ο Νικάτωρ

Αξιωματικός του μακεδονικού στρατού και ιδρυτής της Δυναστείας των Σελευκιδών. Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου του δόθηκε η σατραπεία της Βαβυλώνος. Προσπάθησε να ανασυστήσει την ασιατική αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου, αλλά οι αγώνες για την διαδοχή έστρεψαν την προσοχή του στην Δύση (358/354 - 281 π.Χ.).
Με τον θάνατό του το 281 π.Χ., τερματίζεται ουσιαστικά η Περίοδος των Διαδόχων και αρχίζει η Περίοδος των Επιγόνων.

Ο Γόρδιος, πατέρας του Μίδα, είχε αφιερώσει στο Ιερόν του Διός στο Γόρδιον – πρωτεύουσα της Φρυγίας στις όχθες του ελληνικού Σαγγάριου –, μία άμαξα η οποία έγινε γνωστή για τον “άλυτον δεσμόν” της. Το 333 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος με συνοπτικές διαδικασίες, όπως θα λέγαμε σήμερα, «παίσας τῷ ξίφει διέκοψε τὸν δεσμὸν καὶ λελύσθαι ἔφη» – Αρριανού Φλαβίου Ξενοφώντος «Αλεξάνδρου Ανάβασις» Βιβλίον Β’ Κεφ. III παρ. 7. Σύμφωνα με μία άλλη άποψη, αφήρεσε τον πάσσαλο που συγκρατούσε το τιμόνι (ρυμό) της άμαξας στην θέση του ξεμπλέκοντας έτσι τον δεσμό, ο οποίος ήταν μπλεγμένος γύρω του. Και οι δύο απόψεις, αποδεικνύουν το αήττητον και αποφασιστικόν του χαρακτήρος του Μεγίστου των Ελλήνων. Είτε με την ισχύ των όπλων, είτε με την διπλωματία της εκ της πλαγίας οδού, ο Αλέξανδρος επίλυσε τα προβλήματα που αντιμετώπισε κατά την διάρκεια της εκστρατείας του στην Ασία

Μέσα σε έξι μόλις ημέρες, ο Αλέξανδρος Γ’ πέτυχε ό,τι δεν κατάφερε ο Ηρακλής με την εκστρατεία του στην Ασία : εκπόρθησε και κατέλαβε την “Άορνο Πέτρα”, ένα ισχυρότατο βραχώδες και απόκρημνο ύψωμα ύψους περίπου 2.500 μ., κοντά στον Ινδό ποταμό. Επιχωμάτωσε την χαράδρα που χώριζε την απρόσιτη θέση από τον διπλανό λόφο, αλλά απαιτήθηκε καταδρομική επιχείρηση για την κατάληψή της.

Ο Μέγιστος των Ελλήνων, μαζί με 700 από τους ικανότερους άνδρες του (σωματοφύλακες και υπασπιστές), αναρριχήθηκε πρώτος στο απόρθητο οχυρό : «…καὶ ἐν τούτῳ ἀναλαβὼν τῶν σωματοφυλάκων καὶ τῶν ὑπασπιστῶν ἐς ἑπτακοσίους κατὰ τὸ ἐκλελειμμένον τῆς πέτρας ἀνέρχεται ἐς αὐτὴν πρῶτος͵ καὶ οἱ Μακεδόνες ἄλλος ἄλλῃ ἀνιμῶντες ἀλλήλους ἀνῄεσαν» (Αρριανού Φλαβίου Ξενοφώντος : «Αλεξάνδρου Ανάβασις» Βιβλίον Δ’ Κεφ. XXX παρ. 3 σ. 4 - 8)

Η Άορνος Πέτρα από την Χουζάρα - von_James_Abbott

… «χρὴ δὲ τὰ παραγγέλματα ἐθίζειν τὴν στρατιὰν ὀξέως δέχεσθαι͵ τὰ μὲν φωνῇ͵ τὰ δὲ ὁρατοῖς σημείοις͵ τὰ δὲ τῇ 27.2 σάλπιγγι. καὶ σαφέστερα μὲν τυγχάνει ὄντα τὰ λέξει δη λούμενα͵ ὅτι καὶ παντὸς τοῦ νοῦ ἡ δήλωσις οὕτω γίγνεται͵ οὐχὶ δὲ σύμβολόν τι αὐτοῦ μόνον ὁρᾶται ἢ ἀκούεται. 27.3 ἀλλ΄ ἐπειδὴ πολλὰ τὰ ἐξείργοντά ἐστιν ἐν ταῖς μάχαις πρὸς τὰς διὰ φωνῆς δηλώσεις͵ ὁ κτύπος τε ὁ ἐκ τῶν ὅπλων καὶ αἱ παρακελεύσεις ἀλλήλοις καὶ οἰμωγαὶ τιτρω σκομένων καὶ παριππασία δυνάμεως ἱππικῆς [ψόφος τε τῶν ὅπλων]

καὶ χρεμετισμὸς τῶν ἵππων καὶ θόρυβος σκευοφόρων παριόντων͵ προσεθιστέον τὴν στρατιὰν καὶ 27.4 τοῖς ὁρατοῖς σημείοις. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ πρὸς ταῦτα ἤδη ἄπορα ἔστιν ἃ γίγνεται͵ οἷον ὁμίχλη ἢ κονιορτὸς πολὺς ἄνω αἰρόμενος ἢ ἥλιος κατὰ προσώπου ἀντιλάμπων ἢ νιφετὸς ξυνεχὴς ἢ ὕδωρ λάβρον ἐξ οὐρανοῦ ἢ τόποι σύν δενδροι ἢ γήλοφοι ἀνεστηκότες͵ ὡς μὴ πάσῃ τῇ φάλαγγι 27.5 ὁρατὰ γίγνεσθαι τὰ σημεῖα. ὁπότε μὲν δὴ γήλοφοι δια κλείοιεν τὴν ὄψιν͵ πλείω τὰ ὁρατὰ σημεῖα ποιητέον• πρὸς δὲ τὰ ἐκ τοῦ ἀέρος ἐμπόδια ἡ σάλπιγξ ἀγαθὸν [ὠφέλιμος]». Αρριανού Φλαβίου Ξενοφώντος : «Αλεξάνδρου Ανάβασις» και «Τακτικά» (27.1.1 - 27.5.4).

Χρυσό μετάλλιο ρωμαϊκής εποχής από το Αμπουκίρ της Αιγύπτου. Πρόκειται για “Νικητήριον”, υπερμέγεθες νομισματόσημα – βραβείο στους πεντετηρικούς Αλεξάνδρειους Οικουμενικούς Αγώνες της Βεροίας στην Μακεδονία (μέσα 3ου αι. μ.Χ.), έδρα του Κοινού των Μακεδόνων, με θέμα από τον βίο και τα ανδραγαθήματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Απεικονίζεται ο Μέγιστος των Ελλήνων καταπονημένος, φέρων μεταλλικό θώρακα, δόρυ και ασπίδα

Οι Ελληνιστικές Δυναστείες

Βασιλείς Μακεδονίας

Κάσσανδρος : 316 - 298/297 π.Χ. - Φίλιππος Δ’ : 297 π.Χ. - Αλέξανδρος Ε’ & Αντίπατρος Α’ : 297 - 294 π.Χ.

Στους επόμενους πίνακες που ακολουθούν, αναφέρονται κατά χρονολογική τάξη οι Διάδοχοι και οι Επίγονοι που ηγεμόνευσαν στις τέσσερεις σημαντικότερες Επικράτειες που προήλθαν από την κληρονομιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ήτοι οι βασιλείς της Μακεδονίας, των Ατταλιδών της Περγάμου, του κράτους των Σελευκιδών και της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου, καθώς και των Ελληνιστικών Βασιλείων της Ασίας.

Αντιγονίδες- Δυναστεία Ατταλιδών

Δυναστεία Σελευκιδών

Δυναστεία Πτολεμαίων

Βακτριανή

Βακτριανή : Δυτικό Βασίλειο - Βακτριανή : Ανατολικό Βασίλειο

Βιθυνία-Βόσπορος

Γαλατία-Ήπειρος-Ηράκλεια Ποντική-Καππαδοκία

Καρία-Κιλικία-Κομμαγηνή

Κύπρος

 

Πόντος (Βασίλειο του Πόντου και Βοσπόρου)

 Παφλαγονία-Πέργαμος (Βασίλειο των Ατταλιδών)-Σικελία (Βασιλείς και Τύραννοι)

Ελληνιστικής περιόδου  Νομισματοκοπία

Δημήτριος ο Πολιορκητής. Τετράδραχμο του Δημητρίου του Πολιορκητή (294 - 288 π.Χ.), ιδρυτή της μακεδονικής δυναστείας των Αντιγονιδών, με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Ικανότατος στρατιωτικός ηγέτης, ο Δημήτριος υπήρξε ένας από τους διαπρεπέστερους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τον βίο του έγραψε ο Πλούταρχος, συγκρίνοντάς τον με τον βίο του ρωμαίου Αντωνίου

Πτολεμαίος Α’. Τετράδραχμο με παράσταση της κεφαλής του Πτολεμαίου Α’ του Λάγου ή Σωτήρος (305 - 285 π.Χ.). Υπήρξε ο ιδρυτής της πτολεμαϊκής δυναστείας, της μακροβιότερης από όλες τις δυναστείες που δημιουργήθηκαν μέσα στα όρια της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστώνη)

Σέλευκος Α’. Τετράδραχμο του Σελεύκου Α’ του Νικάτορος (312 - 281 π.Χ.). Υπήρξε ο ιδρυτής του βασιλείου των Σελευκιδών, το οποίο κατά την διάρκεια της βασιλείας του γνώρισε και την μέγιστη εξάπλωσή του καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος του ασιατικού τμήματος της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Staatliches Munzkabinett, Βερολίνο)

Αντίοχος Α’ ο Σωτήρ. Τετράδραχμο του Αντιόχου Α’ του Σωτήρος (281 - 261 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Η επωνυμία Σωτήρ του αποδόθηκε καθώς κατόρθωσε να εκδιώξει τα γαλατικά φύλα από την Μικρά Ασία (Staatliches Munzkabinett, Βερολίνο)

Αντίοχος Β’. Τετράδραχμο του Αντιόχου Β’ του Θεού (261 - 246 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Ο Αντίοχος Β’ διεξήγαγε μαζί με τον Αντίγονο Γονατά τον Β’ συριακό πόλεμο εναντίον του Πτολεμαίου Β’ (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Σέλευκος Β’. Χρυσός στατήρας του Σελεύκου Β’ του Καλλινίκου (246 - 225 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Κατά την διάρκεια της βασιλείας του ενεπλάκη σε πολέμους με τον αδελφό του Αντίοχο Ιέρακα και με τον Πτολεμαίο Γ’, που είχαν ως αποτέλεσμα την σημαντική συρρίκνωση των εδαφών του βασιλείου του

Πτολεμαίος Β’. Χρυσό οκτάδραχμο του Πτολεμαίου Β’ του Φιλάδελφου (285 - 246 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως και της αδελφής και συζύγου του Αρσινόης Β’. Ο Πτολεμαίος Β’ υπήρξε συνετός και φωτισμένος ηγεμόνας και η εποχή του είναι η περίοδος κορύφωσης του ελληνιστικού πολιτισμού (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Πτολεμαίος Γ’. Χρυσό οκτάδραχμο του Πτολεμαίου Γ’ του Ευεργέτη (246 - 221 π.Χ.), Με παράσταση προτομής του βασιλέως (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Πτολεμαίος Δ’. Χρυσό οκτάδραχμο του Πτολεμαίου Δ’ του Φιλοπάτορος (221 - 205 π.Χ.), με παράσταση προτομής του βασιλέως. Υπήρξε ηγέτης με περιορισμένες πολιτικές και στρατιωτικές ικανότητες, ενώ οι αρχαίοι συγγραφείς τον περιγράφουν ως χαρακτήρα έκλυτο και διεφθαρμένο (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Πτολεμαίος ΣΤ’. Οκτάδραχρο Πτολεμαίου ΣΤ’ του Φιλομήτορος (180 - 145 π.Χ.), με παράσταση προτομής του βασιλέως (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Αντίοχος Γ’ ο Μέγας. Τετράδραχμο του Αντιόχου Γ’ του Μεγάλου (223 - 187 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Ο Αντίοχος Γ’ έδιωξε τους Πτολεμαίους από την Φοινίκη και συγκρούστηκε με τους Ρωμαίους στην Ελλάδα και την Μικρά Ασία, από τους οποίους όμως ηττήθηκε

Αντίοχος Δ’. Χρυσός στατήρας του Αντιόχου Δ’ του Επιφανούς (175 - 164 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Ικανός ηγέτης, κατέλαβε την Αίγυπτο, την οποία όμως εγκατέλειψε έπειτα από αξίωση των ρωμαίων, ενώ η κατασταλτική πολιτική του απέναντι στους εβραίους, οδήγησε στην εξέγερση των Μακκαβαίων οι οποίοι απέσπασαν τελικά την Ιουδαία από τους Σελευκίδες (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Δημήτριος Α’. Τετράδραχμο του Δημητρίου Α’ του Σωτήρος (162 - 150 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Ο Δημήτριος Α’ ήλθε σε σύγκρουση με όλες τις γειτονικές δυνάμεις του βασιλείου του, οι οποίες, με την υποστήριξη των ρωμαίων, συνασπίστηκαν και νίκησαν τον στρατό του

Αλέξανδρος Βάλας. Τετράδραχμο του Αλεξάνδρου Βάλα (150 - 145 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Οι περιορισμένες ηγετικές ικανότητές του και η κακή του διακυβέρνηση είχαν ως αποτέλεσμα την σοβαρή αποδιοργάνωση του βασιλείου των Σελευκιδών (Staatliches Munzkabinett, Βερολίνο)

Αντίοχος ΣΤ’. Τετράδραχμο του αντιόχου ΣΤ’ του Επιφανούς (145 - 139 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Τον Αντίοχο ΣΤ’ προώθησε στον θρόνο σε μικρή ηλικία ο πρώην στρατηγός του Αλεξάνδρου Βάλα, Διόδοτος ο Τρύφων, ο οποίος και τον δολοφόνησε

Δημήτριος Β’. Τετράδραχμο του Δημητρίου Β’ του Νικάτορος (145 - 139 π.Χ. και 129 - 125 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Όλος ο βίος του ήταν ένας συνεχής αγώνας για την εξουσία

Αντίοχος Ζ’. Τετράδραχμο του Αντιόχου Ζ’ του Σιδήτη (139 - 129 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Αδελφός του Δημητρίου Β’ του Νικάτορος και ικανός στρατιωτικός ηγέτης, ανέκτησε την Παλαιστίνη και, για σύντομο χρονικό διάστημα, την Βαβυλώνα από την Παρθία (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Κλεοπάτρα η Θεά. Τετράδραχμο της Κλεοπάτρας της Θεάς (125 - 121 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής της βασίλισσας. Η Κλεοπάτρα η Θεά υπήρξε ιθύνων νους σκοτεινών συνωμοσιών γύρω από τον θρόνο των Σελευκιδών

Αντίοχος Η’. Τετράδραχμο του Αντιόχου Η’ του Γρυπού (125 - 115 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Παραγκώνισε την μητέρα του Κλεοπάτρα την Θεά για να εδραιωθεί στον θρόνο της Συρίας, και διεξήγαγε πολυετείς πολέμους με τον αδελφό του Αντίοχο Θ’

Αντίοχος Θ’. Τετράδραχμο του Αντιόχου Θ’ του Κυζικηνού (115 - 96 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Η σύγκρουσή του με τον αδελφό του Αντίοχο Η’ τον Γρυπό είχε ολέθρια αποτελέσματα για το μέλλον του βασιλείου των Σελευκιδών

Αντίοχος ΙΑ'. Τετράδραχμο με απεικόνιση του Αντιόχου ΙΑ’ του Φιλάδελφου (96 - 95 π.Χ.) και του αδελφού του Φιλίππου Α’ του Φιλάδελφου (96 - 83 π.Χ.). Δίδυμοι γιοι του Αντιόχου Η’ του Γρυπού, ο μεν Αντίοχος ΙΑ’ πέθανε μόλις έναν χρόνο μετά την άνοδό του στον θρόνο των Σελευκιδών, ο δε Φίλιππος, κατά τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του, κατάφερε να εξασφαλίσει – αν και μόνο πρόσκαιρα – σχετικές συνθήκες σταθερότητας στο βασίλειό του

Δημήτριος Α’ Βακτριανής. Τετράδραχμο του Δημητρίου Α’ της Βακτριανής με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Γιος του Ευθυδήμου, επεξέτεινε σημαντικά την επικράτεια του βασιλείου του (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο)

Φιλέταιρος. Τετράδραχμο του Ευμένους Α’ με παράσταση της κεφαλής του Φιλεταίρου (282 - 263 π.Χ.). Ιδρυτής της δυναστείας των Ατταλιδών, ο Φιλέταιρος υπήρξε ο εισηγητής της πολιτικής που ανέδειξε την Πέργαμο σε ηγετικά κέντρο του ελληνικού πολιτισμού στην ανατολή

Προυσίας Α’. Τετράδραχμο του Προυσία Α’ της Βιθυνίας (236 - 180 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Ο Προυσίας Α’ υποστήριξε την Ρώμη κατά του Αντιόχου Γ’

Προυσίας Β’. Τετράδραχμο του Προυσία Β’ της Βιθυνίας (180 - 149 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Υπήρξε για μεγάλο διάστημα κόλακας της Ρώμης και έπεσε θύμα δυναστικής αναταραχής (Βασιλική Βιβλιοθήκη Βελγίου, Βρυξέλλες)

Φίλιππος Ε’. Τετράδραχμο του Φιλίππου Ε’ της Μακεδονίας (221 - 179 π.Χ.), με παράσταση της κεφαλής του βασιλέως. Ηγέτης ικανός και συνετός εργάστηκε για να διαφυλάξει την μακεδονική ισχύ και να αποκρούσει την ογκούμενη ρωμαϊκή απειλή

Περσεύς. Τετράδραχμο του Περσέως της Μακεδονίας (179 - 168 π.Χ.), με παράσταση της μορφής του βασιλέως. Όπως και ο προκάτοχός του Φίλιππος Ε’, ο Περσεύς προσπάθησε να ανορθώσει την μακεδονική ισχύ, όμως η ήττα του από τους Ρωμαίους στην Πύδνα το 168 π.Χ. σήμανε το τέλος του μακεδονικού βασιλείου και έκρινε τις τύχες όχι μόνο της Ελλάδος αλλά και ολόκληρης της Εγγύς Ανατολής (Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι)

Κλεοπάτρα Ζ’. Τετράδραχμο με παράσταση της κεφαλής της Κλεοπάτρας Ζ’ (51 - 47 π.Χ. και 44 - 30 π.Χ.). Η Κλεοπάτρα Ζ’ υπήρξε μία από τις πλέον πολυσυζητημένες μορφές της αρχαίας ιστορίας. Ικανή και φιλόδοξη, σε συνδυασμό με την γοητεία της, επηρέασε αποφασιστικά την ρωμαϊκή πολιτική σε μια κρίσιμη περίοδο. Ο θάνατός της, το 30 π.Χ., σηματοδοτεί την πλήρη επικράτηση της ρωμαϊκής εξουσίας στον ελληνιστικό κόσμο (Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο).

Χρονολόγιον Ελληνιστικής Περιόδου

ΕΤΟΣ :
ΓΕΓΟΝΟΣ

325 - 300 π.Χ.
Ο Πυθέας της Μασσαλίας περιπλέει την Βρετανία.
323 π.Χ.
Θάνατος Αλεξάνδρου σε ηλικία 33 ετών.
323 - 322 π.Χ.
Λαμιακός πόλεμος. Προσπάθεια της Αθήνας να ελευθερωθεί από την Μακεδονία.
323 - 320 π.Χ.
Ο Περδίκκας ως αντιβασιλέας προσπαθεί να διατηρήσει την ενότητα της αυτοκρατορίας, αλλά σκοτώνεται στην Αίγυπτο.
322 π.Χ.
Θάνατος των Αριστοτέλη και Δημοσθένη.
320 - 305 π.Χ.
Ο Εκαταίος ο Αβδηρίτης γράφει την ιστορία του πολιτισμού της ελληνιστικής Αιγύπτου.
317 - 307 π.Χ.
Ο Δημήτριος ο Φαληρεύς (περιπατητικός φιλόσοφος) ορίζεται διοικητής της Αθήνας.
312 π.Χ.
Ο Σέλευκος καταλαμβάνει την Βαβυλώνα. Αρχή της κυριαρχίας των Σελευκιδών.
311 π.Χ.
Η ειρήνη μεταξύ των διαδόχων αναγνωρίζει κατ' ουσίαν την διαίρεση της επικράτειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου• η Ασία στον Αντίγονο Μονόφθαλμο, η Μακεδονία / Ελλάδα στον Κάσσανδρο, η Θράκη στο Λυσίμαχο, η Αίγυπτος στον Πτολεμαίο και κατά παράλειψη οι ανατολικές σατραπείες στο Σέλευκο.
310 π.Χ.
Ο Ζήνων ο Κιτιεύς ιδρύει την στωική σχολή στην Ποικίλη Στοά των Αθηνών. Ρωμαϊκή επέλαση στην Ετρουρία.
307 π.Χ.
Ο Δημήτριος ο Πολιορκητής, γιος του Αντίγονου, απελευθερώνει την Αθήνα. Ο Επίκουρος ιδρύει την φιλοσοφική σχολή του στην Αθήνα.
305 - 304 π.Χ.
Πολιορκία της Ρόδου από τον Δημήτριο.
301 π.Χ.
Μάχη στην Ιψό. Καταστροφή των στρατευμάτων του Αντίγονου και του Δημήτριου. Θάνατος του Αντίγονου.
300 π.Χ.
Ο Πτολεμαίος Α' ιδρύει το Μουσείον της Αλεξάνδρειας με παρότρυνση του Δημήτριου του Φαληρέα. Ο Ζηνόδοτος, ο βασιλικός παιδαγωγός, διορίζεται πρώτος διευθυντής της βιβλιοθήκης.
297 π.Χ.
Θάνατος του Κάσσανδρου, διοικητή της Μακεδονίας.
283 π.Χ.
Θάνατος του Δημήτριου Πολιορκητή. Θάνατος του Πτολεμαίου Α' Σωτήρος, τον οποίο διαδέχεται ο Πτολεμαίος Β' Φιλάδελφος.
281 π.Χ.
Μάχη στο Κορυπέδιο. Θάνατος του Λυσίμαχου. Δολοφονία του Σέλευκου, τον οποίο διαδέχεται ο γιος του Αντίοχος Α'. Ιδρύεται η Αχαϊκή Συμπολιτεία.
279 π.Χ.
Εισβολή των Γαλατών στην Μακεδονία και στην Ελλάδα.
276 π.Χ.
Ο Αντίγονος Γονατάς, γιος του Δημήτριου Πολιορκητή, νικά τους Γαλάτες και γίνεται βασιλιάς της Μακεδονίας.
274 - 271 π.Χ.
Α' Συριακός πόλεμος μεταξύ Πτολεμαίου Β' και Αντίοχου Α'.
270 π.Χ.
Ο Μανέθων, ιστορικός και ιερέας της Αιγύπτου, θεμελιώνει την αιγυπτιακή ιστορία. Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος προτείνει την ηλιοκεντρική θεωρία του σύμπαντος.
267 - 262 π.Χ.
Χρεμωνίδειος πόλεμος. Ο Πτολεμαίος υποστηρίζει χωρίς επιτυχία την ελληνική ανεξαρτησία από την Μακεδονία. Ο Αντίγονος Γονατάς εισέρχεται στην Αθήνα.
264 π.Χ.
Αρχίζει ο Α' Καρχηδονιακός πόλεμος με την επέμβαση του ρωμαϊκού στρατού στην Σικελία.
263 - 241 π.Χ.
Ο Ευμένης, διοικητής της Περγάμου, αρχίζει το πρόγραμμα ανοικοδόμησής της.
260 π.Χ.
Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος γράφει τα Αργοναυτικά (έπος). Ο Ερασίστρατος ο Κείος (ιατρός) κατανοεί την λειτουργία της καρδιάς και κάνει την διάκριση μεταξύ κινητικών και αισθητικών νεύρων.
260 - 253 π.Χ.
Β' Συριακός πόλεμος μεταξύ Πτολεμαίου Β' και Αντίοχου Β'.
260 - 212 π.Χ.
Γέννηση και θάνατος του Αρχιμήδη, μαθηματικού και εφευρέτη.
251 - 213 π.Χ.
Δράση του Άρατου του Σικυώνιου ως πολιτικού και στρατηγού της Αχαϊκής Συμπολιτείας.
246 π.Χ.
Ο Ερατοσθένης, φιλολογικός σχολιαστής και πρωτοπόρος της επιστημονικής γεωγραφίας, γίνεται διευθυντής της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και υπολογίζει σωστά την περίμετρο γης.
246 - 241 π.Χ.
Γ΄ Συριακός πόλεμος μεταξύ Πτολεμαίου Γ' και Σελεύκου Β'.
244 - 241 π.Χ.
Ο Άγης Δ' επιχειρεί να εισάγει μεταρρυθμίσεις στην Σπάρτη και εκτελείται.
241 π.Χ.
Τέλος του Α' Καρχηδονιακού πολέμου με νίκη της Ρώμης στα νησιά του Αιγαίου.
239 π.Χ.
Πόλεμος μεταξύ της Μακεδονίας με τον συνασπισμό της Αχαϊκής και Αιτωλικής Συμπολιτείας.
239 - 130 π.Χ.
Ιδρύεται ανεξάρτητο ελληνικό βασίλειο στην Βακτριανή.Έφιππος ήρωας, ακολουθείται από νεαρό υπηρέτη. Μουσείον Δήλου, 1ος αι. π.Χ.

Από τις αρχαιότατες ελληνικές φυλές ιπποειδών, τα άγρια άλογα της φυλής Ροδόπης αξιοποιήθηκαν από τους Θράκες ιππείς. Έχουν επιζήσει μέχρι και την εποχή μας στα ορεινά της οροσειράς από την οποία πήραν το όνομά τους

Η εκστρατεία στην Ασία ήταν ένα από τα πιο δύσκολα εγχειρήματα του ελληνικού στρατού

238 - 227 π.Χ.
Πόλεμος του Αττάλου της Περγάμου εναντίον των Γαλατών.
235 - 222 π.Χ.
Ο Κλεομένης Γ', βασιλιάς της Σπάρτης, αναδιοργανώνει το σπαρτιατικό κράτος.
227 π.Χ.
Η Σικελία και η Σαρδηνία γίνονται επαρχίες της Ρώμης.
221 π.Χ.
Ο Φίλιππος Ε' ανέρχεται στο θρόνο του μακεδονικού βασιλείου.
219 - 217 π.Χ.
Δ' Συριακός πόλεμος μεταξύ Πτολεμαίου Δ' και Αντίοχου Γ'.
218 - 201 π.Χ.
Β' Καρχηδονιακός πόλεμος.
215 π.Χ.
Ο Φίλιππος Ε' συμμαχεί με την Καρχηδόνα.
214 - 205 π.Χ.
Α' Μακεδονικός πόλεμος μεταξύ Ρώμης και Φιλίππου.
211 π.Χ.
Η Αιτωλική Συμπολιτεία συμμαχεί με την Ρώμη. Ο Αννίβας βαδίζει εναντίον της Ρώμης.
203 - 200 π.Χ.
Ε' Συριακός πόλεμος μεταξύ Αντίοχου Γ' και Πτολεμαίου Ε'.
202 π.Χ.
Η Καρχηδόνα υποτάσσεται στην Ρώμη.
200 π.Χ.
Ο Αριστοτέλης ο Βυζάντιος (φιλόλογος) γίνεται διευθυντής της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
200 - 197 π.Χ.
Β' Μακεδονικός πόλεμος μεταξύ Ρώμης και Φιλίππου.
194 π.Χ.
Οι Ρωμαίοι αποχωρούν από την Ελλάδα.
192 - 188 π.Χ.
Συριακός πόλεμος μεταξύ Αντίοχου Γ' και Ρώμης.
179 π.Χ.
Πεθαίνει ο Φίλιππος Ε' και τον διαδέχεται ο γιος του Περσέας.
175 π.Χ.
Ο Αντίοχος Δ' ο Επιφανής ανεβαίνει στο θρόνο του βασιλείου των Σελευκιδών.
171 - 167 π.Χ.
Γ΄ Μακεδονικός πόλεμος.
170 - 168 π.Χ.
Στ' Συριακός πόλεμος.
22/06/168 π.Χ.
Η μάχη της Πύδνας σημαίνει το τέλος του μακεδονικού βασιλείου. Η Ρώμη την διαιρεί σε τέσσερα τμήματα και κηρύσσει την Δήλο ελεύθερο λιμάνι. Καταργείται η άμεση φορολογία των ρωμαίων πολιτών. Ο ιστορικός Πολύβιος έρχεται στην Ρώμη.
166 - 159 π.Χ.
Στην Πέργαμο χτίζεται μεγαλοπρεπής βωμός του Διός και της Αθηνάς.
149 - 146 π.Χ.
Γ' Καρχηδονιακός πόλεμος.
148 π.Χ.
Δ' Μακεδονικός πόλεμος. Η Ρώμη εναντίον της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Η Μακεδονία γίνεται ρωμαϊκή επαρχία.
146 π.Χ.
Καταστροφή της Κορίνθου και της Καρχηδόνας από τους Ρωμαίους. Η Αφρική γίνεται επαρχία της Ρώμης.
133 π.Χ.
Ο Άτταλος Γ' της Περγάμου κληροδοτεί το βασίλειό του στην Ρώμη.
129 π.Χ.
Δημιουργείται η ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας.
88 - 85 π.Χ.
Α' Μιθριδατικός πόλεμος. Ο Μιθριδάτης Στ' από τον Πόντο εκτελεί ρωμαίους πολίτες στην Ασία και επιχειρεί να ελευθερώσει τους Έλληνες από την Ρώμη.
86 π.Χ.
Ο Σύλλας πολιορκεί την Αθήνα, την καταστρέφει και κατακτά την Ελλάδα.
83 - 82 π.Χ.
Β' Μιθριδατικός πόλεμος.
74 - 63 π.Χ.
Γ' Μιθριδατικός πόλεμος.
66 - 63 π.Χ.
Νίκη του Πομπήιου επί του Μιθριδάτη και αναδιοργάνωση της Ανατολής από τους Ρωμαίους. Η μοναρχία των Σελευκιδών σταματά να υφίσταται. Οργανώνονται οι ρωμαϊκές επαρχίες της Βιθυνίας, της Κιλικίας, της Συρίας και της Κρήτης.
60 - 30 π.Χ.
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης συνθέτει την Ιστορική Βιβλιοθήκη του.
60 π.Χ.
Ο Πομπήιος, ο Κράσσος και ο Καίσαρας σχηματίζουν την πρώτη Τριανδρία.
50 π.Χ.
Ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος ανακαλύπτει και αρχίζει να εκδίδει τα χαμένα έργα του Αριστοτέλη.
49 π.Χ.
Εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Πομπήιου και Καίσαρα.
47 - 44 π.Χ.
Δικτατορία του Καίσαρα, που λήγει με την δολοφονία του.
44 π.Χ. - 21 μ.Χ.
Γέννηση και θάνατος του γεωγράφου και ιστορικού Στράβωνα.
31 π.Χ.
Ναυμαχία στο Άκτιο και νίκη του Οκταβιανού επί του Αντώνιου.

Τα τόξα κατά την αρχαιότητα κατασκευάζονταν είτε από μονοκόμματο ξύλο (αριστερά) είτε από ξύλο και κέρατα ζώων (κέντρο και δεξιά). Αυτός ο τύπος σύνθετου τόξου εκαλείτο από τους αρχαίους Έλληνες “παλίντονος”. Η περίφημη σκηνή από την Οδύσσεια του Ομήρου, όπου μόνο ο Οδυσσεύς και ο υιός του μπορούσαν να τεντώσουν το οικογενειακό τόξο, είναι μία σαφής αναφορά σε ένα τέτοιο σύνθετο όπλο.

Θεωρητικά, ένας καλός τοξότης μπορούσε να επιτύχει στόχους σε απόσταση 300 μέτρων. Στην πραγματικότητα, σημάδευε με ακρίβεια μέχρι τα 150 μέτρα. Μετά από μερικές βολές όμως κουράζονταν από την προσπάθεια και το δραστικό βεληνεκές του μειωνόταν. Έτσι, οι θωρακισμένοι οπλίτες που διέσχιζαν 150 - 200 μέτρα σε λιγότερο από τρία λεπτά, σπανίως αναχαιτίζονταν από τις βολές των τοξωτών…
Τα τόξα από μονοκόμματο ξύλο ήταν πιο άνετα στο τέντωμα και στην βολή σε σύγκριση με τα σύνθετα. Ήταν επίσης ανθεκτικότερα και είχαν φθηνότερο κόστος κατασκευής. Ωστόσο, τα σύνθετα τόξα είχαν πολύ ισχυρότερο τέντωμα και έστελναν τα βέλη σε απόσταση μεγαλύτερη των 270 μέτρων. Οι έμπειροι τοξότες είχαν μεγάλο βαθμό εκπαίδευσης, αλλά ήταν ουσιαστικά αβοήθητοι στο πεδίο της μάχης από την στιγμή που οι οπλίτες πλησίαζαν κοντά τους και έτσι δεν είχαν την ευκαιρία να βάλλουν ελεύθερα. Οι Έλληνες θαύμαζαν την αποτελεσματικότητα του τόξου και την ικανότητα των τοξωτών, αλλά πίστευαν ότι υστερούσαν σε θάρρος και είτε δεν ήθελαν είτε αδυνατούσαν να αντιμετωπίσουν τους οπλίτες σε μάχη σώμα με σώμα. Όταν όμως έκαναν μακρινές εκστρατείες εκτός Ελλάδος, οι Έλληνες εγκατέλειπαν παρόμοιους ιδεαλισμούς και προσλάμβαναν μισθοφόρους τοξότες από την Σκυθία, την Μακεδονία και την Κρήτη, ώστε να εξασφαλίζουν την διάβασή τους μέσα από τα ορεινά περάσματα

Οι Μηχανικοί του μακεδονικού στρατού συνήθως σχεδίαζαν επίθεση τριών επιπέδων : πάνω, μέσα και κάτω από τα τείχη. Στρατιώτες με κινητές σκάλες τραβούν την προσοχή των αμυνομένων, καθώς ένας πολιορκητικός κριός σύρεται μπροστά από την πύλη του οχυρού για να την παραβιάσει. Την ίδια στιγμή, κάτω από τα πόδια των πολέμιων, οι Υπονομευταί σκάβουν λαγούμι διείσδυσης κάτω από τα τείχη...

Γκραβούρα στην οποία απεικονίζεται ο Αλέξανδρος Γ’ κατά την διάρκεια της πολιορκίας της Τύρου

Στρατιωτικές Τηλεπικοινωνίες

“Άγγαρον πυρ” (εκμαγείο)

Το “Άγγαρον πυρ”, η φωτιά που δεν σβήνει, αναπαρίσταται σε αυτό το γύψινο εκμαγείο του Τηλεπικοινωνιακού Μουσείου του ΟΤΕ. Η αναπαράσταση έχει φιλολογική μόνο τεκμηρίωση καθώς αναφέρεται από τον Αισχύλο στο έργο του «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ» στ. 282/3 κ.έ. : «φρυκτὸς δὲ φρυκτὸν δεῦρ΄ ἀπ΄ ἀγγάρου πυρὸς ἔπεμπεν». Η είδηση για την πτώση της Τροίας εστάλη από τον Αγαμέμνονα στην γυναίκα του (Κλυταιμνήστρα) στο Άργος μέσα σε μία ημέρα, με το άναμμα πυρσών από το όρος Ίδη στο Ίλιον και με αναμετάδοση του μηνύματος μέσω φρυκτωριών. Το κείμενο του Αισχύλου αποτελεί την παλαιότερη αναφορά στην ιστορία των τηλεπικοινωνιών.

Σύστημα φρυκτωριών (εκμαγείο)

Στο γύψινο εκμαγείο του Τηλεπικοινωνιακού Μουσείου του ΟΤΕ, που αναπαριστά χάρτη της σύγχρονης Ελλάδος και των παραλίων της Μικράς Ασίας, έχουν συγκεντρωθεί τα πιο γνωστά τηλεπικοινωνιακά δίκτυα με φρυκτωρίες (πύργοι αναμεταδόσεως οπτικών σημάτων) της αρχαιότητος. Ο επισκέπτης της εκθέσεως, χρησιμοποιώντας έναν ηλεκτρονικό πίνακα, βλέπει την συγκεκριμένη διαδρομή να υλοποιείται στο εκμαγείο με το άναμμα μικρών λυχνιών για κάθε φρυκτωρία του δικτύου. Η ανακατασκευή στηρίζεται στις έρευνες που έχουν φέρει στο φως ίχνη πολλών φρυκτωριών.

Ακουστικός τηλέγραφος (εκμαγείο)

Το εκμαγείο του ΟΤΕ αναπαριστά τον “ακουστικό τηλέγραφο” που χρησιμοποιήθηκε στις εκστρατείες του Αλεξάνδρου Γ’ του Μεγίστου των Ελλήνων. Αποτελείτο από ένα τρίποδο ύψους τεσσάρων περίπου μέτρων, ενωμένο στην κορυφή, από την οποία ήταν κρεμασμένο με σχοινί ένα στρογγυλό κέρας μεγάλου μεγέθους. Η ανάρτηση ήταν τέτοια που επέτρεπε την περιστροφή του κέρατος, ώστε το σήμα να πηγαίνει προς όλες τις κατευθύνσεις. Η αναπαράσταση έχει φιλολογική μόνο τεκμηρίωση και βασίζεται στα έργα του Αρριανού Φλαβίου Ξενοφώντος : «Ανάβασις Αλεξάνδρου» και «ΤΑΚΤΙΚΑ» (27.1.1 έως και 27.5.4).

Υδραυλικός τηλέγραφος του Αινεία του Τακτικού (ανακατασκευή)

Περιγραφή του οργάνου αυτού υπήρχε στο βιβλίο του Αινεία του Τακτικού «ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΙΚΑ» (4ος αι. π.Χ.), το οποίο απωλέσθη. Διασώθηκε η περιγραφή του από τον Πολύβιο («ΙΣΤΟΡΙΑΙ» κεφ. X, παρ. 44), αλλά την ονομασία του ως “υδραυλικός τηλέγραφος” την οφείλει στον ερευνητή Ευάγγελο Σταμάτη. Δεν διασώθηκε απεικόνισή του από την αρχαιότητα, παρά μόνο πολύ μεταγενέστερης περιόδου. Σε κυλινδρικό δοχείο με νερό, επέπλεε πλωτήρας με κατακόρυφο στέλεχος, το οποίο έφερε χαρακιές που αντιστοιχούσαν σε καθορισμένα μηνύματα. Στην βάση του δοχείου υπήρχε κρουνός με το άνοιγμα του οποίου το νερό άδειαζε και ο πλωτήρας με το στέλεχος κατέβαινε. Όταν το προς μετάδοσιν μήνυμα έφθανε σε ένα καθορισμένο σημείο, έκλεινε ο κρουνός και σταματούσε η ροή του νερού. Για να μεταδοθεί το μήνυμα ήταν απαραίτητοι δύο μηχανισμοί, οι οποίοι έπρεπε να συγχρονιστούν πριν από την χρήση τους με ανάμα και σβήσιμο ενός πυρσού, για το άνοιγμα και το κλείσιμο των δύο κρουνών αντίστοιχα. Με τον τρόπο αυτό, το μήνυμα του πέμποντος μηχανισμού θα συνέπιπτε με το μήνυμα του μηχανισμού λήψεως.

Υδραυλικός τηλέγραφος του Αινεία του Τακτικού (εκμαγείο)

Το γύψινο εκμαγείο του υδραυλικού τηλεγράφου κατασκευάστηκε από τον ΟΤΕ και αποτελεί, μαζί με τα άλλα τέσσερα εκμαγεία, μια σειρά απεικονίσεων σχετικών με τις αρχαίες ελληνικές τηλεπικοινωνίες. Βασίζεται δε σε γκραβούρα του 18ου αι. μ.Χ., η οποία με την σειρά της βασίστηκε στις περιγραφές του Πολύβιου («ΙΣΤΟΡΙΑΙ» κεφ. X, παρ. 44). Η ανάγκη της αποστολής κάποιων μηνυμάτων με συγκεκριμένο περιεχόμενο οδήγησε στην εφεύρεση του υδραυλικού τηλεγράφου. Το όλο σύστημα εξελίχθηκε και έφθασε σε αυτό που οι νεώτεροι ερευνητές αποκάλεσαν “πρώτη μορφή του συστήματος μορς”.

Οπτικός τηλέγραφος – “πυρσεία” (εκμαγείο)

Το εκμαγείο βασίζεται κυρίως στο κείμενο του Πολύβιου (4ος αι. π.Χ.), ο οποίος παραπέμπει σε χαμένο έργο του Αινεία του Τακτικού, και σε αναγεννησιακές απεικονίσεις. Σύμφωνα με τον Πολύβιο («ΙΣΤΟΡΙΑΙ» κεφ. X, παρ. 45 - 47), η “πυρσεία”, η οπτική αναμετάδοση σημάτων με αναμμένους πυρσούς, εφευρέθηκε από τους Κλεόξενο και Δημόκλειτο γύρω στο 150 π.Χ. Στηρίζονταν στον διαχωρισμό των γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου σε ομάδες των πέντε γραμμάτων, κάθε μία από τις οποίες ήταν καταχωρημένη σε μία πινακίδα (η τελευταία πινακίδα είχε μόνο τέσσερα γράμματα). Το σύστημα αναμεταδόσεως περιελάμβανε δύο στοιχεία των πέντε πυρσών το καθένα. Σε κάθε πινακίδα αντιστοιχούσε ο αντίστοιχος αριθμός πυρσών του ενός στοιχείου, ενώ για κάθε γράμμα της πινακίδος αντιστοιχούσε ο αντίστοιχος αριθμός πυρσών του δεύτερου στοιχείου. Για παράδειγμα : οι δύο αναμμένοι πυρσοί του ενός στοιχείου αντιστοιχούσαν στην δεύτερη πινακίδα, ενώ οι τρεις αναμμένοι πυρσοί του δεύτερου στοιχείου αντιστοιχούσαν στο τρίτο γράμμα της. Σε βελτιωμένη παραλλαγή του συστήματος χρησιμοποιήθηκε ειδικό όργανο πρόδρομος της διόπτρας (που αναπαρίσταται στο εκμαγείο) με το οποίο διευκολύνετω η παρατήρηση της γειτονικής φρυκτωρίας. Παρόμοιο σύστημα “πυρσείας” χρησιμοποιούσε διακόσια χρόνια πριν και ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος ο Πρεσβύτερος (410 - 367 π.Χ.). Πάντως, χρειάστηκε να περάσουν 2.000 χρόνια, μέχρι την Γαλλική Επανάσταση, για να επαναεφευρεθούν οι επιστημονικές διαδικασίες διάδοσης μηνυμάτων από απόσταση και να εξελιχθεί περαιτέρω το ελληνικό αυτό σύστημα το οποίο θεωρείται πρόδρομος του τηλέγραφου. Μόλις το 1792 μ.Χ. (στις 22 Μαρτίου) ο μηχανικός Κλαούντιο Κάπε παρουσίασε στην Γαλλική Εθνοσυνέλευση ένα σύστημα οπτικής τηλεγραφίας το οποίο χρησιμοποιούσε πύργους ενισχυμένους με βραχίονες. Τα γράμματα του αλφαβήτου απεικονίζονταν πάνω στους βραχίονες αυτούς, σε προκαθορισμένες θέσεις. Με την χρήση των τηλεσκοπίων που είχαν ήδη εφευρεθεί, ήταν δυνατό το διάβασμα του μηνύματος. Με τον τρόπο αυτό η γαλλική κυβέρνηση δημιούργησε ένα δίκτυο 5.000 χιλιομέτρων με 534 σταθμούς – πύργους, οι οποίοι συνέδεαν το Παρίσι με 29 αξιόλογες πόλεις.

Ο Στρατός του Δαρείου

Αντίθετα με τον στρατό του Αλεξάνδρου Γ’ του Μεγίστου των Ελλήνων, οι αριθμοί που αναφέρονται από τους αρχαίους συγγραφείς για τον στρατό του Δαρείου Γ’ του Κοδδομανού, του Μεγάλου Βασιλέως των Περσών, απέχουν σημαντικά μεταξύ τους. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τα στρατεύματα της Ισσού, ο Διόδωρος κάνει λόγο για 500.000, ο Αρριανός για 600.000 και ο Κούρτιος Ρούφος για 300.000 άνδρες. Οι διαφορές είναι ακόμα μεγαλύτερες στα Γαυγάμηλα : ο Διόδωρος αναφέρει 200.000 ιππείς και 800.000 πεζούς, ο Αρριανός 40.000 ιππείς και 1.000.000 πεζούς και ο Κούρτιος Ρούφος 45.000 ιππείς και 200.000 πεζούς. Ο Πλούταρχος και ο Ιουστίνος μιλούν για 1.000.000 και 500.000 άνδρες αντίστοιχα, χωρίς να κάνουν διάκριση μεταξύ πεζών και ιππέων.

Εντυπωσιακή είναι η περιγραφή που δίνει ο Κούρτιος Ρούφος για την στρατιά που ξεκίνησε από την Βαβυλώνα με κατεύθυνση την Ισσό. Σύμφωνα με τον Ρωμαίο Ιστορικό, ο οποίος αντλεί τις πληροφορίες του και από περσικές πηγές, προηγούνταν του στρατεύματος οι ασημένιοι βωμοί με την Ιερή Πυρά των Ζωροαστρών, ακολουθούσαν οι Μάγοι και 365 άνδρες ντυμένοι με άλικους χιτώνες, συμβολίζοντας τις ημέρες του σεληνιακού ημερολογίου. Πίσω από αυτούς είχε τοποθετηθεί το άρμα του Αχούρα Μάζντα, το οποίο έσερναν λευκά άλογα και ένας τεράστιος ίππος «το Άλογο του Ηλίου».

Την πομπή έκλειναν δέκα άμαξες στολισμένες με χρυσό και ασήμι. Πίσω από αυτήν την περίεργη πομπή ακολουθούσε ο στρατός με πρώτους τους ιππείς ντυμένους με την στολή της περιοχής από την οποία προέρχονταν, και αμέσως μετά τους Αθανάτους. Οι τελευταίοι αριθμούσαν 10.000 και ήταν το εκλεκτότερο σώμα του περσικού στρατεύματος. Φορούσαν χρυσοποίκιλτα ρούχα και έφεραν δόρατα με χρυσά άκρα.

Αμέσως μετά έρχονταν 15.000 Ευγενείς ντυμένοι πολυτελώς (με γυναίκες τους παρομοιάζει ο Κούρτιος Ρούφος), όσοι ήταν υπεύθυνοι για την γκαρνταρόμπα του βασιλέως και τέλος ο Δαρείος πάνω στο άρμα του με 200 συγγενείς στα αριστερά και στα δεξιά του. Πίσω από τον Δαρείο είχαν λάβει θέση 10.000 λογχοφόροι, 30.000 πεζοί, και τα 400 βασιλικά άλογα, και αμέσως μετά οι άμαξες με την μητέρα, την σύζυγό του και την ακολουθία τους.

Στην συνέχεις ακολουθούσαν 15 άμαξες με τα παιδιά του Δαρείου, τις υπηρέτριες και τους ευνούχους. Ακολουθούσαν οι 360 παλλακίδες μαζί με τα 600 μουλάρια και τις 300 καμήλες που μετέφεραν τους θησαυρούς του Μεγάλου Βασιλέως των Περσών. Έπονταν οι γυναίκες των ευγενών, οι υπηρέτες, οι μηχανικοί, οι τεχνίτες και, τέλος, πλήθος πεζικάριων με ελαφρύ οπλισμό.

Όπως μπορεί κανείς να συμπεράνει, το περσικό στράτευμα έμοιαζε περισσότερο με μία τελετουργική πομπή παρά με έναν στρατό με την συνήθη έννοια. Η εξήγηση βρίσκεται στην διαφορετική άποψη για τον πόλεμο που είχαν οι Πέρσες. Σκοπός τους ήταν περισσότερο να εντυπωσιάσουν τον αντίπαλο με την πολυτέλεια και το πλήθος του στρατεύματος, ώστε να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις, παρά να πολεμήσουν. Αυτήν την φορά, όμως, είχε να αντιμετωπίσει έναν στρατό που είχε ως σκοπό του την μάχη και όχι τις διαπραγματεύσεις. Άλλωστε, ο Μέγιστος των Ελλήνων είχε απορρίψει παλαιότερη προσφορά του Δαρείου λέγοντας ότι δεν μπορούσε να του προσφέρει ότι ήταν ήδη δικό του..!

Εάν οι διαπραγματεύσεις αποτύγχαναν, το κύριο βάρος της μάχης έπεφτε στο Σώμα των Αθανάτων και στους Ευγενείς οι οποίοι φαίνεται ότι ήταν πολύ καλύτερα εκπαιδευμένοι από τον υπόλοιπο στρατό. Στόχος τους ήταν να δώσουν τέλος στην μάχη εξουδετερώνοντας τον αντίπαλο αρχηγό (όπως έγινε στην μάχη στα Κούναξα το 401 π.Χ.). Αντίθετα, λοιπόν, με την κατά φάλαγγα μάχη των Ελλήνων, οι Πέρσες επιδίωκαν έναν πόλεμο ευγενών, σύμφωνα με ένα αριστοκρατικό πολεμικό πρότυπο το οποίο ήταν ήδη παρελθόν στην Ελλάδα αιώνες πριν την σύρραξη που θα έκρινε το μέλλον των δύο κόσμων… Απόδειξη τις αποτυχίας της υιοθέτησης αυτού του προτύπου είναι ο θάνατος πολλών εκ των Ευγενών και στις τρεις μάχες με τον στρατό του Αλεξάνδρου. Ξέροντας αυτό ακριβώς το “αδύνατο” σημείο στην στρατηγική σχεδίαση του αντιπάλου, ο Αλέξανδρος επιδίωκε πάντα να χτυπά το αντίπαλο κέντρο, χωρίς να συγκεντρώνει γύρω του τους εκλεκτούς του δικού του στρατεύματος, αλλά χρησιμοποιώντας Σώματα που είχαν εκπαιδευτεί να ενεργούν ως σύνολα, όπως η Εταιρική Ίππος και η Φάλαγγα των Πεζέταιρων.

Θα ήταν λάθος να υποστηρίξει κανείς ότι απουσίαζαν τελείως τα εκπαιδευμένα Σώματα από τον περσικό στρατό. Οι κατάφρακτοι ιππείς και οι Κάρδακες ήταν δύο από αυτά. Οι πρώτοι ήταν ιππείς με βαριά πανοπλία, ενώ οι δεύτεροι, οι οποίοι στρατεύονταν ως πεζικάριοι, κατοικούσαν σε ξεχωριστούς οικισμούς και είχαν ως μόνη ενασχόλησή τους την στρατιωτική εκπαίδευση. Παραδοσιακό περσικό σώμα ήταν και οι τοξότες, ενώ στα Γαυγάμηλα χρησιμοποιήθηκαν ως έσχατο όπλο τα φοβερά δρεπανηφόρα άρματα και οι πολεμικοί ελέφαντες από τις εσχατιές του Περσικού Βασιλείου. Στα επίλεκτα Σώματα θα πρέπει να προστεθούν και οι Έλληνες μισθοφόροι οι οποίοι έδρασαν στον Γρανικό και στην Ισσό. Όσον αφορά τον στόλο των Περσών, αυτός αποτελείτο από 400 πλοία προερχόμενα κυρίως από την Ιωνία, την Κύπρο και την Φοινίκη. Διαλύθηκε με την κατάληψη της Μικράς Ασίας και της Συροπαλαιστίνης από τον Αλέξανδρο, καθώς και με την προσχώρηση στο ελληνικό στρατόπεδο των βασιλέων της Κύπρου.

Το “Ανάγλυφο Κίτζι”, από το οποίο έγινε το διπλανό σχέδιο, είναι ένα μικρό κίτρινο μαρμάρινο πλαίσιο διαστάσεων περίπου 14 x 9 εκατοστών. Χρονολογείται μεταξύ 14 - 37 μ.Χ., την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τιβέριου. Ανακαλύφθηκε από τον πρίγκιπα Κίτζι το 1780 και εκτίθεται σήμερα στο Μέγαρο Κίτζι στην Ρώμη. Η ελληνική επιγραφή στο μέσον του ανάγλυφου εξηγεί ότι το στρογγυλό μετάλλιο στο επάνω μέρος απεικονίζει την μάχη μεταξύ του ελληνικού και του περσικού ιππικού στα Γαυγάμηλα (ΕΝ ΑΡΒΗΛΟΙΣ). Στο κάτω μέρος της πλάκας απεικονίζεται βωμός αφιερωμένος στο Αλέξανδρο Γ’. Οι δύο γυναικείες μορφές εκατέρωθεν του βωμού αντιπροσωπεύουν την Ευρώπη (αριστερά) και την Ασία (δεξιά) και συμβολίζουν την αυτοκρατορία του Μεγίστου των Ελλήνων, η οποία ένωσε τις δύο ηπείρους

Εν κατακλείδι, η περιορισμένη συνοχή, η παρωχημένη στρατιωτική τακτική, ο περιορισμένος αριθμός καλά εκπαιδευμένων σωμάτων και η ανομοιογένεια, ήταν βασικοί παράγοντες για τις ολέθριες ήττες που υπέστη ο περσικός στρατός. Την διαφορά ΔΕΝ την έκανε η ποσοτική αλλά η ποιοτική υπεροχή, και αυτή ήταν με την πλευρά του Αλεξάνδρου Γ’, του Μεγίστου των Ελλήνων.

ΔΕΙΤΕ  ΚΑΙ ΕΔΩ ΚΑΤΙ ΑΚΟΜΑ ΣΧΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕ ΒΙΝΤΕΟ

ΜΕ ΠΗΓΕΣ  κειμένων, πινάκων, σχεδίων και φωτογραφιών :

ΙΩΑΝΝΗΣ Ν. ΚΑΛΟΣΤΥΠΗΣ : «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΗΤΟΙ ΜΕΛΕΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΙΚΗ, ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ, ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» εν Αθήναις 1886 – ΛΕΣΧΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,
«ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ» εκδόσεις ΣΤΡΑΤΙΚΗ – Αθήνα 1984,
«Μακεδονία – πάντα και για πάντα Ελλάδα» εκδόσεις ΣΤΡΑΤΙΚΗ – Αθήνα 1992,
ROY BURRELL : «Οι Έλληνες» (απόδοση στα ελληνικά : Σόνια Γελαδάκη) – ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ε. ΡΩΣΣΗ – Αθήνα 1993,
PETER CONNOLY : «Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ,
ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ : «ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ & ΠΟΙΟΤΗΤΑ – Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΠΟΥ ΣΗΜΑΔΕΨΑΝ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΙΟΛΟΣ – ΑΘΗΝΑ 1996,
κατάλογος της εκθέσεως “ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ – ΚΡΥΠΤΟΣΤΟΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 21 Αυγ. - 22 Σεπτ. 1997” με χρηματοδότηση του Οργανισμού “ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ : ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1997” – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1997,
«ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ : ΠΡΑΚΤΙΚΑ – 1ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ – ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Σεπτέμβριος 1997» με χρηματοδότηση του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης “ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1997” – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,
ΓΙΑΝΝΗ ΤΖΑΝΗ : «ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ», εκδοτικός Οίκος ΜΠΙΜΠΗΣ Θεσσαλονίκη 1997,
ΧΡΗΣΤΟΣ Δ. ΛΑΖΟΣ : «ΥΔΡΑΥΛΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ» εκδόσεις ΑΙΟΛΟΣ,
ΧΡΗΣΤΟΣ Δ. ΛΑΖΟΣ : «ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» εκδόσεις ΑΙΟΛΟΣ,
ΧΡΗΣΤΟΣ Δ. ΛΑΖΟΣ : «Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ» εκδόσεις ΑΙΟΛΟΣ,
ΧΡΗΣΤΟΣ Δ. ΛΑΖΟΣ : «ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ – Ι. ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ, ΟΡΓΑΝΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ» εκδόσεις ΑΙΟΛΟΣ,
κατάλογος της εκθέσεως “ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ – ΚΡΥΠΤΟΣΤΟΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 21 Αυγ. - 22 Σεπτ. 1997” με χρηματοδότηση του Οργανισμού “ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ : ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1997” – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1997,
«ΕΛΛΗΝΩΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ» εκδόσεις ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ,
«ΕΛΛΑΣ – Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ» του Εκδοτικού Οίκου ΠΑΠΥΡΟΣ – 1997 – Ελλάς – Τόμος ΠΡΩΤΟΣ,
«VITRUVIUS : ΔΕΚΑ ΒΙΒΛΙΑ» Απόδοση – επιμέλεια : Στέλιος Χ. Ζερεφός, εκδόσεις «παρατηρητής» δεύτερη έκδοσις – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1998,
ΛΑΜΠΡΟΣ Σ. ΒΡΕΤΤΟΣ : «ΛΕΞΙΚΟ ΤΕΛΕΤΩΝ, ΕΟΡΤΩΝ & ΑΓΩΝΩΝ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» εκδόσεις ΚΟΝΙΔΑΡΗ 1999,
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ : «Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΛΛΑΣ – ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΟΠΩΝΥΜΙΩΝ» εκδόσεις Aldebaran 1999,
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ : «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ – ΤΟΜΟΣ Α' : ΕΥΡΩΠΗ» εκδ. ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ 1999,
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ : «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ – ΤΟΜΟΣ Β’ : ΑΣΙΑ – ΑΦΡΙΚΗ – ΑΜΕΡΙΚΗ – ΩΚΕΑΝΙΑ» εκδ. ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ 1999,
Δρ ΜΑΝΟΥΣΟΣ ΕΜΜ. ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ : «ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ : Όπλα – Τακτικές – Οργάνωση στην Κλασσική Ελλάδα» εκδόσεις ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 2000,
Δρ ΜΠΕΤΙΝΑ ΤΣΙΓΑΡΙΔΑ & ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΙΓΝΑΤΙΑΔΟΥ : «Ο ΧΡΥΣΟΣ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ» Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης – Υπουργείο Πολιτισμού – ΤΑΠΑ 2000,
«ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ» έκδοση με την ευκαιρία της παγκοσμίου εκθέσεως “EXPO 2000” με την υποστήριξη της ΓΕΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2000,
ΑΛΙΚΗ ΣΑΜΑΡΑ – ΚΑΟΥΦΜΑΝ : «ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΛΟΥΒΡΟΥ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΔΑΜ – ΑΘΗΝΑ 2001,
«ΟΔΗΓΟΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ» ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ – ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ – Β’ έκδοσις 2001,
«DIE TECHNOLOGIE DER ALTEN GRIECHEN – HELLENISTISCHE PERIODE» δίγλωσσο ενημερωτικό έντυπο (Αγγλικά & Γερμανικά) του ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ με την ευκαιρία της Διεθνούς Εκθέσεως Βιβλίου στην Φρανκφούρτη το 2001,
ΑΡΗΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ : «ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ – 17.800 ονόματα» εκδ. ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ (Ιούλ. 2001),
«ΤΕΧΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ» ενημερωτικό έντυπο του ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2002,
«ΤΑ ΩΡΑΙΟΤΕΡΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ» εκδόσεις ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ – ΑΘΗΝΑΙ 2002,
ΓΙΩΡΓΟΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ : «ΚΑΤΑΠΕΛΤΕΣ – ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ ΒΛΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΟ ΚΟΣΜΟ» εκδόσεις ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 2002,
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΑΛΙΑΝΗΣ & ΠΑΝΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ : «ΓΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» – 7η έκδοσις – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΠΙΟ (http://www.topio.gr/),
A. M. SNODGRASS : «Τα επιθετικά και αμυντικά όπλα των αρχαίων Ελλήνων» σε επιμέλεια Παναγιώτη Β. Φάκλαρη και μετάφραση Βασιλικής Γ. Σταματοπούλου – UNIVERSITY STUDIO PRESS – Πρώτη Έκδοσις ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2003,
ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ : «11.000 ΧΡΟΝΙΑ ΘΑΛΑΣΣΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» εκδόσεις ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ – ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2003,
ΕΛΕΝΗ ΜΑΝΤΑ : «100 ΑΙΩΝΕΣ ΘΑΛΑΣΣΑ – Η πορεία της ναυτιλίας και η εξέλιξη των πλοίων στην Ελλάδα από το 8.000 π.Χ. έως σήμερα» ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ – ΜΥΚΟΝΟΣ 2003,
ΣΙΜΟΝΗ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ : «ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ – 2300 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΛΗΤΟΣ - ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΚΥΠΡΟΥ – ΑΘΗΝΑ 2003,
ΑΡΡΙΑΝΟΥ : «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ» Τόμος Β’ – μετάφρασις υπό Ν. Δ. ΓΚΡΙΤΖΑΛΗ – εκδόσεις ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ “ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ” – ΑΘΗΝΑΙ 2003,
«Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας : Τί, Γιατί, Ποιός, Πού, Πότε» ενημερωτικό φυλλάδιο του ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Οκτώβριος 2003,
«ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΔΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ» ενημερωτικό φυλλάδιο του Κέντρου Διάδοσης Επιστημών & Μουσείου Τεχνολογίας – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2004,
ΝΤΟΡΑ ΜΗΝΑΪΔΗ, ΜΑΡΙΑ ΦΑΚΙΔΗ : «αρχαία σημάδια μέσα στο τοπίο τους» κείμενα Μαρία Μπελογιάννη – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ – Πρώτη έκδοση : Αθήνα, Απρίλιος 2004,
ANTHONY LIVESEY : «ΜΕΓΑΛΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΝΙΚΗΦΟΡΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥΣ» επιμέλεια Δημήτρης Γεδεών – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΒΒΑΛΑΣ – ΑΘΗΝΑ 2005,
«ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΑΧΗΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΚΟΣΜΟ : 3.000 π.Χ. - 500 μ.Χ.» επιμέλεια Δημήτρης Γεδεών (ΥΠΤΓΟΣ ε.α.) – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΒΒΑΛΑΣ – ΑΘΗΝΑ 2005,
VICTOR DAVIS HANSON : «ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΝΑΛΙΟΣ – ΑΘΗΝΑ 2005,
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ : «ΑΡΧΑΙΩΝ ΤΕΧΝΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ : 6.000 - 146 π.Χ.» στην σειρά «ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ» τ. 32,
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΑΡΥΚΑΣ : «ΜΥΣΤΙΚΑ ΟΠΛΑ ΕΛΛΗΝΩΝ : ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΦΕΝΔΟΝΗ ΣΤΟ ΥΓΡΟ ΠΥΡ» στην σειρά «ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ» τ. 38,
«ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ: Τ. 3ος – ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΗ – ΑΘΗΝΑ 2006, σελ. 227 και Τ. 4ος σελ. 42,
ΤΑΣΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ : «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ» στο «ΕΛΛΗΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» (διμηνιαία έκδοσις του περιοδικού «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ») φ. 3 (Αυγ. - Σεπτ. 2002),
άρθρο του Κωνσταντίνου Παπαδημητρίου στο περιοδικό «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ» τ. 47 (Ιουλ. 2000) σελ. 14,
άρθρο του Δημήτριου Ν. Γαρουφαλή (Αρχαιολόγος) στο περιοδικό «CORPUS» τ. 22 (Δεκ. 2000) σελ. 16 και τ. 32 (Νοέμ. 2001) σελ. 84,
άρθρο του Θ. Π. Τάσιου (Καθ. Ε.Μ.Π. – Πρόεδρος ΕΜΑΕΤ) στο περιοδικό «CORPUS» τ. 40 (Ιούλ. 2002) σελ. 82,
άρθρο του Σταύρου Πρωτόπαπα (Δρ Χημικός, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Επιστημονικός Συνεργάτης ΤΕΙ Αθήνας) στο περιοδικό «CORPUS» τ. 41 (Αυγ. - Σεπτ. 2002) σελ. 80,

«Ηλεκτρονικό Λεξικό : ΑΡΧΑΙΑ – ΝΕΑ , ΝΕΑ – ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ» της MAGENTA LTD,
Σύμπακτος Δίσκος (PC/MAC CD-ROM) : «ΑΥΤΟΜΑΤΟΠΟΙΗΤΙΚΗ – Ήρωνα του Αλεξανδρινού» ® 1998 εκδόσεις «ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ inter@ctive»,
Σύμπακτος Δίσκος : «TLG CD-ROM» (TLG Workplace 8.0 - 2/11/00),
http ://www.tmth.edu.gr (Διαδικτυακή Διεύθυνσις του ΚΕΝΤΡΟΥ ΔΙΑΔΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ),
http://www.cityofathens.gr/portal/site/AthensPortal (Διαδικτυακή Σελίς του Βιομηχανικού Μουσείου “ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΣ” του Δήμου Αθηναίων),
http://portal.tee.gr/portal/page/portal/emaet/SYNEDRIO (Διαδικτυακή Σελίς της Εταιρείας Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας) και
http://www.fhw.gr/chronos/06/gr/chronology/index.html (Διαδικτυακή Παρουσίαση της Ελληνιστικής Περιόδου από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού).

Ευχαριστώ την Πέννυ Σακελλάρη του ΚΕΝΤΡΟΥ ΔΙΑΔΟΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (πρώην ΤΕΧΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ) για την αποστολή ενημερωτικού υλικού (φυλλάδια και αφίσες) από την «Έκθεση Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας».

ΝΙΚΟΛΤΣΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
EK TOY -ΔΗΜΟΘΟΙΝΙΑ www.fourakis-kea.com

ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΟΝΑ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ