Ίσως η παλαιότερη απεικόνιση των αστερισμών αναγνωρίστηκε σε ελληνικήσκύφο 2600 ετών

 Ένας  σκύφος , είδος «ευρύστομου» ποτηριού με δυο λαβές , «δίωτον» ,μπορεί να παριστά μερικές από τις πρώτες απεικονίσεις των αστερισμών στην Αρχαία Ελλάδια .  Εδώ, ένας ταύρος, φίδι, κουνέλι / μικρό σκυλί και μεγάλα σκυλί τίθενται ως διακοσμητικά -φωτ. : John Barnes

Ένας  2.600 ετών  σκύφος του κρασιού  που  σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας  έχει από καιρό θεωρηθεί ότι   απεικονίζει μια τυχαία συλλογή των ζώων.

Αλλά το κομμάτι της αρχαίας κεραμικής, που ονομάζεται και σκύφος, μπορεί να περιέχει στην πραγματικότητα μία  από τις  πρώτες ελληνικές  απεικονίσεις των αστερισμών ,αυτό  δείχνει μια νέα ανάλυση.

Οι ερευνητές της μελέτης προτείνουν  ότι και άλλες αρχαίες  καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις  ζώων μπορεί επίσης να απεικονίζουν αστερισμούς, και να έχουμε πια  ενδείξεις για αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν για την αστρονομία, δήλωσε ο ερευνητής  John Barnes, υποψήφιος για διδακτορικό στην κλασική αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι.

"Αν πάμε πίσω και να επαναξιολογήσουμε  άλλες σκηνές με ζώα και  που θα μπορούσαν

να έχουν αρχικά χαρακτηρισθεί ως σκηνές κυνηγιού ή ζωφόρους ζώων, τότε ίσως μπορούμε να βρούμε περισσότερες απεικονίσεις των αστερισμών και να πάρουμε πληροφορίες  για  μια καλύτερη κατανόηση του πώς οι Έλληνες κατά την αρχαιότητα έβλεπαν  τον ουρανό τη νύχτα , είπε John Barnes .

Αρχαία ελληνική αστρονομία

Τα περισσότερα από αυτά που είναι γνωστά για την πρώιμη ελληνική αστρονομία προέρχονται από διάφορα λογοτεχνικά κείμενα, όπως ο Άρατος από τους Σόλους  αναφέρει στα «Φαινόμενα », ένα ποιητικό κείμενο που περιγράφει κατά τους Έλληνες  αστερισμούς που είναι γνωστοί από τον τρίτο αιώνα π.Χ. Ωστόσο, αυτά τα πολύτιμα έγγραφα χρονολογούνται μόνο ως ένα  βαθμό πίσω ως την Κλασική περίοδο  στην (Αρχαία)  Ελλάδα, η οποία διήρκεσε από το πέμπτο έως τον τέταρτο αιώνα π.Χ.

Για να μάθουμε  για το πώς οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν  τον ουρανό τη νύχτα πριν από τότε, οι ερευνητές πρέπει να βασίζονται σε οπτικές απεικονίσεις του ουρανού, όπως εκείνες που βρίσκονται σε κεραμικά αγγεία - αλλά αυτά τα αντικείμενα είναι σχετικά σπάνια και ό, τι έχει απομείνει από αυτά ,γενικά δείχνουν μόνο ένα ή δύο αστερισμούς. Για παράδειγμα, μία από τις παλαιότερες εικόνες του αστερισμού από την Ελλάδα προέρχεται από ένα θραύσμα κεραμικής από την Ύστερη Γεωμετρική περίοδο (760 - 700 π.Χ.) που βρέθηκε σε μια τοποθεσία στο νησί Ισχύα  Ischia στην Ιταλία, αλλά απεικονίζει μόνο ό, τι μπορεί να είναι ο αστερισμός  Βοότης ( "ο βοσκός»).

Ο Μπαρνς δεν έθεσε ως στόχο να βρει τους  αστερισμούς  στην  αρχαία ελληνική απεικόνιση, αλλά σκόνταψε επάνω στον  περίεργα σκύφο, ενώ επισκέπτονταν  το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας. Το τεχνούργημα, το οποίο χρονολογείται από το 625 π.Χ., ανακαλύφθηκε αρχικά σε συντρίμμια σε γεμάτη  τάφρο ,δίπλα σε ένα ναό στην Ακρόπολη των Αλών, του έβδομου αιώνα και  που βρίσκεται περίπου 40 χιλιόμετρα  βόρεια της Θήβας.

Μια ελληνική κούπα κρασιού ,ένας σκύφος , που  δείχνει σε ζωγραφική  ,ένα μεγάλο σκυλί, σκορπιό , δελφίνι και ένα πάνθηρα / λιοντάρι, που πιθανώς συμβολίζει αστερισμούς.  φωτ:   John Barnes

Περίπου το ένα τρίτο του κυπέλλου  (μεταξύ των οποίων και η μία λαβή) λείπει. Ότι  έχει απομείνει από τον  σκύφο λοιπόν ,  απεικονίζει μια σειρά από ζώα: έναν ταύρο ,με μόνο το πίσω μισό διατηρημένο , ένα φίδι, ένα λαγό ή μικρό σκυλί, ένα μεγάλο σκυλί, ένα σκορπιό, ένα δελφίνι και το μπροστινό μισό του πάνθηρα ή λιονταριού. Αν και ο σκύφος ήταν χαρακτηρισμένος    ότι παριστά  μια απλή σκηνή των ζώων, ο Μπάρνς αμέσως σκέφτηκε ότι δείχνει κάτι άλλο. «Ο πατέρας μου με μεγάλωσε με την αστρονομία, και για μένα, το φίδι, το κουνέλι και ο σκύλος  μαζί  έμοιαζε με αστερισμό " δήλωσε ο Μπαρνς. "Αυτή η ομάδα πήδηξε από το κύπελλο έξω και ήρθε σε μένα έτσι ως τέτοια σκέψη. "

Οι  αστερισμοί  των εποχών

Ζωφόρους ζώων (διακοσμητικές  οριζόντιες λωρίδες) και σκηνές κυνηγιού είναι κοινοί τύποι στις διακοσμήσεις στην αρχαία Ελλάδα , αλλά και η ιδιαίτερη συλλογή στην σκύφο των ζώων είναι άτυπη δεν ακολουθεί τον γνωστό τρόπο διακόσμου , είπε ο  Μπάρνς. Για παράδειγμα, το δελφίνι είναι εκτός τόπου με τα χερσαία ζώα.



Επιπλέον, οι  σκορπιοί είναι ασυνήθιστο μοτίβο  που δεν εμφανίζονται συχνά ως πραγματικά  ζώα, και αντ 'αυτού παρουσιάζονται  ως εμβλήματα σε ασπίδα. Και ενώ ένα σκυλί που κυνηγάει ένα κουνέλι  συχνά εμφανίζεται σε σκηνές κυνηγιού, το φίδι κάτω από το ζεύγος, σκύλου λαγού ,είναι ασυνήθιστο.



Το πιο πιθανό είναι ότι τα ζώα είναι οι αστερισμοί, λέει  Μπαρνς: Ο ταύρος είναι αστερισμός του Ταύρου , το φίδι είναι μάλλον ή Ύδρα (αντί του Serpens ή του Draco, δύο άλλους αστερισμούς  με φίδι που αναγνωρίζονται από τους Έλληνες)   το κουνέλι είναι ο Lepus…-  Λαγωός (Λατινικά: Lepus, συντομογραφία: Lep) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι νότιος αστερισμός και συνορεύει με τους αστερισμούς Ωρίωνα, Ηριδανό, Γλυφείον, Περιστερά, Μέγα Κύνα και Μονόκερω. Παρά το γεγονός ότι βρίσκεται ολόκληρος στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, ο Λαγωός είναι αμφιφανής στην Ελλάδα, δηλαδή είναι ορατός στο σύνολό του από την Ελλάδα τις νύκτες του χειμώνα.



Ο σκύλος είναι ο Μικρός Κύων ή Ο Μέγας Κύων -Λατινικά: Canis Major, είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Βρίσκεται στο Νότιο ουράνιο ημισφαίριο. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα. - Λέγεται ότι αναπαριστά έναν από τους σκύλους που ακολουθούν τον κυνηγό Ωρίωνα. Ο Μέγας Κύων περιλαμβάνει το Σείριο, το λαμπρότερο αστέρα του νυχτερινού ουρανού, κι αυτός ο αστέρας αποτελεί μέρος του Χειμερινού Τριγώνου.   Στις αρχές της ευρωπαϊκής κλασσικής περιόδου, ο αστερισμός αυτός αναπαριστούσε τον Λαέλαπο, το λαγωνικό του Ακταίωνος ή μερικές φορές το λαγωνικό της Πρόκριδος, νύμφης της Άρτεμης, ή το λαγωνικό που έδωσε η Ηώς στον Κέφαλο, τόσο ξακουστό για την ταχύτητα του ώστε ο Δίας το ανύψωνε στον ουρανό. Ο Μέγας Κύων (ή ίσως απλά ο αστέρας Σείριος) είναι το κυνηγόσκυλο του Ωρίωνα, το οποίο καταδιώκει το Λαγό ή βοηθά τον Ωρίωνα στην μάχη του κατά του Ταύρου, όπως αναφέρουν ο Άρατος, ο Όμηρος και ο Ησίοδος. Οι αρχαίοι Έλληνες αναφέρονται σ' ένα μόνο σκύλο, αλλά στα χρόνια των Ρωμαίων, ο Μικρός Κύων αναφέρεται ως ο δεύτερος σκύλος του Ωρίωνα.Οι μύθοι των Ρωμαίων αναφέρονται στον Μέγα Κύνα ως Custos Europae, ο σκύλος που φρουρεί την Ευρώπη αλλά που δεν καταφέρνει να αποτρέψει τη βίαιη απαγωγή της από τον Δία υπό τη μορφή ταύρου. Τον αναφέρουν και ως Janitor Lethaeus, ο κέρβερος της Κόλασης.



Ο σκορπιός είναι ο αστερισμός του Σκορπιού,  το δελφίνι είναι ο Δελφίν , είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Βρίσκεται στο Βόρειο ημισφαίριο πλην όμως είναι αμφιφανής στην Ελλάδα και το λιοντάρι είναι ο αστερισμός του Λέοντος .

Είναι ενδιαφέρον, λέει ο Barnes ότι , τα ζώα δεν διατάσσονται επί του σκύφου με τη σειρά που εμφανίζονται στον ουρανό. "Αν δεν τακτοποιούνται έτσι όπως είναι τη νύχτα στον ουρανό, τότε είτε η συγκεκριμένη διάταξη δεν είναι σημαντική, ή ήταν τοποθετημένα για άλλο σκοπό, προσθέτοντας ότι πιστεύει πως υπάρχει μια εποχιακή πτυχή της συμφωνία  με τους αστερισμούς  που διαχωρίζει  το  φθινόπωρο, χειμώνα, άνοιξη και το καλοκαίρι σε ομάδες, σύμφωνα με την άνοδο και κατόπιν πτωτική τους πορεία   όλο το χρόνο.



Συγκεκριμένα, ο ταύρος και (πιθανώς) άλλους αστερισμούς από το μέρος που λείπει στον  σκύφο που ίσως αντιπροσωπεύουν πτώση,  το φίδι, το κουνέλι και ο σκύλος συνθέτουν το χειμώνα, ο σκύλος (και πάλι) και ο σκορπιός ανήκουν στην άνοιξη  και το δελφίνι και το λιοντάρι (και ίσως και άλλους αστερισμούς που λείπουν) σημαίνει καλοκαίρι, πρόσθεσε ο Μπάρνς . Ωστόσο, ο σκύφος πιθανόν δεν λειτουργεί ως ένα αρχαίο ημερολόγιο , και απλώς να δείχνει  μια γενικευμένη αναπαράσταση του χρόνου καθ΄όλη τη διάρκεια του έτους, δήλωσε ο Μπαρνς.

ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ για ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙΚΤΥΟ