Εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα το 1941

Πώς εσίγησε ο ραδιοφωνικός σταθμός και το σήμα του τσομπανάκου ( τα κουδουνάκια) φυγαδεύτηκε στο Κάϊρο και μετά στο BBC

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη
akontogiannidis@yahoo.gr

Ο εκφωνητής του ραδιοσταθμού Αθηνών Κώστας Σταυρόπουλος, που εκφώνησε την ιστορική έκκληση προς τους Έλληνες, πριν την κατοχή της Αθήνας

Συμπληρώνονται 75 χρόνια (27-4-1941) από τότε που τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην ανοχύρωτη πόλη των Αθηνών και η παράδοση της έγινε στου Αμπελοκήπους από Επιτροπή, αποτελούμενη από τον φρούραρχο στρατηγό Καβράκο το νομάρχη Αττικοβοιωτίας ναύαρχο Πεζόπουλο, τους δημάρχους Αθηνών Πλυτά και Πειραιώς Μανούσκο.

΄
Ηταν Κυριακή του Θωμά και το ραδιόφωνο μετέδιδε εκείνη τη στιγμή την Θεία Λειτουργία από τον Μητροπολιτικό ναό των Αθηνών. Και ενώ ο ιεροκήρυκας εξηγούσε το Ιερό Ευαγγέλιο και μιλούσε για τον άπιστο Θωμά, αίφνης διακόπτεται η μετάδοση και ο αρχιεκφωνητής Κώστας Σταυρόπουλος με την βροντερή και χαρακτηριστική του φωνή διάβασε ένα κείμενο που ράγιζε καρδιές, ενώ ταυτόχρονα έδινε στον υπόδουλο λαό το μήνυμα της Αντιστάσεως. Ήταν η τελευταία ελεύθερη εκπομπή που οργάνωσε ο διευθυντής του υπουργείου Τύπου δημοσιογράφος Δημήτρης Σβολόπουλος.

-«Εδώ ελεύθεραι ακόμα Αθήναι! Έλληνες ! Οι Γερμανοί εισβολείς ευρίσκονται εις τα πρόθυρα των Αθηνών… Έλληνες θάρρος ! Δεν ενικήθημεν. Η ελευθερία γρήγορα και πάλιν θα έλθει… Ο σταθμός αυτός σε λίγο θα είναι Γερμανικός. Μην ακούσετε που θα σας εκπέμψει πιθανόν το τέλος του πολέμου. Ο βασιλεύς και η κυβέρνησις τηλεγραφούν εκ Κρήτης. Ο πόλεμος συνεχίζεται… Ζήτω το Έθνος, Ζήτω ο Βασιλεύς, Ζήτω ο ελληνικός Στρατός !”.

Αμέσως μετά ακούστηκε ο εθνικός ύμνος και η μεγάλη νύχτα της κατοχής για το έθνος και το λαό άρχιζε… Πριν καταλάβουν οι Γερμανοί το ραδιόφωνο ο Σβολόπουλος πήρε το σήμα του σταθμού, τον «τσομπανάκο» και με σύνδεσμο το έστειλε στην Κρήτη στον υφυπουργό Τύπου Θ. Νικολούδη κι εκείνος με την σειρά του το παρέδωσε στην Αλεξάνδρεια στον Έλληνα πρεσβευτή στο Λονδίνο Χαρ. Σιμόπουλο.

Όταν τον Ιούνιο του 1941 ο Σιμόπουλος παρέδωσε τον “τσομπανάκο” στο BBC για να το φυλάξει, δήλωσε «η Ελλάς επιθυμεί ο βρετανικός ραδιοσταθμός να γίνει ο θεματοφύλακας του ραδιοφωνικού σήματος. Γιατί με τον Γερμανό στην Αθήνα ο σταθμός της δεν θα μπορούσε να λέει την αλήθεια. Και ανέθεσε έτσι στους Άγγλους να φρουρήσουν τον έντιμο λόγο της Ελλάδος». Από τότε το B.B.C χρησιμοποιούσε τον «τσομπανάκο» όταν άρχιζε την εκπομπή του στην ελληνική γλώσσα.

Ο Κρατικός ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών, ιδρύθηκε το 1938 και η απόφαση της ίδρυσης του ελήφθη ένα βράδυ στο σπίτι γνωστού βιομηχάνου, η σύζυγος του οποίου κάλεσε μέλη της Αθηναϊκής κοινωνίας σε χορό που είχε οργανώσει. Καλεσμένος και ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς. Ο οικοδεσπότης άνοιξε το ραδιόφωνο στο σταθμό της Βιέννης (507μ.) , δυνάμωσε την ένταση για να ακούσουν την οπερέττα του Λέο Ασσερ «η Αυτού Υψηλότης χορεύει βάλς». Σε λίγο όλα τα ζευγάρια επιδίδοντο σε χορευτικές φιγούρες υπό τους ήχους του βάλς. Μόλις τελείωσε ο χορός, πλησίασαν τον Μεταξά κυρίες και άνοιξαν συζήτηση για το ραδιόφωνο και του Μεταξά του μπήκε η ιδέα. Την άλλη μέρα κάλεσε στο γραφείο του τον υφυπουργό Τύπου Νικολούδη και τον υφυπουργό παρά τω πρωθυπουργώ Μπουρμπούλη κι έθεσε το θέμα ωμά. «Σας εκάλεσα δια μίαν κυβερνητικήν παράλειψιν. Ολαι αι πολιτισμέναι χώραι έχουν ραδιοφωνίαν. Η Ελλάς την στερείται. Διατί ;»

Με διεθνή διαγωνισμό το υπουργείο Τύπου προμηθεύτηκε τον μηχανολογικό εξοπλισμό από την Γερμανική Ζήμενς της οποίας αντιπρόσωπος ήταν ο… γνωστός Γιάννης Βουλπιώτης, διαμορφώθηκαν αίθουσες του Ζαππείου σε ραδιοθαλάμους, ενώ στα Λιόσια τοποθετήθηκαν δύο κεραίες ύψους 85 μέτρων και βάρους 30 τόνων η καθεμία για εκπομπές στα μεσαία κύματα και στην Παλλήνη κεραίες για εκπομπές στα βραχέα. Πρώτα στελέχη του Ε.Ι.Ρ ήταν οι Γιώργος Κυριάκης και Διονύσιος Ρώμας με πρώτη εκφωνήτρια την Αφροδίτη Λαουτάρη.

Το σήμα του ραδιοσταθμού, ο «τσομπανάκος» με τα κουδουνάκια των προβάτων, επέλεξε Ειδική Επιτροπή. Μόλις σήμαινε έτρεχαν όλοι να ακούσουν τις ειδήσεις… Στην διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου το ραδιόφωνο υπήρξε σημαντικός παράγων για την μαχόμενη Ελλάδα στην ενημέρωση και στην εξύψωση του λαϊκού φρονήματος.

Η επιστροφή του «τσομπανάκου» από το Λονδίνο έγινε μετά την απελευθέρωση σε ειδική τελετή στο BBC παρουσία του Έλληνος πρεσβευτού και του Γενικού Διευθυντού του βρετανικού σταθμού. Στην ομιλία του ο Άγγλος επίσημος είπε: «Κατά τα μακρά έτη της εχθρικής κατοχής στην Ελλάδα, είμεθα οι φύλακες του σήματος του ραδιοσταθμού Αθηνών και το κρατήσαμε ως το έμβλημα της αληθείας».