Περί του βασιλέως Ευμένους Β΄ των Ατταλιδών

Πιθανολογούμενο πορτραίτο του Ευμένη Β΄ Βασιλιά της Περγάμου- Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης

Εὐμένης, βασιλεὺς Μακεδόνων: ὃς τῇ μὲν σωματικῇ δυνάμει παραλελυμένος ἦν, τῇ δὲ τῆς ψυχῆς λαμπρότητι προσαντεῖχεν, ἀνὴρ ἐν μὲν τοῖς πλείστοις οὐδενὸς δεύτερος τῶν καθ' αὑτὸν βασιλέων γενόμενος, περὶ δὲ τὰ σπουδαιότατα καὶ κάλλιστα μείζων καὶ λαμπρότερος.

Η Πέργαμος


Η Πέργαμος ήταν μια δοξασμένη και πλούσια πόλη της επαρχίας Τευθρανίας της Μυσίας, στη Μικρά Ασία, και πρωτεύουσα του ομώνυμου Βασιλείου. Βρισκόταν χτισμένη πάνω σε ένα μικρό λόφο 300 μ. υψόμετρο, (από τον οποίο πήρε το όνομά της, που σημαίνει φρούριο ή ακρόπολη), μέσα σε μια εύφορη κοιλάδα που εκτεινόταν προς Δ. μέχρι τις ακτές του κόλπου Ελαίας και του Αδραμμυτίου, έναντι της Λέσβου. Η πόλη βρισκόταν ανάμεσα των δύο παραποτάμων του Κάικου, του Σελινούντα και του Κητείου που χάριζαν στη πόλη πλούσια κοιλάδα.

Η ιστορία της πόλης αρχίζει στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ και μέχρι την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας εξελίχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Μυσίας.

Στα 293 π.Χ. ο βασιλιάς Λυσίμαχος ασφάλισε στο οχυρό
του λόφου τους θησαυρούς του και ανάθεσε στο στρατηγό του Φιλέταιρο να τους φυλάει. Ο Φιλέταιρος, μετά το θάνατο του Λυσίμαχου και με τα 9.000 τάλαντα των θησαυρών, ένα ποσό τεράστιο για την εποχή του, ίδρυσε το μικρό κρατίδιο της Περγάμου, που το κράτησε μέχρι το θάνατό του. Ο Άτταλος Α΄, ο απόγονός του, χρησιμοποίησε το μεγαλύτερο μέρος του θησαυρού για να εξωραΐσει την Πέργαμο κι ο Ευμένης Β΄, ο διάδοχός του, έχτισε ένα πλήθος ναών και δημόσιων κτηρίων και ανάμεσά τους το βωμό της Περγάμου.

Το Ασκληπιείο της Περγάμου -κάτω εύρημα από τον δόμο του

Η Πέργαμος καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους και έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό, πολιτικό και στρατιωτικό κέντρο της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας. Η βιβλιοθήκη της ήταν από τις μεγαλύτερες του κόσμου, αλλά ο Αντώνιος χάρισε τα βιβλία της στη βασίλισσα της Αιγύπτου, την Κλεοπάτρα. Στην Πέργαμο άκμασε και ο διάσημος γιατρός της αρχαιότητας Γαληνός. Μετά την επανάσταση των Περγαμηνών κατά των Ρωμαίων και την επανάσταση του Μακρίνου, δολοφόνου του Καρακάλλα ,η Πέργαμος απογυμνώθηκε από τα αξιολογότερα μνημεία τέχνης, τα οποία μεταφέρθηκαν στη Ρώμη. Κατόπιν έγινε βυζαντινή επαρχία και στα 1401 καταστράφηκε εντελώς από τον Ταμερλάνο και έμεινε για έναν αιώνα έρημη και ακατοίκητη, μέχρι που στα 1450  ξαναχτίστηκε η μικρή πόλη στους πρόποδες του λόφου.

Περί του Ευμένους Β΄ των Ατταλιδών

Ο Ευμένης Β΄ ο Σωτήρ πού βασίλεψε από το  197 π.Χ. έως τον θάνατο του το  158 π.Χ. ήταν ηγεμόνας του ελληνικού βασιλείου της Περγάμου στη Μικρά Ασία, μέλος της Δυναστείας των Ατταλιδών. Ήταν γιος του Αττάλου Α΄ του Σωτήρος και της Απολλωνίδος. Νυμφεύτηκε τη Στρατονίκη, κόρη του Αριαράθη Δ΄, βασιλιά της Καππαδοκίας και της Αντιοχίδος. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ασκώντας έντονα φιλορωμαϊκή πολιτική κατάφερε να εξελιχθεί σε ελάχιστο χρόνο από βασιλιάς ενός σχετικά ασήμαντου βασιλείου σε ηγεμόνα μιας ισχυρότατης μοναρχίας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, ο Ευμένης ήταν άνδρας με ασθενή κράση, αλλά με μεγάλη ενεργητικότητα και δύναμη μυαλού, όπως αποδεικνύεται από τη θητεία του στο θρόνο της Περγάμου. Είναι, επίσης, γνωστός για το σημαντικό πολιτιστικό του έργο, με επιφανέστερα επιτεύγματά του την ανάδειξη της Περγάμου σε περίλαμπρη πόλη και την επέκταση της Βιβλιοθήκης της Περγάμου, μιας από τις μεγάλες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου, δεύτερη σε σπουδαιότητα μετά από την αντίστοιχη της Αλεξάνδρειας.

Το ελληνικό θέατρο της Περγάμου

Ο Ευμένης Β΄ ανήλθε στο θρόνο μετά το θάνατο του πατέρα του, Αττάλου Α΄, το φθινόπωρο του 197 π.Χ.. Από τον προκάτοχό του κληρονόμησε τα φιλικά αισθήματά του προς το ρωμαϊκό κράτος, το οποίο εκείνη τη χρονιά είχε ενδυναμωθεί σημαντικά μετά το νικηφόρο αποτέλεσμα στη Μάχη στις Κυνός Κεφαλές, γεγονός που έδωσε τέλος στο Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο. Η συνθήκη ειρήνης που υπεγράφη την επόμενη χρονιά (196 π.Χ.) περιελάμβανε έναν όρο που προστάτευσε τον Ευμένη από τυχόν επεμβάσεις των Αντιγονιδών στη Μικρά Ασία. Εξετάστηκε μάλιστα στη Σύγκλητο το ενδεχόμενο να του αποδοθούν οι πόλεις Ορεύς και Ερέτρια, αν και τελικά επετράπη σε αυτές να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους. Την επόμενη χρονιά, ο Ευμένης προσέφερε πλοία στην εκστρατεία του Ρωμαίου στρατηγού Τίτου Κόϊντου Φλαμινίνου ενάντια στον τύραννο της Σπάρτης, Νάβι.

Μορφές Ελλήνων στο ανάγλυφο του ναού της Περγάμου -Βερολίνο

Σημαντικό κομμάτι της εξωτερικής πολιτικής του Ευμένη αποτέλεσαν οι διπλωματικές αποστολές στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, με στόχο την προάσπιση των συμφερόντων της Περγάμου έναντι της επεκτατικής πολιτικής του άλλου Έλληνα  ηγεμόνα των Σελευκιδών, του  Αντίοχου Γ΄ του Μεγάλου. Η κινητικότητα του αυτή θορύβησε τον Αντίοχο, ο οποίος στα πλαίσια των προετοιμασιών του για την έναρξη πολέμου με τη Ρώμη πρότεινε στον Ευμένη το χέρι μιας από τις θυγατέρες του. Το σημείο αυτό υπήρξε κομβικό για την ιστορία της πόλεως της Περγάμου . Τα αδέρφια του βασιλέως, που αποτέλεσαν τους πιστότερους συμμάχους και συμβούλους του, τον παρότρυναν να δεχτεί την πρόταση. Εντούτοις ο Ευμένης έκρινε πως τυχόν νίκη του Αντίοχου, απλά θα τον καθιστούσε δορυφόρο της πολιτικής του πανίσχυρου γείτονά του. Αντίθετα μια ρωμαϊκή νίκη είχε να του προσφέρει περισσότερα πλεονεκτήματα, όπως για παράδειγμα εδάφη και ισχυρή προστασία. Έτσι αρνήθηκε τη σύναψη επιγαμίας με τους Σελευκίδες, αντίθετα με την απόφαση των βασιλέων της Αιγύπτου και της Καππαδοκίας. Για τον ίδιο λόγο άσκησε προσωπικά επιρροή προκειμένου να πείσει τους Ρωμαίους να επέμβουν στρατιωτικά εναντίον του Αντίοχου.

Σύγκρουση Ρώμης και Αντίοχου Γ΄

Την πληροφορία πως ο στρατός των Σελευκιδών προχώρησε σε εχθρικές κινήσεις περνώντας τον Ελλήσποντο, μετέφερε στη Ρώμη ο Άτταλος, αδερφός του βασιλιά Ευμένη, ο οποίος έκτοτε, διέπρεψε σε πολλές περιπτώσεις ως διπλωμάτης, κερδίζοντας την εκτίμηση των Ρωμαίων Συγκλητικών. Ευχαριστίες και δώρα αποδόθηκαν στα δύο αδέρφια ως ανταμοιβή των υπηρεσιών τους.

Ασπίδα των Σελευκιδών- ΣΕ ΑΝΑΠΑΡΆΣΤΑΣΗ

Στις εχθροπραξίες που ακολούθησαν ο Ευμένης συμμετείχε ενεργά, για παράδειγμα σε μια σειρά από αψιμαχίες στην Εύβοια, στην ευρύτερη περιοχή της Χαλκίδας και της Τανάγρας.  Όσο βρισκόταν, όμως, στην Αίγινα, πληροφορήθηκε ότι ο Αντίοχος συγκέντρωνε στρατεύματα στην Έφεσο κι έτσι μπήκε στο δίλημμα για το αν έπρεπε να επιστρέψει στην πατρίδα του που θεωρητικά κινδύνευε.

Ωστόσο παρέμεινε σε θέση μάχης λαμβάνοντας μέρος σε μία επιτυχημένη ναυμαχία ενάντια στο Ρόδιο ναύαρχο Πολυξενίδα, στα ανοιχτά μιας πόλης της Κιλικίας με το όνομα Κώρυκος (191 π.Χ.). Μετά από αυτό του επετράπη από τους Ρωμαίους να επιστρέψει στην πατρίδα του. Ακολούθησαν αρκετές περιπτώσεις όπου συμμετείχε ο ίδιος με το στόλο του στην προέλαση του ρωμαϊκού ναυτικού, ενώ καθοριστική υπήρξε η συμβολή του στο πέρασμα των ρωμαϊκών στρατευμάτων στην Ασία μέσω του Ελλησπόντου.
Τέλος, έλαβε ενεργά μέρος στην καθοριστική Μάχη της Μαγνησίας (190 π.Χ.), όπου ο Αντίοχος ηττήθηκε οριστικά, εγκαταλείποντας τις βλέψεις του για προσάρτηση εδαφών στον κυρίως (σημερινό ) ελληνικό χώρο.

Το 188 π.Χ. υπογράφτηκε η Συνθήκη της Απάμειας ανάμεσα στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τον Αντίοχο Γ΄. Ο Ευμένης μετέβη στη Ρώμη τον προηγούμενο χρόνο προκειμένου να προωθήσει τα αιτήματά του για την ανταμοιβή των υπηρεσιών του. Εκεί έγινε δεκτός με ιδιαίτερη θέρμη. Στο λόγο που εκφώνησε ενώπιον των Ρωμαίων πατρικίων εξέφρασε την πρόθεσή του να παραμείνει πιστός σύμμαχος της Ρώμης, όπως υπήρξε στο παρελθόν και ο πατέρας του, τονίζοντας παράλληλα τις στρατιωτικές υπηρεσίες που παρείχε κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών. Παράλληλα παρακάλεσε τη Σύγκλητο να μην ενδώσει στα αιτήματα των Ροδίων, οι οποίοι πρέσβευαν την ανεξαρτησία των μικρασιατικών ελληνικών πόλεων.

Εύρημα 1890 -Μετάλλιον της Περγάμου με αναφορά  [ΛΥΚΟΝΙΑΝ ]

Η Σύγκλητος παραχώρησε τελικά στη Ρόδο τη Λυκία και την Καρία, ενώ στον Ευμένη περίπου το σύνολο των υπόλοιπων εδαφών που είχε κατακτήσει ο Αντίοχος με εξαίρεση ορισμένες ελληνικές πόλεις. Συγκεκριμένα οι πόλεις που στο παρελθόν παρείχαν φόρο υποτελείας στον Άτταλο Α΄, πατέρα του Ευμένη, διατάχθηκαν να πληρώνουν πλέον το ποσό σε εκείνον, ενώ οι πόλεις που πλήρωναν φόρο στον Αντίοχο κέρδισαν την ανεξαρτησία τους.

Το σύνολο της Λυκαονίας, οι δύο Φρυγίες, η Μυσία, τα βασιλικά δάση, η Λυδία, η Ιωνία, η Μαγνησία στο Σίπυλο, η περιοχή της Καρίας με το όνομα Υδρέλα, μαζί με όλα τα οχυρά και τα χωριά μέχρι τον ποταμό Μαίανδρο που δεν ήταν ανεξάρτητα πριν από τον πόλεμο, η Τελμισσός και η πεδιάδα της (εκτός από ένα τμήμα) όλα δόθηκαν στον Ευμένη.

Η πολιτική κατάσταση στη Μικρά Ασία μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Απάμειας (188 π.Χ.). Με μπλε συμβολίζεται η αρχική επικράτεια του Ευμένη και με γαλάζιο τα νέα του εδάφη.Επίσης, ο Αντίοχος υποχρεώθηκε να μη λάβει ποτέ στο μέλλον στρατιώτες ή ομήρους από τους υπηκόους του Ευμένη, ενώ παράλληλα κλήθηκε να του καταβάλλει πολεμική αποζημίωση (350 τάλαντα σε πέντε χρόνια κατά τον Πολύβιο, 400 τάλαντα κατά τον Λίβιο). Με τον τρόπο αυτό ο Ευμένης εξελίχθηκε σε ελάχιστο χρόνο από βασιλιάς ενός σχετικά ασήμαντου βασιλείου σε ηγεμόνα μιας ισχυρότατης μοναρχίας.

Γάμος

Κατά τη διάρκεια της διαμάχης των Ρωμαίων με τους Σελευκίδες, ο βασιλιάς της Καππαδοκίας, Αριαράθης Δ΄, συντάχθηκε με τον Αντίοχο, ως εκ τούτου, μετά την ήττα του τελευταίου, ανήσυχος για το τι επρόκειτο να του συμβεί, έστειλε περισσότερες από μία πρεσβείες στους Ρωμαίους ζητώντας να μάθει τον τρόπο με τον οποίο μπορούσε να εκφράσει τη μεταμέλειά του και να εξασφαλίσει το βασίλειό του.

Κεφαλή γυναικός από πήλινο αγαλματίδιο εύρημα Περγάμου -Η Στρατονίκη (2ος αιώνας π.Χ.) υπήρξε Βασίλισσα της Περγάμου κατά την ελληνιστική εποχή, μέλος της Δυναστείας των Ατταλιδών. Καταγόταν από τον Οίκο των Αριαραθιδών, ηγεμόνων της αρχαίας Καππαδοκίας. Το χέρι της προσφέρθηκε στον βασιλιά Ευμένη Β' το Σωτήρα, μετά το θάνατο του οποίου νυμφεύθηκε τον αδερφό και διάδοχό του, Άτταλο Β' το Φιλάδελφο

Η Συνθήκη της Απάμειας σηματοδότησε τη μεταστροφή της Καππαδοκικής εξωτερικής πολιτικής. Εκτός από την οικονομική αφαίμαξη, η συντριβή των Σελευκιδών και η αποδυνάμωση του κράτους τους στέρησε από την Καππαδοκία μια ισχυρή προστάτιδα δύναμη που παραδοσιακά τη στήριζε και εξασφάλιζε την εδαφική της ακεραιότητα.
Ως αποτέλεσμα ο Αριαράθης θεώρησε συμφέρον να στραφεί στην Πέργαμο, η οποία αποτέλεσε το μεγάλο νικητή στο διπλωματικό τραπέζι της Απάμειας. Η συμμαχία επικυρώθηκε με γάμο ανάμεσα στην κόρη του Αριαράθη Δ΄, τη Στρατονίκη, με το βασιλιά της Περγάμου, Ευμένη Β΄. Το ζευγάρι απέκτησε τουλάχιστον έναν γιο, τον Άτταλο Γ΄ το Φιλομήτορα.

 Πόλεμος εναντίον της Βιθυνίας 

Ενοχλημένος από τους όρους της Συνθήκης της Απάμειας, ο βασιλιάς Προυσίας Α' της Βιθυνίας εξέφρασε την αντίθεσή του. Παρείχε δε καταφύγιο το 186 π.Χ. στο σύμμαχο του Αντιόχου και εχθρό των Ρωμαίων, Καρχηδόνιο στρατηγό, Αννίβα. Στο μεταξύ ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα στον Προυσία και τον Ευμένη Β΄. Την αρχή φέρεται να έκανε ο Προυσίας, παραβιάζοντας τη μεταξύ τους συνθήκη. Ο Αννίβας, ο οποίος ήθελε να ενδυναμώσει το βασιλιά ώστε αργότερα να χρησιμοποιήσει το στρατό του κατά των Ρωμαίων, προσφέρθηκε να τον βοηθήσει να κερδίσει πρώτα τους γείτονες βασιλείς.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο Προυσίας υπέστη επανειλημμένες ήττες στη στεριά και γι’ αυτό επέλεξε να μεταφερθεί ο πόλεμος στη θάλασσα. Σε μια κρίσιμη καμπή ήταν ο Αννίβας εκείνος που με ένα έξυπνο σχέδιο του έδωσε τη νίκη. Αρχικά έστειλε αγγελιοφόρο στον Ευμένη με ένα κενό γράμμα, προκειμένου να εντοπίσει σε ποιο πλοίο είχε επιβιβαστεί. Κατόπιν, διέταξε να πετάξουν στα εχθρικά πλοία κεραμικά αγγεία γεμάτα με κάθε λογής ερπετά. Αν και η ιδέα φάνηκε αρχικά στους άνδρες του γελοία, ωστόσο αποδείχτηκε πολύ αποτελεσματική όταν τα φίδια άρχισαν να κυκλοφορούν στη γέφυρα των πλοίων του εχθρού.

Έλληνες πολεμιστές από τα ανάγλυφα της Περγάμου -Μουσείο Περγάμου Βερολίνο

Το 185 π.Χ., με τον πόλεμο να μαίνεται ακόμη, ο Ευμένης έστειλε πρέσβεις στην πόλη της Ρώμης μεταφέροντας την είδηση ότι ο Φίλιππος Ε΄, βασιλιάς της Μακεδονίας από τη Δυναστεία των Αντιγονιδών, πραγματοποιούσε επιθέσεις σε θρακικές πόλεις. Τόσο ο Φίλιππος, όσο και ο Ευμένης έστειλαν πρέσβεις και πάλι το 183 π.Χ.. Την ίδια περίοδο η Ρόδος υπέβαλε τα παράπονά της για την εχθρότητα που επέδειξε ο Ευμένης απέναντι στη Σινώπη, μια ελληνική πόλη στον Πόντο.

Οι Ρωμαίοι άκουσαν προσεκτικά όλες τις πρεσβείες και υποσχέθηκαν να στείλουν λεγάτους να εκτιμήσουν την κατάσταση. Οι απεσταλμένοι της Συγκλήτου διευθέτησαν τελικά τις διαφορές Ευμένη και Προυσία (ευνοώντας τον πρώτο που ήταν παλαιός τους σύμμαχος) και παράλληλα βρήκαν την ευκαιρία να απαιτήσουν την παράδοση του Αννίβα. Λίγο αργότερα ο μεγάλος αυτός στρατηγός πήρε την απόφαση να αυτοκτονήσει ώστε να μην συλληφθεί.



Διπλωματικές σχέσεις με την Αχαϊκή Συμπολιτεία


Όσο ακόμη ο Φιλοποίμην ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας εστάλη στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο μια αντιπροσωπεία της. Με την ευκαιρία αυτή ο Ευμένης τους προσέφερε χρήματα σε ένδειξη φιλίας και υποστήριξης. Τότε έλαβε το λόγο ο Αππολωνίδας από τη Σικυώνα, ο οποίος υποστήριξε πως το δώρο δεν καθόλου ανάξιο, ωστόσο οι σκοποί πίσω από αυτό ήταν το λιγότερο ανήθικοι και παράνομοι, καθώς στην ουσία επρόκειτο για χρηματισμό που σύντομα θα κατέληγε σε ένα φαύλο κύκλο ανταλλαγής υπηρεσιών.

Πόλεμος εναντίον του Πόντου

Νόμισμα του βασιλιά της Περγάμου, Ευμένη Β'. Πρόκειται για το μοναδικό βασιλιά των Ατταλιδών που δεν απεικόνισε στα νομίσματά του το Φιλέταιρο, ιδρυτή της Δυναστείας.

Ο βασιλιάς του Πόντου, Φαρνάκης Α΄ (α' μισό 2ου αιώνα π.Χ.) άσκησε έντονη επεκτατική πολιτική επιθυμώντας να επεκτείνει το κράτος του σε βάρος της Περγάμου, της Βιθυνίας και της Καππαδοκίας, γειτονικών βασιλείων που βρίσκονταν υπό την «εποπτεία» της Ρώμης. Όπως ήταν λογικό, αυτό δυσαρέστησε έντονα τους βασιλείς των κρατών αυτών που ήρθαν σε πόλεμο μαζί του (183 – 179 π.Χ.). Πρωταρχικός εχθρός του στάθηκε ο Ευμένης Β΄ τόσο σε στρατιωτικό όσο και διπλωματικό επίπεδο. Από την πλευρά του, ο νέος βασιλιάς της Συρίας, Σέλευκος Δ΄ ο Φιλοπάτωρ, κράτησε ουδέτερη στάση στο ζήτημα εφόσον τον περιόριζε η Συνθήκη της Απάμειας.

Αναζητώντας την υποστήριξη της Ρώμης στη νέα αυτή διαμάχη, ο Ευμένης Β΄ έστειλε στην Ιταλία τους αδελφούς του, με επικεφαλής τον Άτταλο για να εκθέσουν την κατάσταση και να ζητήσουν τη διαμεσολάβηση των Ρωμαίων. Έγιναν δεκτοί το 181 π.Χ. με μεγάλη ευγένεια και τιμές, ενώ έλαβαν υπόσχεση ότι σύντομα θα κατέφθαναν στην Ασία απεσταλμένοι να εξετάσουν το ζήτημα.



Ο Φαρνάκης αψηφώντας τους Ρωμαίους, οι οποίοι επρόκειτο να εξετάσουν το ζήτημα, έστειλε το στρατηγό του, Λεώκριτο, να λεηλατήσει τη μικρασιατική Γαλατία με 10.000 άνδρες. Την επόμενη άνοιξη ηγήθηκε ο ίδιος ενός στρατού που εισέβαλε στην Καππαδοκία, την επικράτεια των Αριαραθιδών.

Ο Ευμένης Β΄ και ο αδερφός του, Άτταλος, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από τη Ρώμη, έσπευσαν με στρατό στη Γαλατία, μόνο για να ανακαλύψουν πως ο Λεώκριτος είχε πλέον αποχωρήσει. Στον Παρνασσό ένωσαν τις δυνάμεις τους με τον πεθερό του Ευμένη, Αριαράθη Δ΄ της Καππαδοκίας. Είχαν πλέον φτάσει στον Μόκισσο, όταν έλαβαν νέα πως οι Ρωμαίοι είχαν καταφθάσει ώστε να αξιολογήσουν την κατάσταση.

Οι Ρωμαίοι δέχτηκαν το αίτημα των βασιλέων να μεσολαβήσουν ώστε να διεξαχθούν δίκαιες διαπραγματεύσεις, συνιστώντας ωστόσο στον Ευμένη και τον Αριαράθη να αποσύρουν τα στρατεύματά τους ώστε να μην γίνει η συνάντηση υπό την απειλή όπλων.

Αρχικά ο Φαρνάκης αρνήθηκε να διαπραγματευτεί, κάτι που δημιούργησε στους Ρωμαίους την εντύπωση πως δεν είχε να παρουσιάσει ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της θέσης του. Τελικά δέχτηκε να συναντηθεί με τον Ευμένη στην Πέργαμο. Παρόλο που τόσο η μία όσο και η άλλη πλευρά παρουσιάστηκε διατεθειμένη να σταματήσει τον πόλεμο, δεν κατάφεραν τελικά να συμφωνήσουν σε τίποτα προβάλλοντας συνεχώς νέες απαιτήσεις. Οι Ρωμαίοι αντιλήφθηκαν πως οι διαπραγματεύσεις οδηγούνταν σε ναυάγιο και αποχώρησαν. Ομοίως και οι απεσταλμένοι του Φαρνάκη, κι έτσι ο πόλεμος μονιμοποιήθηκε.

Ο πόλεμος κράτησε 4 χρόνια, μέχρι το 179 π.Χ., όταν ο Φαρνάκης συνειδητοποίησε πως δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει πια τις συνδυασμένες δυνάμεις των αντιπάλων του. Ξεκίνησε νέος κύκλος διαπραγματεύσεων μέχρι να καταλήξουν σε αμοιβαία συμφωνία. Οι όροι της συνθηκολόγησης υπήρξαν δυσμενείς για το Φαρνάκη, ο οποίος αναγκάστηκε να επιστρέψει τα περισσότερα από τα εδάφη που είχε κατακτήσει, με εξαίρεση την πόλη της Σινώπης και τις αποικίες της.  Συγκεκριμένα κλήθηκε να αποσυρθεί από την Παφλαγονία και την πόλη Τιείον, επιτρέποντας στους κατοίκους που είχαν εκπατριστεί να επιστρέψουν. Επιπλέον να επιστρέψει τις πόλεις που πήρε από τον Αριαράθη στην κατάσταση που τις βρήκε, απελευθερώνοντας παράλληλα τους ομήρους και παραδίδοντας τους λιποτάκτες. Τέλος κλήθηκε να καταβάλει υψηλή πολεμική αποζημίωση.

Έναρξη του Τρίτου Μακεδονικού Πολέμου

Το 179 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας και ηττημένος του Δευτέρου Μακεδονικού Πολέμου, Φίλιππος Ε΄, απεβίωσε. Στο θρόνο τον διαδέχτηκε ο γιος του Περσέας, ο οποίος διακατεχόταν από τα ίδια αντιρωμαϊκά συναισθήματα όπως και ο πατέρας του. Οι Σελευκίδες συνήψαν συμμαχία με τον καινούριο βασιλιά, σφραγίζοντας τη συμφωνία τους με γάμο ανάμεσα στον Περσέα και την πριγκίπισσα Λαοδίκη.

Ο Ευμένης επενέβη στα εσωτερικά της Συρίας όταν, σύμφωνα με ένα διάταγμα που εξέδωσαν οι Αθηναίοι, βοήθησε να ανέλθει στο θρόνο της Αντιόχειας ο Αντίοχος Δ΄ ο Επιφανής. Εντούτοις δεν έδειξε την ίδια συμπάθεια προς τον Περσέα, με τον πατέρα του οποίου είχαν συχνά τριβές για εδαφικά ζητήματα στο χώρο της Θράκης. Πράγματι ο Ευμένης πραγματοποίησε επίσκεψη στη Ρώμη όπου και διατύπωσε κατηγορίες εναντίον του Περσέως. Συγκεκριμένα ο τελευταίος θεωρούταν ύποπτος για τη δολοφονία του αδερφού του, Δημητρίου, πιθανού διαδόχου του θρόνου, και προστάτη των ρωμαϊκών συμφερόντων.
Ο Ευμένης ανακοίνωσε τις πληροφορίες του για την υπόθεση, τονίζοντας παράλληλα πως ο νέος βασιλιάς είχε κληρονομήσει την επιθυμία του Φιλίππου για κατακτήσεις. Ο λόγος του υπήρξε τόσο πειστικός που τα επιχειρήματα των πρέσβεων του Περσέως που κατέφθασαν λίγες ημέρες μετά έπεσαν στο κενό. Ήδη από την ημέρα της ομιλίας του Περγαμηνού βασιλιά είχε μυστικά αποφασιστεί η διεξαγωγή πολέμου, παρόλο που δεν ανακοινώθηκε επισήμως. Την επιθυμία των Ρωμαίων να δείξουν εύνοια προς τον Ευμένη ενδυνάμωσε το γεγονός πως διάφορες ελληνικές πόλεις, όπως για παράδειγμα η Ρόδος, έδειξαν εχθρική στάση απέναντί του. Η τελευταία μάλιστα αρνήθηκε να υποδεχτεί πρεσβεία δική του κατά τη διάρκεια σημαντικών εορταστικών εκδηλώσεων.

Κατά την επιστροφή του Ευμένη προς την πατρίδα έγινε γνωστό ότι θα περνούσε από τους Δελφούς για να προσφέρει λατρευτικές τιμές στο θεό Απόλλωνα.

Ανάγλυφες μορφές Ελλήνων ιππέων  από μαρμάρινο σκεύος -Εύρημα Περγάμου Αναφορά σε εκδ. του 1890

Εκεί έπεσε θύμα ενέδρας όπου και τραυματίστηκε σοβαρά. Σύμφωνα με τον Λίβιο, κατά τη διάρκεια της επίθεσης εγκαταλείφθηκε από την ακολουθία του, με εξαίρεση έναν άνδρα με το όνομα Παντολέων. Η βιασύνη των δολοφόνων – που κατά πάσα πιθανότητα υπηρετούσαν τα συμφέροντα της Μακεδονίας – να διαφύγουν του έσωσε τη ζωή. Επειδή όμως η κατάσταση της υγείας του βασιλιά, ο οποίος ανάρρωσε με δυσκολία στην Αίγινα, ήταν άγνωστη, διαδόθηκε ότι είχε πεθάνει. Η είδηση έφτασε μέχρι τη Ρώμη. Στην Πέργαμο, ο αδερφός του Άτταλος, πήρε γυναίκα του τη βασίλισσα Στρατονίκη και ανέλαβε ουσιαστικά τη βασιλική εξουσία.

Εντούτοις μετά την επιστροφή του Ευμένη παρέδωσε αναίμακτα το θρόνο και με τη σειρά του ο Ευμένης δεν θέλησε να τιμωρήσει ούτε τον αδερφό του, ούτε τη Στρατονίκη. Επέπληξε όμως τον Άτταλο γιατί βιάστηκε να τον αντικαταστήσει στον θρόνο της Περγάμου και στο κρεβάτι της βασίλισσας. Ακολούθως ξεκίνησε προετοιμασίες για πόλεμο, καθώς οι Ρωμαίοι, που είχαν βεβαιωθεί από τους κατασκόπους τους για διάφορες κινήσεις του Περσέα εναντίον τους, έλαβαν την απόφαση να επέμβουν στρατιωτικά στην Ιλλυρία. Ζήτησαν μάλιστα από τους Μακεδόνες πολίτες να εγκαταλείψουν το συντομότερο την ιταλική χερσόνησο. ο Περσέας δικαίως επιτέθηκε στην Ιλλυρία αλλά οι Ρωμαίοι αυτή την ευκαιρία  την χρησιμοποίησαν  ως αφορμή.

Με το ρωμαϊκό στρατόπεδο συντάχθηκε και ο πεθερός του Ευμένη, Αριαράθης Δ' της Καππαδοκίας. Ο Προυσίας Β' της Βιθυνίας με τη σειρά του, όντας γαμπρός του Περσέα, τήρησε ουδέτερη στάση. Οι δε Πτολεμαίοι και Σελευκίδες ήταν απασχολημένοι σε πόλεμο μεταξύ τους για το αιώνιο ζήτημα της Κοίλης Συρίας. Μόνος σύμμαχος του Περσέως στάθηκε ο Κότυς Β', βασιλιάς των Οδρυσών της Θράκης.

Οδρύσαι πολεμιστές Οι Οδρύσαι (αρχ. ελ. Ὀδρύσαι) ήταν αρχαίος θρακικός λαός ο οποίος κατοικούσε στην περιοχή κατά μήκος του ποταμού Έβρου, από τη Ροδόπη και τον Στρυμόνα μέχρι τον Αρτσικό ποταμό στη σημερινή Ανατολική Θράκη και έως τη σημερινή Βάρνα της Βουλγαρίας. Θεωρούνταν από τα ισχυρότερα θρακικά έθνη, ήταν άριστοι ιππείς και πήραν το όνομα τους από τον μυθικό βασιλέα Όδρυσο .

Οι Οδρύσαι (Οδρύσες) διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις με όλες τις ελληνικές πόλεις. Το κέντρο των Οδρυσών ήταν η πεδιάδα του Έβρου και σταδιακά κατέκτησαν τα υπόλοιπα θρακικά βασίλεια φτάνοντας στην ακμή τους με τον βασιλιά Τήρη που ήταν και ο ιδρυτής του βασιλείου των Οδρυσών. Η ακμή συνέπεσε με την περίοδο ανάμεσα στους Περσικούς πολέμους και του πελοποννησιακού πολέμου. Ο γιος του Τήρη Σιτάλκης υπέταξε τα υπόλοιπα θρακικά βασίλεια διατηρώντας σε αυτά τους βασιλείς κάνοντας τους υποτελείς του , ήταν ο πρώτος που αποκαλέστηκε βασιλιάς των Θρακών.

Γενικότερα οι αρχαίοι ιστορικοί αναγνωρίζουν τρεις αφορμές για τον Τρίτο Μακεδονικό Πόλεμο: την άνοδο στο θρόνο του Περσέως που έτρεφε, σε αντίθεση με το Δημήτριο, αντιρωμαϊκά αισθήματα, την επίσκεψη του Ευμένη στη Ρώμη – κάποιοι Ρωμαίοι τον κατηγόρησαν τελικά πως παρέσυρε το κράτος τους σε πόλεμο για προσωπικά συμφέροντα – καθώς και την επίθεση που δέχτηκε ο Περγαμηνός στους Δελφούς.


Απώλεια της ρωμαϊκής εμπιστοσύνης

Όσο ακόμη μαινόταν ο πόλεμος ανάμεσα στον βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα και στη Ρώμη, ο πρώτος ξεκίνησε διαπραγματεύσεις τόσο με τον Ευμένη, όσο και με τους Σελευκίδες. Βασικό του επιχείρημα ήταν πως αφενός ο μεταξύ τους ανταγωνισμός ήταν κάτι φυσικό εφόσον επρόκειτο για γείτονες, αφετέρου η Ρώμη εκμεταλλευόταν τον ανταγωνισμό αυτό για να ελέγχει την κατάσταση στην Ανατολή κατά βούληση. Εάν η Μακεδονία έπεφτε, σύντομα θα ακολουθούσαν τα ασιατικά κράτη. Κατ’ επέκταση τους παρότρυνε να πάψουν τις μεταξύ τους εχθροπραξίες, ενώ παράλληλα να ζητήσουν από τη Ρώμη να συνάψει ειρήνη με τη Μακεδονία.



Η επικοινωνία Περσέα και Ευμένη διεξήχθη με μυστικότητα. Στην πραγματικότητα έλαβαν χώρα πολλές μυστικές διαβουλεύσεις, οι λεπτομέρειες των οποίων δεν έμειναν κρυφές. Λογικά ο Ευμένης δεν επιθυμούσε να δει τον Περσέα να αναδεικνύεται νικητής στον πόλεμό του με τη Ρώμη. Ωστόσο βλέποντας τον πόλεμο να κρατά σε μάκρος, διέγνωσε την πρόθεση των δύο στρατοπέδων να έρθουν σε κάποιο είδος συμφωνίας για ειρήνη. Με αυτό το γνώμονα άρχισε διαπραγματεύσεις με τον Περσέα, αθετώντας κατά κάποιο τρόπο την υπόσχεση να μην αποστείλει βοήθεια στους Ρωμαίους, κρατώντας ουδετερότητα. Εντούτοις, οι δύο βασιλείς, προσπαθώντας ο ένας να ξεγελάσει τον άλλο, δεν κατάφεραν να έρθουν σε συμφωνία και απλώς δυσφήμισαν τον εαυτό τους.



Οι Ρωμαίοι, όχι αβάσιμα, άρχισαν να υποψιάζονται τον Ευμένη για προδοσία και άρχισαν να ανταλλάσσονται μεταξύ τους βαριές κατηγορίες προς το πρόσωπό του. Η δυσαρέσκειά τους αυτή εκφράστηκε με το να του απαγορεύσουν να εισέλθει στην πόλη της Ρώμης το 167 π.Χ., ενώ τον διέταξαν να αποχωρήσει το συντομότερο από την ιταλική χερσόνησο μέσα στο καταχείμωνο. Αντιθέτως, εξακολουθούσαν να δείχνουν μεγάλη εύνοια στον αδερφό του Ευμένη, τον Άτταλο, στον οποίο και επέτρεπαν να απευθύνεται στη Σύγκλητο όποτε το επιθυμούσε
.

Εὐμένης, βασιλεὺς Μακεδόνων: ὃς τῇ μὲν σωματικῇ δυνάμει παραλελυμένος ἦν, τῇ δὲ τῆς ψυχῆς λαμπρότητι προσαντεῖχεν, ἀνὴρ ἐν μὲν τοῖς πλείστοις οὐδενὸς δεύτερος τῶν καθ' αὑτὸν βασιλέων γενόμενος, περὶ δὲ τὰ σπουδαιότατα καὶ κάλλιστα μείζων καὶ λαμπρότερος. ὅς γε πρῶτον μὲν παραλαβὼν παρὰ τοῦ πατρὸς τὴν βασιλείαν συνεσταλμένην τελέως εἰς ὀλίγα καὶ λιτὰ πολισμάτια ταῖς μεγίσταις τῶν καθ' αὑτὸν δυναστειῶν ἐφάμιλλον ἐποίησε τὴν ἰδίαν ἀρχήν, οὐ τύχῃ τὸ πλεῖον συνεργῷ χρώμενος, οὐδ' ἐκ περιπετείας, ἀλλὰ διὰ τῆς ἀγχινοίας καὶ φιλοπονίας, ἔτι δὲ πράξεως τῆς αὑτοῦ. δεύτερον φιλοδοξότατος ἐγενήθη καὶ πλείστας μὲν τῶν καθ' αὑτὸν βασιλέων πόλεις Ἑλληνίδας εὐηργέτησε, πλείστους δὲ κατ' ἰδίαν ἀνθρώπους ἐσωματοποίησεν. τρίτον ἀδελφοὺς ἔχων τρεῖς, καὶ κατὰ τὴν ἡλικίαν καὶ πρᾶξιν πάντας τούτους συνέσχε πειθαρχοῦντας αὑτῷ καὶ δορυφοροῦντας καὶ σῴζοντας τὸ τῆς βασιλείας ἀξίωμα. τοῦτο δὲ σπανίως εὕροι τις ἂν γεγονός.

Λήμμα για τον Ευμένη στη Σούδα, λεξικό του 10ου αιώνα.

Μετά την οριστική ήττα της Μακεδονίας, το μέλλον προδιαγραφόταν ήρεμο για τον Ευμένη. Ωστόσο γαλατικά φύλα της Μικράς Ασίας βρήκαν την ευκαιρία να παρενοχλήσουν αναπάντεχα το Περγαμηνό βασίλειο. Με την αφορμή αυτή ο Άτταλος ταξίδεψε ξανά στη Ρώμη ως απεσταλμένος του Ευμένη, τόσο γα να εκθέσει την κατάσταση, όσο και για αναθερμάνει τις σχέσεις της Συγκλήτου με την Πέργαμο.
Έγινε δεκτός με αφύσικα πολλές τιμές και παρόλο που είχε πράγματι συνάψει καλές φιλίες κατά τη διάρκεια των προηγούμενων πολέμων και διπλωματικών αποστολών, ακόμη κι ο ίδιος άρχισε να υποψιάζεται πως κάτι ύποπτο συνέβαινε.
Πράγματι του αποκαλύφθηκε πως οι Ρωμαίοι πλέον δεν έτρεφαν καμία εκτίμηση προς το πρόσωπο του αδερφού του, ο οποίος έφερε το στίγμα του προδότη. Αντίθετα φίλοι και γνωστοί τον προέτρεψαν να μην εμφανιστεί ενώπιον της Συγκλήτου υπηρετώντας τα συμφέροντα του Ευμένη, αλλά να μιλήσει μοναχά για προσωπικό του όφελος. Ο Άτταλος άρχισε να βρίσκει τις προσφορές αυτές αρκετά δελεαστικές.

Εντούτοις, ο Ευμένης είχε αντιληφθεί πού οδηγούσε η κατάσταση και απέστειλε στη Ρώμη έναν άντρα στον οποίο έτρεφε μεγάλη εμπιστοσύνη, τον ιατρό του Στράτο. Ο τελευταίος συνομίλησε με τον Άτταλο και με τη δύναμη της λογικής τον έπεισε να εγκαταλείψει τις επικίνδυνες φιλοδοξίες του. Από τη μία οι δύο άνδρες ουσιαστικά συμβασίλευαν και κατείχαν ίσες εξουσίες. Από την άλλη ο Ευμένης είχε επιβαρυμένη υγεία και σύντομα θα επιλεγόταν διάδοχός του: καθώς ο Ευμένης ακόμη δεν είχε ακόμη αναγνωρίσει το διάδοχό του ως πραγματικό του παιδί, επικρατέστερη επιλογή ήταν ο ίδιος ο Άτταλος. Τέλος, η γαλατική απειλή κινδύνευε να αφήσει τα αδέρφια χωρίς βασίλειο, οπότε ήταν μάταιο να εμπλακούν σε εμφύλιο τη δεδομένη στιγμή.
Τελικά, κατά την ομιλία του στη Σύγκλητο, προς έκπληξη όλων, ο Άτταλος δεν έκανε καμία νύξη στο ζήτημα.  Η Πέργαμος απαλλάχτηκε με τη συνδρομή μισθοφορικών στρατευμάτων από τη γαλατική απειλή το 166 π.Χ.

Ο Γαλάτης που αυτοκτονεί ελληνικό μαρμάρινο γλυπτό σύμπλεγμα που απεικονίζει άντρα ο οποίος βυθίζει το ξίφος του στο στήθος του ενώ κοιτά προκλητικά προς τα πίσω. Ταυτόχρονα, στηρίζει με το αριστερό του χέρι μία θνήσκουσα γυναίκα. Πρόκειται για αντίγραφο, των αρχών του 2ου αι. μ.Χ., ενός ελληνιστικού πρωτοτύπου, περί το 230-220 π.Χ., το οποίο ανήκει σε σειρά ορειχάλκινων έργων τα οποία παραγγέλθηκαν σε Έλληνες γλύπτες, από τον βασιλιά Άτταλο Α' της Περγάμου, σε ανάμνηση της νίκης του επί των Γαλατών επιδρομέων.

Λίγα χρόνια μετά, το 164 π.Χ., στην πόλη της Ρώμης παρουσιάστηκαν πρέσβεις του βασιλιά της Βιθυνίας, Προυσία Β΄ του Κυνηγού, της Ρόδου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Η Σύγκλητος παρείχε ακρόαση σε όλους. Οι απεσταλμένοι της Βιθυνίας παραπονέθηκαν για το βασιλιά της Περγάμου Ευμένη Β΄, αφενός επειδή είχε καταλάβει ορισμένα από τα εδάφη τους, αφετέρου επειδή, αντί να συμμορφωθεί με τις προσταγές της Ρώμης, εξακολουθούσε να προσπαθεί να αποκτήσει δύναμη μπλέκοντας στις υποθέσεις των Γαλατών της Μικράς Ασίας.

Σχέδιο ευρήματος του 1890 στήν Πέργαμο με αναφορά  ΠΡΟΥΣΙΕΩΝ

Την ίδια αφήγηση παρουσίασαν και άλλες πόλεις της περιοχής, τονίζοντας τις ανησυχητικές σχέσεις που διατηρούσε ο Ευμένης με το βασιλιά των Σελευκιδών, Αντίοχο Δ΄. Οι Ρωμαίοι απέφυγαν να δώσουν σαφή απάντηση, ωστόσο συγκράτησαν τις πληροφορίες αυτές. Την επόμενη χρονιά, ο Άτταλος μετέβη προσωπικά στη Ρώμη, με τον έτερο αδερφό του, τον Αθηναίο, προκειμένου να υπερασπιστεί τη θέση του βασιλιά της Περγάμου και να αντικρούσει τις κατηγορίες.

Γενικά η αποστολή αυτή κρίθηκε ικανοποιητική και οι απεσταλμένοι έλαβαν τιμές προτού επιστρέψουν στην Ασία. Ωστόσο η Ρώμη έστειλε απεσταλμένους στην Ελλάδα να επιβλέπουν την κατάσταση από κοντά. Το ίδιο σενάριο έλαβε χώρα και πάλι το 159 π.Χ. όταν ο Προυσίας και οι Γαλάτες και πάλι κατηγόρησαν τον Ευμένη στους Ρωμαίους. Για άλλη μια φορά, ο Άτταλος μετέβη στη Ρώμη, για να υπερασπιστεί τον αδερφό του.

Ο Ευμένης Β΄ απεβίωσε από φυσικά αίτια το 158 π.Χ. Στο θρόνο ανήλθε ο αδερφός του Άτταλος Β΄, ο οποίος νυμφεύθηκε εκ νέου τη βασίλισσα Στρατονίκη. Γιος του Ευμένη και της Στρατονίκης υπήρξε ο Άτταλος Γ΄ ο Φιλομήτωρ, ο οποίος διαδέχτηκε το θείο του μετά το θάνατό του το 138 π.Χ. Καθώς ο τελευταίος άσκησε φιλειρηνική και φιλορωμαϊκή πολιτική ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τη βασιλεία του. Το αξιοσημείωτο είναι πως μετά το θάνατό του εμφανίστηκε στο προσκήνιο μια διαθήκη βάσει της οποίας κληροδοτούσε το Περγαμηνό βασίλειο στη Ρώμη.

Αυτό ξεκίνησε μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων που οδήγησαν στην ενσωμάτωση των εδαφών της Μικράς Ασίας στη ρωμαϊκή επικράτεια. Το 133 π.Χ. ήρθε στο προσκήνιο ένας νέος διεκδικητής του θρόνου, ο Αριστόνικος, ο οποίος και επωφελήθηκε του κενού εξουσίας. Υποστηρίζοντας πως υπήρξε νόθος γιος του Ευμένη Β΄, υποκίνησε εξέγερση και βασίλεψε για σύντομο διάστημα υπό το όνομα Ευμένης. Ο κοινωνικός χαρακτήρας της εξέγερσης αυτής αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης και ζωηρών συζητήσεων μεταξύ των ιστορικών, οι οποίοι τείνουν να διαφωνούν κατά πόσο το κίνημά του αποτέλεσε εθνικό πόλεμο ή κοινωνική εξέγερση.

Η δυτική πλευρά του ελληνικού έργου του Βωμού της Περγάμου ανακατασκευασμένη στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο.

Η αναπαράσταση του Βωμού στην ελληνική Πέργαμο .

Ανάμεσα στα έτη 188 και 181 π.Χ. ο Ευμένης εισήγαγε μια νέα νομισματική πολιτική στο μεγαλύτερο τμήμα της επικράτειάς του. Το νέο νόμισμα που έκοψε κυκλοφόρησε ωστόσο εντός του βασιλείου του και οι Ατταλίδες δεν επεδίωξαν να επιβάλλουν τη χρήση του εκτός συνόρων.

Στα χρόνια που ακολούθησαν τη Συνθήκη της Απάμειας (188 π.Χ.), ο Ευμένης υλοποίησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανοικοδόμησης, το οποίο και μετέτρεψε την πόλη της Περγάμου σε ένα από τα κοσμήματα του ελληνιστικού κόσμου.

Το πρόπυλο του ναού της Αθηνάς Νικηφόρου σε ελληνική κατασκευή του 136 π.Χ. Μεταφερθέν αυτούσιο  στο  Μουσείο Περγάμου Βερολίνο

Ο ναός της Νικηφόρου Αθηνάς στην ελληνική Πέργαμο

Επέκτεινε το ιερό της Νικηφόρου Αθηνάς και όρισε την επανέναρξη των εορτασμών των Νικηφορίων, μιας εκδήλωσης που απέκτησε Πανελλήνιο χαρακτήρα. Επέκτεινε επίσης την περίφημη Βιβλιοθήκη της Περγάμου, την οποία είχε ιδρύσει ο πατέρας του και που υπολειπόταν σε λάμψη μόνο από εκείνη της Αλεξάνδρειας.

Ελληνική εορτή στον Βωμό της Περγάμου -  σχετική αναπαράσταση

Η έναρξη της κατασκευής του περίφημου «Βωμού της Περγάμου» πρέπει να ξεκίνησε προς τα τέλη της δεκαετίας του 180 π.Χ. Μια εντυπωσιακή σειρά από ανάγλυφα αναπαριστούσε δραματικά τη Γιγαντομαχία, ενώ μια μικρότερη τα πεπραγμένα του μυθικού προπάτορα των Ατταλιδών, του ήρωα Τήλεφου.


Παρόλο που το μνημείο αυτό θεωρείται από πολλούς μελετητές κορωνίδα της ελληνικής  τέχνης,την «ελληνιστική» περίοδο  διασώζονται εντυπωσιακά λίγες πληροφορίες για την κατασκευή και τη λειτουργικότητά του. Σημαντική μερίδα επιστημόνων συμφωνούν τουλάχιστον ότι η Γιγαντομαχία συμβόλιζε τις νίκες των Ατταλιδών έναντι των Γαλατών και γενικότερα των πολιτισμένων δυνάμεων έναντι των «βαρβάρων».

ΕΡΓΟ ΕΥΜΕΝΟΥΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ Πανοραμική άποψη των κτηρίων της Ακρόπολης και της νότιας κλιτύος αυτής. Σε πρώτο επίπεδο ξεχωρίζει η στοά του Ευμένη και ανάμεσα σε αυτήν και το θέατρο του Διονύσου, το ναόμορφο χορηγικό μνημείο του Νικία. - Η στοά του Ευμένη (170 π.Χ.) είχε μήκος 163 μέτρα και πλάτος 17,65 μέτρα. Ο καθ Μανώλης Κορρές είπε, η στοά κατασκευάστηκε τον 2ο αιώνα π.Χ. στο μεγαλύτερο μέρος της από προκατασκευασμένα τμήματα που ήρθαν από την Πέργαμο.Η Αθηναϊκή Πολιτεία πήρε τότε μια γενναία απόφαση: απαλλοτρίωσε τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα ώστε να ανεγερθεί το δώρο του βασιλιά της Περγάμου Ευμένους του Β, γύρω στο 160 π.Χ. Καταστράφηκε πιθανόν με την εισβολή των Ερούλων το 267 μ.Χ. η στοά θα πρέπει να χρησιμοποιούνταν αρχικά για προπονητήριο (το Συμβούλιο της Επικρατείας της εποχής δεν πρόλαβε, προφανώς, να το απαγορεύσει). Η στοά ήταν διώροφη. Παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα ως προς τη μορφή με τη Στοά του Αττάλου στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας, η οποία ανεγέρθηκε από τον αδελφό του Ευμένους, Ατταλο Β. Τον 2ο αι. μ.Χ., το δυτικό άκρο της Στοάς του Ευμένους συνδέθηκε λειτουργικά με το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού, μέσω μιας κλίμακας στο ανατολικό πέρας του κοίλου του. Η στοά ήταν σε χρήση μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ., οπότε καταστράφηκε και το υλικό της χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή του υστερορωμαϊκού τείχους- ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ www.ancientathens3d.com

Τα ανατολικά τόξα του αναλημματικού τοίχου της Στοάς του Ευμένους

Επιπροσθέτως, περίπου το 160 π.Χ. ο Ευμένης χρηματοδότησε την ανέγερση της «Στοάς του Ευμένους» στη Νότια Κλιτύ της Ακρόπολης των Αθηνών στον χώρο μεταξύ του Θεάτρου του Διονύσου και του Ωδείου του Ηρώδου του Αττικού. Επρόκειτο για ένα επιβλητικό διώροφο κτίριο, μήκους 164,48 μ. και πλάτους 17,65 μ., που πρόσφερε προστασία από τη βροχή στους θεατές του Θεάτρου του Διονύσου, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούσε και ως χώρος συναντήσεων και συζητήσεων.. Η στοά ήταν σε χρήση μέχρι τα μέσα του 3ου αιώνα μ. Χ., οπότε δομικά υλικά της χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του υστερορωμαϊκού τείχους.

Το Ασκληπιείο στην Κω

Το περίφημο Ασκληπιείο της Κω - 4ος αιώνας π.Χ. - Αναπαράσταση

Τέλος, υπό την προστασία του βασιλιά Ευμένη Β΄ τέθηκε το Ασκληπιείο στην Κω και τότε ήταν που απέκτησε τη σημερινή του μνημειακή όψη. Κατασκευάσθηκε μία μεγαλύτερη, επιβλητική κεντρική κλίμακα, που οδηγούσε στο ανώτερο άνδηρο, στο κέντρο του οποίου οικοδομήθηκε μεγάλος δωρικός ναός αφιερωμένος στον Ασκληπιό, αντίγραφο του αντίστοιχου ναού της Επιδαύρου.

Η αναπαράσταση της Περγάμου στην Μικρά Ασία

Σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, ο Ευμένης υπήρξε καλύτερος και ευστροφότερος Έλληνας βασιλιάς σε σύγκριση με όλους τους συγχρόνους του. Αυτό καταδεικνύεται από το ίδιο το γεγονός ότι κληρονόμησε ένα βασίλειο που το αποτελούσαν λίγες ασήμαντες πόλεις και εκείνος, βασιζόμενος όχι στην τύχη αλλά στην εξυπνάδα και την ενεργητικότητά του, το μετέτρεψε σε ισχυρό ανταγωνιστή των μεγαλύτερων δυνάμεων της εποχής του. Σημαντική του επιτυχία υπήρξε επίσης το γεγονός ότι ενώ διέθετε τρεις αδερφούς περίπου στην ίδια ηλικία με εκείνον, με ισχυρό χαρακτήρα σαν το δικό του, κατάφερε ωστόσο να τους κρατήσει στο πλευρό του υπάκουους και φύλακες των συμφερόντων του, κάτι που ελάχιστοι βασιλείς στην ιστορία έχουν να επιδείξουν.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

Έτος - Γεγονός

Γέννηση του Ευμένη Β΄, γιου του Αττάλου Α΄ και της Απολλωνίδας.

219 π.Χ. Ο Άτταλος Α' συμμαχεί με την Αιτωλική Συμπολιτεία.

218 π.Χ. Ξεκινά ο Δεύτερος Καρχηδονιακός Πόλεμος που φέρνει αντιμέτωπες τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και την Καρχηδόνα. Ο πόλεμος αυτός χαρακτηρίζεται από την εκστρατεία του Αννίβα στην ιταλική χερσόννησο μετά από ένα εντυπωσιακά απρόσμενο πέρασμα του στρατού του δια μέσου των Άλπεων.

216 π.Χ. Συνάπτεται ανακωχή ανάμεσα στον Άτταλο Α΄ και τον ηγεμόνα των Σελευκιδών, Αντίοχο Γ΄ το Μέγα.

215 π.Χ. Ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Φίλιππος Ε΄, συνάπτει συμμαχία με τον Αννίβα εναντίον της Ρώμης.

Ξεσπά ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος ανάμεσα στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τη Μακεδονία. Η Πέργαμος, υπό τον Άτταλο Α΄, αποτελεί σύμμαχο των Ρωμαίων, κάτι που κληροδοτήθηκε και στους μετέπειτα βασιλείς της.

205 π.Χ. Υπογραφή της Συνθήκης της Φοινίκης που δίνει τέλος στον αμφίρροπο Πρώτο Μακεδονικό Πόλεμο.

Ξεσπά ο Πρώτος Κρητικός Πόλεμος για να καθοριστεί η κυρίαρχη δύναμη στο Αιγαίο. Η Πέργαμος συντάσσεται με τους Ρόδιους ενάντια στον Φίλιππο Ε΄.

201 π.Χ. Τερματίζεται ο Δεύτερος Καρχηδονιακός Πόλεμος. Η καθοριστική νίκη των Ρωμαίων τους παρέχει την απόλυτη κυριαρχία στη δυτική Μεσόγειο.

200 π.Χ. Οι επεκτατικές διαθέσεις του Βασιλείου της Μακεδονίας προκαλούν την επέμβαση της Ρώμης. Ο Πρώτος Κρητικός Πόλεμος δίνει τη θέση του στο Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο.

197 π.Χ. Ο Τίτος Κουίντος Φλαμινίνος, Ύπατος της Ρώμης, συγκαλεί πολεμικό συμβούλιο στη Βοιωτία, όπου ο Άτταλος Α΄ παθαίνει εγκεφαλικό. Φεύγει από τη ζωή το φθινόπωρο. Τον διαδέχεται ο γιος του, Ευμένης Β΄.

Διεξάγεται η Μάχη στις Κυνός Κεφαλές ανάμεσα στο Φίλιππο Ε΄ της Μακεδονίας και τους Ρωμαίους. Η νίκη των δεύτερων είναι καθοριστική, δίνοντας τέλος στο Δεύτερο Μακεδονικό Πόλεμο. Το γεγονός σφραγίζεται με τη Συνθήκη της Τεμπέας.

195 π.Χ. Ο Ευμένης Β΄ παρέχει πλοία στο ρωμαϊκό στρατό κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Φλαμινίνου ενάντια στον τύραννο της Σπάρτης, Νάβι.

193 π.Χ. Ο ηγεμόνας των Σελευκιδών, Αντίοχος Γ' ο Μέγας, συνάπτει συμμαχίες με τους γείτονες βασιλείς εναντίον των Ρωμαίων. Οι συμμαχίες σφραγίζονται με επιγαμίες ανάμεσα στους βασιλικούς οίκους. Εντούτοις ο Ευμένης αρνείται να παντρευτεί μια από τις κόρες του Αντίοχου, επιλέγοντας να ασκήσει φιλορωμαϊκή πολιτική, όπως ο πατέρας του.

192 π.Χ. Έναρξη πολέμου ανάμεσα στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τον Αντίοχο Γ΄ το Μέγα. Ο Ευμένης Β΄ συμμετέχει ενεργά στο πλευρό των Ρωμαίων, ενημερώνοντας τη Σύγκλητο πως ο Αντίοχος πέρασε τον Ελλήσποντο. Επιπλέον συμμετέχει προσωπικά με τα αδέρφια του σε όλες τις μάχες που διεξάγονται.

191 π.Χ. Ο Ευμένης λαμβάνει μέρος σε μία επιτυχημένη ναυμαχία ενάντια στο Ρόδιο ναύαρχο Πολυξενίδα, στα ανοιχτά μιας πόλης της Κιλικίας με το όνομα Κώρυκος.

190 π.Χ. Ο Σέλευκος Δ' Φιλοπάτωρ, γιος και μελλοντικός διάδοχος του Αντίοχου Γ΄, πολιορκεί την Πέργαμο εκμεταλλευόμενος την απουσία του Ευμένη. Την πόλη υπερασπίζεται με επιτυχία ο αδερφός του βασιλιά, Άτταλος.

Λαμβάνει χώρα η καθοριστική Μάχη της Μαγνησίας. Ο Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας ηττάται κατά κράτος και αναγκάζεται να συνθηκολογήσει.

189 π.Χ. Ο Ευμένης πραγματοποιεί ταξίδι στη Ρώμη, όπου και γίνεται δεκτός με θέρμη. Ταυτόχρονα, ο ρωμαϊκός στρατός διεξάγει πολεμικές επιχειρήσεις στη Γαλατία. Τους συνοδεύει ο Άτταλος.

188 π.Χ. Υπογράφεται η Συνθήκη της Απάμειας, χάρη στην οποία η Πέργαμος ισχυροποιείται και επεκτείνεται εδαφικά.

Η Καππαδοκία παύει να είναι φιλικά προσκείμενη στους Σελευκίδες και αποβλέπει στη συμμαχία της Ρώμης δια μέσου της Περγάμου. Ο βασιλιάς της Αριαράθης Δ΄ προσφέρει το χέρι της κόρης του, Στρατονίκης, στον Ευμένη Β΄.

187 π.Χ. Ο Αντίοχος Γ' πεθαίνει κληροδοτώντας το θρόνο του στο γιο του, Σέλευκο Δ΄ το Φιλοπάτορα.

186 π.Χ. Διεξάγεται πόλεμος ανάμεσα στον Ευμένη και το βασιλιά της Βιθυνίας, Προυσία Α΄. Στην αυλή του τελευταίου είχε καταφύγει ο Καρχηδόνιος στρατηγός Αννίβας ο οποίος συμμετέχει ενεργά.

185 π.Χ. Πρέσβεις της Περγάμου καταγγέλλουν στους Ρωμαίους την επεκτατική πολιτική του βασιλιά της Μακεδονίας, Φιλίππου Ε΄.

183 π.Χ. Φίλιππος και Ευμένης στέλνουν διπλωματικές αποστολές στη Ρώμη. Την ίδια χρονιά η Ρόδος υποβάλλει τα παράπονά της για την εχθρότητα που επέδειξε ο Ευμένης απέναντι στη Σινώπη.

Οι Ρωμαίοι επεμβαίνουν και τερματίζουν τον πόλεμο υπέρ του συμμάχου τους βασιλιά της Περγάμου.

Η Πέργαμος συμμαχεί με τις πόλεις της Κρήτης.

182 π.Χ. Ο Ευμένης εμπλέκεται σε νέο πόλεμο, αυτή τη φορά με το βασιλιά του Πόντου, Φαρνάκη Α΄. Στο πλευρό του τάσσεται και ο πεθερός του, Αριαράθης Δ' της Καππαδοκίας, ενώ ο Σέλευκος Δ' παραμένει ουδέτερος.

181 π.Χ. Τα αδέρφια του Ευμένη πραγματοποιούν ταξίδι στη Ρώμη προκειμένου να ζητήσουν στήριξη στη διαμάχη του βασιλιά με τον Πόντο.

179 π.Χ. Λήξη του πολέμου.

Θάνατος του βασιλιά Φιλίππου Ε΄. Τον διαδέχεται ο γιος του και τελευταίος βασιλιάς της Μακεδονίας, Περσέας.

178 π.Χ. Οι Σελευκίδες συμμαχούν με τον Περσέα. Η συμφωνία σφραγίζεται με γάμο ανάμεσα στο βασιλιά της Μακεδονίας και τη Λαοδίκη, κόρη του Σέλευκου Δ΄ του Φιλοπάτωρος.

175 π.Χ. Ο Σέλευκος Δ΄ δολοφονείται. Ο Ευμένης Β΄ βοηθά τον Αντίοχο Δ΄ τον Επιφανή να ανέλθει στο θρόνο, θανατώνοντας το σφετεριστή Ηλιόδωρο.

172 π.Χ. Ο Ευμένης Β΄ επισκέπτεται την Ρώμη, όπου γίνεται δεκτός με τιμές. Εκεί ενημερώνει τη Σύγκλητο σχετικά με την εχθρική στάση του Περσέα, πείθοντάς τη να εμπλακεί σε πόλεμο.

Κατά τη διάρκεια επίσκεψης του Ευμένη στους Δελφούς, δέχεται δολοφονική επίθεση. Όταν διαδίδεται εσφαλμένα πως απεβίωσε, ο Άτταλος ανεβαίνει προσωρινά στο θρόνο λαμβάνοντας ως σύζυγο τη βασίλισσα Στρατονίκη. Κατά την επιστροφή, ωστόσο, του αδερφού του παραδίδει αναίμακτα το θρόνο.

171 π.Χ. Ξεσπά ο Τρίτος Μακεδονικός Πόλεμος ανάμεσα στους Ρωμαίους και στον Περσέα.

168 π.Χ. Με τη Μάχη της Πύδνας, λαμβάνει τέλος ο Τρίτος Μακεδονικός Πόλεμος.

167 π.Χ. Μετά την οριστική ήττα του Περσέα από τους Ρωμαίους, γαλατικά φύλα επωφελούνται και παρενοχλούν την Πέργαμο. Ο Άτταλος αποστέλλεται και πάλι στη Ρώμη για να συγχαρεί τους Ρωμαίους για τη νίκη τους επί της Μακεδονίας, αλλά και για να εκθέσει την κατάσταση.

Οι Ρωμαίοι φίλοι του Αττάλου τον προτρέπουν να ανατρέψει τον αδερφό του. Παρόλο που η προοπτική αυτή τον δελεάζει αρχικά, τελικά ο ίδιος κρίνει λογικότερο το να αρνηθεί.

Στην Ιουδαία ξεσπά η Εξέγερση των Μακαβαίων ενάντια στον ηγεμόνα των Σελευκιδών, Αντίοχο Δ΄ τον Επιφανή.

166 π.Χ. Οι Γαλάτες υποχρεώνονται σε ήττα από την Πέργαμο.

164 π.Χ. Πρεσβείες της Βιθυνίας, της Ρόδου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας υποβάλλουν στη Ρώμη τα παραπονά τους για τον Ευμένη.

163 π.Χ. Ο Άτταλος υπερασπίζεται ενωπίων της Συγκλήτου τον αδερφό του, Ευμένη. Οι Ρωμαίοι αποφασίζουν να παρακολουθούν από κοντά την κατάσταση.

159 π.Χ. Επαναλαμβάνεται το ίδιο σενάριο.

158 π.Χ. Ο Ευμένης Β' φεύγει από τη ζωή. Τον διαδέχεται ο αδερφός του, Άτταλος Β΄.

ΤΕΛΟΣ

ΠΗΓΕΣ- ΑΝΑΦΟΡΕΣ

• Αππιανός, «Μακεδονικά», Αγγλικά
• Αππιανός, «Συριακά», Αγγλικά
• Διόδωρος Σικελιώτης, «Ιστορική Βιβλιοθήκη», Αγγλικά
• Ιουστίνος, «Επιτομή των ιστοριών του Πομπήιου Τρόγου», Λατινικά, Αγγλικά, Γαλλικά
• Ιωάννης Ζωναράς, «Επιτομή Ισοτριών»
• Κορνήλιος Νέπως, «De viris illustribus: Περί επιφανών στρατηγών», Αγγλικά
• Πλούταρχος, «Ηθικά: Περί αδελφικής αγάπης», Αγγλικά
• Πολύβιος, «Ιστορίαι», Αγγλικά
• Φροντίνος, «Στρατηγήματα», Λατινικά και Αγγλικά
• Τίτος Λίβιος, «Περιοχαί», Αγγλικά
• Τίτος Λίβιος, «Ρωμαϊκή Ιστορία», Αγγλικά

Allen R.E. (1983). «The Attalid Kingdom: A Constitutional History». Oxford University Press, USA.
Austin M.M. (2006). «The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest: A Selection of Ancient Sources in Translation». Cambridge University Press.
Hansen, Esther V. (1971). «The Attalids of Pergamon». Ithaca, New York: Cornell University Press; London: Cornell University Press Ltd.
William Smith (1870). ««Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology: Eumenes II»».
Jona Lendering (2006). ««Eumenes II Soter»». Articles on Ancient History. Livius.org.
Kosmetatou, Elizabeth (2003) "The Attalids of Pergamon," in Andrew Erskine, ed., A Companion to the Hellenistic World. Oxford: Blackwell: pp. 159–174.
Γιαννικαπάνη, Έφη. ««Στοά Ευμένους»». Οδυσσεύς. Υπουργείο Πολιστισμού και Τουρισμού

http://el.wikipedia.org/
ΑΡΧΕΙΟ - ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ