Το οριστικό τέλος του Σουλίου 2 Σεπτέμβρη 1822 – Για το Σούλι και την Ελλάδα

Το Κάστρο της Κιάφας

Μία είναι η πατρίδα, η Ελλάδα. Έλληνες είμαστε όλοι!

Ό,τι συμφέρει στην κοινή πατρίδα την Ελλάδα, αυτό συμφέρει και στην μερική, το Σούλι!

Ένας είναι ο αγώνας. Ό,τι πάθωμε θα το πάθωμε όλοι μαζί.

Του Σωτήρη Λ. Δημητρίου

«Επρόκριναν ν’ αποθάνωσι παρά να αμαυρώσωσι το όνομά των δι’ απιστίας αποχωριζόμενοι ομοθρήσκων συμπολεμιστών». Τρικούπης. Το ίδιο γράφει και ο Σπηλιάδης.

«Την πήρανε (την επανάσταση), με την συνηθισμένη τους ορμητικότητα και αποτέλεσαν την πρωτοπορεία των πολεμιστών της θυσιάζοντες το αγαπημένο τους Σούλι και εγκαταλείποντες όλες τις παραδόσεις της φυλής τους για να ενωθούν με τους νέους Έλληνες και να πάρουν κι αυτοί το όνομα Έλληνες». Γ. Φίνλεϋ.

Έγραψαν όλοι οι Σουλιώτες μαζί ένα γράμμα στον Χουρσίτ.

«Υψηλότατε Βεζίρ Μεχμέτ Χουρσίτ Πασά,

Το υψηλόν σου μπουγιουρδί ελάβομεν… Ευχαριστούμεν τον Θεό ότι εγνωρίσατε καλά, τα όσα άδικα έκανε εις εμάς ο προκατοχός σας Ισμαήλ Πασόμπεης…»

Και καταλήγει το γράμμα:

«…προτιμούμε χίλιες φορές να ζήσουμε με τιμή και δόξα, παρά να αμαυρώσουμε το όνομά μας με την αιώνια ντροπή της προδοσίας.

Ταύτα και σας προσκυνούμε όλοι οι Σουλιώτες μεγάλοι και μικροί. Σούλι 7 Μάη 1822».

Έδεσαν την τύχη τους με τους Έλληνες και η απάντηση ισοδυναμεί με:

«Θέλεις το Σούλι, έλα να το πάρεις».

Αυτή η απάντηση, δεν ξάφνιασε τον Χουρσίτ. Σκέφτηκε να ορμήσει με όλα τα ασκέρια του πάνω στο Σούλι. Κοντά του είχε όλους τους Τουρκαλβανούς του Ομέρ Βρυόνη οι οποίοι όμως δεν είχαν διάθεση για νέα πειράματα στο Σούλι. Ψυχολόγησε την κατάσταση και έστειλε μπέηδες και αγάδες στο Σούλι, να τους πείσουν να μη κάνουν πόλεμο και σκοτώνονται άδικα μα να κανονίσουν τα πράγματα μεταξύ τους.

Οι Σουλιώτες είχαν αποφασίσει να μην έρθουν σε καμία συμφωνία μαζί του.

Άλλαξε ταχτική και άρχισε τις απειλές κι εκβιασμούς.

Τότε σηκώνεται πάνω ο Γιώτη Νταγκλής και είπε στους απεσταλμένους του Χουρσίτ:

– «Δεν είστε οροί αγάδες ικανοί, να μας σκλαβώσετε τα γυναικόπαιδα, μα και εμείς δεν θα τα αφήσουμε ζωντανά να τα σκλαβώσετε εσείς, σαν έρθει τέτοια ανάγκη. Εμείς θα τα σφάξομε με τα χέρια μας».

Οι Σουλιώτες ήταν πια οι μαχητές ενός ενιαίου μετώπου, από το Σούλι ως το Μοριά.

Όπως πριν το 1803 έτσι και τώρα, άρχισαν οι Σουλιώτες να παίρνουν τα μέτρα για την άμυνα. Κάλεσαν τους παρασουλιώτες από τα χωριά τους, να πάρουν τα πράγματά τους και να έρθουν στο Σούλι. Ήρθαν οι παρασουλιώτες με όλα τα πράγματά τους στο Σούλι. Όλοι πειθάρχησαν στην ανάγκη της λευτεριάς. Πήραν όλα τα μέτρα της άμυνας γιατί ο αγώνας θα είναι σκληρός και ο εχθρός είχε πολλές δυνάμεις και η πατρίδα (Σούλι) θα αποκλειστεί από παντού.

Αμέσως απευθύνθηκαν και στην κυβέρνηση με το παρακάτω γράμμα:

«Ευγενέστατοι κυβερνήτες του Μοριά και της Ρούμελης, χαίρετε και υγιαίνετε.

Πολλά γράμματα σας στείλαμε ως τώρα και οι απαντήσεις σας όχι μονάχα σπάνιες είναι μα και αδιάφορες. Για αυτό βιαστήκαμε να σας στείλομε τους πατριώτες μας Μάρκο Μπότσαρη, Θανάση Δράκο, και Λάμπρο Ζάρμπα να σας πουν και στοματικώς τα όσα συνέβησαν εδώ. Αλλ’ ως την ώρα δεν πήραμε απάντησή σας. Ως φαίνεται ή αδιαφορείτε ή δεν μας πιστεύετε…»

Και ζητάνε στο γράμμα οι Σουλιώτες, να τους στείλλουν 3-4 καράβια να πάρουν τις φαμίλιες τους, «…για να μην κινδυνεύουν από τον πόλεμο, αλλά και να μην τρώνε άσκοπα τις τροφές…». Με τα ίδια καράβια, ζητάνε «…μπαρουτόβολα και τροφές προτού να μπλοκάρει ο εχτρός…»

Στο τέλος του γράμματος τους ξαναθυμίζουν:

«…Αν κάνατε τότε τα όσα σας γράφαμε, σήμερα θα βλέπατε εμάς να πηγαίναμε να χτυπήσουμε τον Χουρσίτ και όχι αυτόν να έρχεται κατά πάνω μας.

Σούλι 10 Μάη 1822

Οι πολίτες: Νότης Μπότσαρης, Ζυγούρη Τζαβέλας, Γιώργο Δράκος, Τούσα Ζέρβας, Γιώτης Νταγκλής, Λάμπρο Κοσμάς».

Αυτό το γράμμα είναι κατατοπιστικό της κατάστασης τότε στην Ήπειρο. Το πήγαν ο Μάρκος με δύο ακόμα Σουλιώτες.

Απλός και ντροπαλός κατέβηκε ο Μάρκος αλλά τον περίμεναν με θερμές εκδηλώσεις στην Δυτική Ελλάδα και στον Μοριά. Οι τιμές που του έγιναν και ο σεβασμός που του έδειξαν δεν είχε προηγούμενο.

Απλός και ντυμένος με τα χρώματα της σημαίας μας ήταν ο Μάρκος. Θαλασσί γιλέκο και άσπρη φλοκάτα. Έτρεξαν όλοι να δουν τον ήρωα με την τόση σεμνότητα κι οι καπεταναίοι να αγκαλιάσουν τον νέο άντρα του Σουλιού…

Λαμπροφορεμένος ήρθε και ο γέρος του Μοριά να τον συναντήσει. Αρκετή ώρα κουβέντιασαν με τον Θοδωρή και ο ένας κατάλαβε τον άλλον.

Στις 27 Μάη 1822 ο Μάρκος Μπότσαρης υπόγραψε στον Μωριά με τους Κολοκοτρώνη, Παναγ. Γιατράκο, Αλεξάκη Βλαχόπουλο, και Γιώργο Σισίνη μυστικό πρωτόκολλο που υποχρέωνε όλους όσοι το υπόγραφαν να βοηθάνε ο ένας τον άλλο στην ανάγκη.

Περιγράφει ο ιστορικός Σπηλιάδης και ο Σπ. Τρικούπης γλαφυρά τα κατορθώματα των Σουλιωτών κατά του Χουρσίτ και γράφει χαρακτηριστικά ο Τρικούπης:

«Φτάνουν αυτά τα κατορθώματα των Σουλιωτών να μαρτυρήσουν την παλικαριά τους αν δεν ήταν γνωστά καθόλου τα προηγούμενα».

Τα αποτελέσματα της μάχης των Σουλιωτών κατά του Χουρσίτ γνωστοποίησαν οι Σουλιώτες στον Μάρκο Μπότσαρη που βρισκόταν στο Μεσολόγγι με γράμμα:

«Φιλογενέστατε αδερφέ μου καπετάν Μάρκο, αδελφικώς ασπαζόμεθα

1822 Ιουνίου 6 Κάστρο Κιάφας

«…Εχαρήκαμεν κατά πολύ που άρχισε ο Χριστιανισμός με την Ένωση δια να λάβει και κατάσταση. Σας ειδοποιούμε τα τρέχοντα από εδώ…»

Και αφού γίνεται σύντομη περιγραφή των μαχών και της ταχτικής που ακολουθήθηκε καθώς και το νικηφόρο τέλος καταλήγει το γράμμα, με έναν κατ΄ εμέ πολύ σημαντικό επίλογο:

«…Λοιπόν, αδέρφια, μη χάσετε τον καιρόν, ότι πολλά πράγματα μας στεναχωρούν, όπου οι άνθρωποί μας σας τα παρασταίνουν σε πλάτος…[*]

Ο πατέρας σου Ζυγούρης Τζαβέλλας, Νότης Μπότσαρης, Τούσης Ζέρβας». [**]

(Το γράμμα στον Δ. Οικονόμου)

Γλύτωσε ως τώρα το Σούλι αλλά οι Τούρκοι ήταν αμέτρητοι στην Ήπειρο, δεν θα άφηναν τους Σουλιώτες να τους εξευτελίζουν από τα βράχια. Έφυγε ο Χουρσίτ και έμεινε ο φοβερός σερασκέρης, ο Ομέρ Βρυώνης που είχε πολύ πείρα από τους Σουλιώτες από τότε που ήταν στον Αλή. Από όταν εξοντώθηκε ο Αλή πασάς είχε και τους τουρκαλβανούς μαζί του. Ολόκληρη την Ήπειρο την αντιπροσώπευαν οι Σουλιώτες το 1822. Έπρεπε να βοηθηθεί η Ήπειρος, εδώ ήταν καρφωμένα, χιλιάδες τούρκικα ασκέρια.

Πιστεύω ότι ο επίλογος αυτού του γράμματος, προσφέρεται για σημαντικά συμπεράσματα.

[*] – Ότι παραποιούσαν ενίοτε διάφοροι τα λεγόμενα ή τα γεγονότα ή και τα δύο, όπως το βλέπουμε σε πάρα πολλές ιστορικές πηγές, όχι μόνο στην ιστορία του Σουλίου και των Σουλιωτών.

[**] – Ότι επιβεβαιώνονται όλοι όσοι υποστηρίζουν (μη εξαιρουμένου και του γράφοντος), πως οι καυγάδες των Σουλιωτών ήσαν όπως οι ενδοοικογενειακοί καυγάδες και όχι όπως παρουσιάστηκαν , με προδοσίες ίντριγκες και τόσες άλλες ίσως υπερβολές. [«…Λοιπόν, αδέρφια, μη χάσετε τον καιρόν…»] ή [Ο πατέρας σου Ζυγούρης Τζαβέλλας, Νότης Μπότσαρης, Τούσης Ζέρβας»].

Μπορεί οι τραχύτητα των Σουλιωτών να φούσκωνε τους καυγάδες, αλλά δεν ήσαν καυγάδες μίσους. Ήσαν καυγάδες που συνέβαιναν και μέσα σε μία οικογένεια, όσο έντονοι και να ήσαν.

Ολοφάνερος είναι ο τρόπος που προσυπογράφουν το γράμμα προς τον Μάρκο Μπότσαρη οι παραπάνω καπεταναίοι: Τζαβέλλας, Μπότσαρης, Ζέρβας.

Τον αποκαλούν γιο τους, όταν προσφωνούν στο γράμμα: «Ο πατέρας σου»

Και αυτό λοιπόν είναι ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο, να πέσουν στο κενό προσπάθειες ιστορικών που μεγαλοποίησαν κάποιες, διαφορές μεταξύ των Σουλιωτών για να φαντάζονται παντού προδότες και προδοσίες, καθώς και μίση που ίσως απόβλεπαν σε άλλους στόχους, που πιθανόν στόχευαν σε πρόσκαιρες δικές τους ματαιοδοξίες.

Απώτερος στόχος, εξωγενών του Σουλίου παραγόντων, ήταν να διχάσουν τους Σουλιώτες, για δικά τους προσωπικά ή άλλα συμφέροντα. Παραπλανημένοι οι Σουλιώτες, κάποιες φορές, έπεφταν στις παγίδες εκείνων των εξωγενών (για τους ιδίους) παραγόντων.

Ο δρόμος της αρετής, της αξιοπρέπειας, της αγάπης, στην ζωή, στην ελευθερία, στον άνθρωπο, είναι δύσκολος, αλλά ωραίος και πιο όμορφος από την ίδια την ζωή.

Εδώ κάπου ίσως τελείωσε η 1η πράξη για τους Σουλιώτες… Όμως συνεχίστηκε με μεγάλες ακόμη θυσίες για την απελευθέρωση ολόκληρης της ελεύθερης σήμερα Ελλάδας ως τους πολέμους του 1912-13, που ενώθηκαν έστω για λίγο ακόμη με τους υπόλοιπους Ηπειρώτες και πάλι το 1940-41. Έδωσαν πάντα το παρόν προσθέτοντας σελίδες γραμμένες δυστυχώς με αίμα και δεν ξαναγύρισαν πια στο Σούλι. Ωστόσο από κάπου μας κοιτάζουν, βλέπω το χαμόγελό τους και την καθαρή ματιά τους!

Ας σταθούμε με γνώση, με σύνεση και σεβασμό απέναντι στην ιστορία χιλιετηρίδων, που μοιραία πήραμε την σκυτάλη της και πρέπει να την παραδώσουμε, χωρίς να γίνουμε οσφυοκάμπτες.

Οι Σουλιώτες θα παραμένουν ως Θεσπρωτοί – Ηπειρώτες, στην μνήμη μας ως παράδειγμα αγώνων ελευθερίας, παλικαριάς και υπερηφάνειας, στην ιστορία ολόκληρης της Ελλάδας. Όσες προσπάθειες και αν γίνονταν ή γίνονται για να αμαυρώσουν την καταγωγή, την ελληνική συνείδηση, την μνήμη, την εντιμότητα και την μαχητικότητα όλων, Σουλιωτών και παρασουλιωτών, θα πέφτουν στο κενό.

Ας μην επιτρέψουμε να φιμώσει την Ιστορία, ο δόλος είτε η αφέλεια! Και τέλος, ας αφυπνιστούν όσοι περνούν την ιστορία μας σε οποιοδήποτε φίλτρο ή παραμορφωτικό φακό με την όποια σκοπιμότητα. Το παράδειγμα της διαχρονικής ιστορίας μας, ας γίνει διδαχή για όλους μας…

Αρκετά πια (εκ των έσω) καταπατήθηκε η παιδεία, και η ιστορία μας. Ας μη το ξαναεπιτρέψουμε, διότι θα μας την «μαθαίνουν» όσοι δηλώνουν εχθροί μας και θα είναι πια αργά!

Πηγές:

Νίκου Γ. Ζιάγκου: Μάρκος Μπότσαρης

Διον. Κόκκινου: Η Ελληνική επανάστασις

Σπ. Τρικούπη: Ιστορία του

Ν. Σπηλιάδη: Ιστορία του

Δ. Οικονόμου: Σούλι, Σουλιώτες κλπ.

Τζορτζ Φίνλεϋ