Η Κυπριακή διάλεκτος αποτελεί στη σύγχρονη εποχή τη μεγαλύτερη ελληνική διάλεκτο

Φωτογραφία: Μηχανή του Χρόνου - Κύπρος

Κυπριακές λέξεις και οι ρίζες τους

Η κυπριακή διάλεκτος είναι μητροδίδακτη και παραγωγική στο νησί ακολουθούμενη από τα ποντιακά, κρητικά και άλλες διαλέκτους. Η κυπριακή διάλεκτος είναι ουσιαστικά η αρχαιότερη ελληνική διάλεκτος που έχει επιζήσει στο σύγχρονο κόσμο που επικρατεί η Νέα Ελληνική γλώσσα. Όσον αφορά τη διατήρηση ή όχι όλων των φωνηέντων, η κυπριακή θεωρείται νότια διάλεκτος.
Κάτι που δεν συμβαίνει σε καμία άλλη βόρεια ή νότια διάλεκτο, έχει διατηρήσει την προφορά των διπλών συμφώνων της αρχαίας ελληνικής, συνήθως στο ληκτικό τέρμα -ννω των ρημάτων (άλ-λος, άμ-μος, βράσ-σω, αλ-λάσ-σω – σήμ-μερα, ποτ-τέ, , γκρεμ-μός, πίν-νω) ή μεταξύ λέξεων (απ-πέξω, ταμ μάθκια). Έτσι, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι η κυπριακή διάλεκτος είναι μια πολυδύναμη και πολυδιάστατη διάλεκτος που μπορεί να σταθεί δίπλα από τη Νέα Ελληνική, όπως η διάλεκτος του Quebec δίπλα από τη γαλλική.

Αν και υπάρχουν συνολικά 18 ιδιώματα της κυπριακής διαλέκτου, τα επικρατέστερα σήμερα είναι αυτά της Πάφου, της Μόρφου, της Λεμεσού, των Κοκκινοχωρίων, το ορεινό και της Λευκωσίας, με μικρές διαφορές μεταξύ τους. Αν εξαιρέσουμε το ιδίωμα της Μόρφου (υπερβολικό κράτημα της φωνής), της Πάφου (βαρετή, ελλειπτική προφορά) και των βουνών (πολύ γρήγορη ομιλία). Σήμερα, ο περισσότερος κόσμος έχει αλλοιώσει την εγγενή προφορά του, ακριβώς λόγω της επίδρασης της κοινής νεοελληνικής από τα διάφορα μέσα εκπαίδευσης και επικοινωνίας.

Ακριβώς λόγω του ότι η κυπριακή διάλεκτος προέρχεται απ’ ευθείας από την αρχαία ελληνική με εξαίρεση μερικά θέματα προφοράς και λέξεων σε αρκετά σημεία είναι κοινή με τη νεοελληνική γλώσσα, σε αντίθεση με όλες τις άλλες διαλέκτους. Άλλο ένα κατάλοιπο της αρχαίας ελληνικής είναι η διατήρηση των αρχαίων ρηματικών καταλήξεων -μεθαν, -ομεν, -ουσιν και –ασιν (κλώθουσιν, φεύκουσιν, αναστενάξασιν, εχαθήκασιν).

Αρκετές κυπριακές λέξεις πιστεύεται ότι "υιοθετήθηκαν" από διάφορες γλώσσες. Αυτό είναι λάθος εφόσον οι ξένες γλώσσες προέρχονται από την Ελληνική γλώσσα. Καμιά φορά αντί να κάνουμε σωστή ετυμολογία της λέξης κάνουμε μία παρετυμολογία. Αποδίδουμε δηλαδή λάθος καταγωγή στις λέξεις. Έτσι, τις βαφτίζουμε αγγλικές, γαλλικές, τουρκικές χωρίς ουσιαστικά να έχουν κάποια σχέση με αυτές.

Η Ελληνική είναι η αρχαιότερη γλώσσα του κόσμου και σύμφωνα το 1990 στο βιβλίο Γκίνες είναι η πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου με 5 εκατομμύρια λέξεις. Η ελληνική γλώσσα είναι η βάση της λατινικής η οποία εξαπλώθηκε στα γαλλικά, πορτογαλικά, ισπανικά, ιταλικά, κ.α. και κατ' επέκταση στα αγγλικά και μετά γερμανικά, κ.τ.λ. Περισσότερες από 150.000 αγγλικές και 180.000 γαλλικές λέξεις είναι ελληνικές. Από ότι φαίνεται όλοι μιλάνε ελληνικά και δεν το γνωρίζουν. Εμείς όμως ως Κυπριακός λαός πόσα γνωρίζουμε για την προέλευσή τους;

«Τσαέρα», «αμπάλατος», «κουτσιώ» και «σταρτάρω». Κι όμως το «αμπάλατος» δεν έχει αγγλική προέλευση, αλλά αρχαιοελληνική. Η λέξη αμπάλατος έχει συνδεθεί με το αγγλικό unbalanced. Παρ’ όλα αυτά οι εκδοχές της λέξης αμπάλατος είναι δύο. Η πρώτη είναι η αρχαιοελληνική καταγωγή από το επίθετο απαλωτός ή από το αραβικό ablad που σημαίνει δύστροπος και αχαΐρευτος.

Επίσης ο Όμηρος λέει: "θα σας διηγηθώ τι έγινε αυτάρ" δηλαδή AFTER = μετά, άλλη λέξη για παράδειγμα είναι το EXIT = από το έξιτε = εξέλθετε. Το κυπριακό αγκρίζουμε δεν προήλθε από το αγγλικό "angry" αλλά και αυτό με τη σειρά του προέρχεται από την ελληνική λέξη "άγριος" (agrios -> angrios -> angry). Το "νάμιν" φυσικά και σημαίνει όνομα και όχι από το αγγλικό name ή το Τούρκικο nam. Η Τσαέρα από το αρχαίο καθέδρα, το οποίο στα λατινικά γίνεται cathedra και μετά γαλλικά chaere/chaire. Ο τύπος chaere (ή ο προβηγκιανός chaira) περνάει στη γαλλοκρατούμενη Κύπρο της εποχής των Λουζινιάν, και επιβιώνει στο σημερινό τσαέρα.

Αυτές είναι μόνο λίγες από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά χωρίς να ξέρουμε την προέλευσή τους. Τι θέλω να πω με αυτά; Ότι η Κυπριακή διάλεκτος είναι ελληνικότατη και θεωρείται από πολλούς ιστορικούς ως η μοναδική πραγματικά ζωντανή ελληνική διάλεκτος.

https://www.cyprusalive.com/