Πομπηία: Ανακαλύφθηκε «Νέα τοιχογραφία της ευημερίας» στο σπίτι τουΠρίαπου

Μια αριστοκρατική κατοικία στην «οδό Βεζούβιου» με κομψά διακοσμημένα δωμάτια και μια τοιχογραφία του Πρίαπου , που δείχνει στην πράξη της ζύγισης του μορίου του σε μια ζυγαριά , στην είσοδο.
Αυτό είναι το τελευταίο εύρημα που αποκαλύφθηκε στην Πομπηία κατά τη διάρκεια πρόσφατων ανασκαφών στις πλαγιές του Regio V (τμήμα 5)  που έχουν θέα στη «οδό Βεζούβιου» .

  ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Το «ζύγισμα της αφθονίας» από τον Πρίαπο που κρατά θύρσο ένδειξη σχετιζόμενη με τον πατέρα του Διόνυσο .Ο θύρσος στην Ελληνική μυθολογία ήταν τελετουργικό εξάρτημα του Διόνυσου και της συνοδείας του, των Μαινάδων, Σατύρων και άλλων.

Ο θύρσος ήταν ένα μακρό ευθύγραμμο ραβδί φυσικής προέλευσης, και είναι κλαρί από κάποιο φυτό, ίσως από μάραθο ή νάρθηκα, με φουντωτό άνθος στην κορυφή του. Ο Ευριπίδης χρησιμοποιεί την λέξη «Νάρθηξ» ως συνώνυμο του θύρσου, είναι όμως μεταγενέστερος όρος. Συχνά απεικονίζεται δεμένος με κορδέλα ή πλεγμένος με αμπελόφυλλα. Στην κορυφή είναι στεφανωμένος με κισσό, αμπελόφυλλα, ή με ένα κουκουνάρι ήμερου πεύκου. Το μήκος του θύρσου κυμαίνεται σημαντικά, από 30 εκατοστά μέχρι δύο μέτρα.

Η φιγούρα του Πρίαπου , γνωστή στην Πομπηία από τη ζωγραφική στην είσοδο του Σπιτιού του Vettii, εμφανίζεται για δεύτερη φορά σε αυτό το σπίτι, 120 χρόνια μετά την πρώτη του ανακάλυψη.
Αυτός ο θεός της ελληνορωμαϊκής μυθολογίας ήταν, σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές, ο γιος της Αφροδίτης και του  Διόνυσου.

[Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Πρίαπος είναι θεός της γονιμότητας, προστάτης των υποζυγίων και οικόσιτων ζώων, των καρποφόρων φυτών, των κήπων και των ανδρικών γεννητικών οργάνων. O (ρωμαϊκός, αντίστοιχος θεός ήταν ο Mutinus Titinus). Είναι υιός του Διονύσου και της Αφροδίτης. Γλυπτά του Πριάπου με μεγάλα, ιθυφαλλικά γεννητικά όργανα ήταν τοποθετημένα σε κήπους και χωράφια για να εγγυηθούν μια άφθονη σοδειά. Ήταν πολύ πιο δημοφιλής στη ρωμαϊκή μυθολογία απ' όσο στην ελληνική. Συλλογή με, περίπου, 95 ποιήματα και επιγράμματα της ρωμαϊκής εποχής για τον Πρίαπο έχει σωθεί στο βιβλίο Πριάπεια.

Σύμφωνα με τους μύθους, προσπάθησε να βιάσει τη Λωτίδα, με αυτή να μεταμορφώνεται σε δένδρο λωτού, ώστε να γλιτώσει. Στο Fasti του Οβιδίου, ο Πρίαπος επιχειρεί να αποκτήσει τη Λωτίδα, αλλά ένας όνος (γάιδαρος) του Σειληνού που παρέθετε την εορτή, με το "βραχνό ογκάνισμά του" (γκάρισμα) «πρόδωσε» τις προθέσεις του Πριάπου και όλο το συγκεντρωμένο πλήθος γέλασε εις βάρος του.]

Ένας τοίχος με το πρόσωπο γυναίκας πλαισιωμένο από στεφάνι γνωστό ως πορτρέτο « ἀσπίς»  και το υπνοδωμάτιο (θάλαμος) διακοσμημένο με ένα πολύ εκλεπτυσμένο άνω πλαίσιο και δύο μικρά τετράγωνα, το ένα με ένα θαλάσσιο τοπίο, το άλλο με άγρια ​​φύση, ήρθε στο φως στο domus κατά μήκος της «οδόυ Βεζούβιου»

Το άνω μέρος μιας βρύσης / νυμφαίου που καλύπτεται με γυάλινα ψηφιδωτά και κελύφη, τα οποία σχηματίζουν πολύπλοκα διακοσμητικά μοτίβα,  επίσης βρέθηκε στην οικία αυτή .

Ο Πρίαπος

Poussin, Nicolas, περίπου 1634-1638, λάδι σε καμβά.

Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο Πρίαπος ανήκει στην πολύ νεότερη γενιά των θεών –ο Ησίοδος δεν τον αναφέρει– και λατρευόταν κυρίως, και πρωτίστως, από τους Λαμψακηνούς, οι οποίοι τον θεωρούσαν γιο του Διόνυσου και της Αφροδίτης (Παυσ. 9.31.2). Από αυτούς διαδόθηκε η λατρεία του και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Για τη γέννησή του δε ,λέγονταν τα εξής:

Η Αφροδίτη ενώθηκε με τον Διόνυσο στη Λάμψακο. Τον καιρό που ο Διόνυσος έλειπε στην Ινδία για να την κατακτήσει, η θεά κοιμήθηκε με τον Άδωνη. Όταν ο Διόνυσος επέστρεψε, η Αφροδίτη τον προϋπάντησε ως νικητή και τον στεφάνωσε· ύστερα επέστρεψε μόνη στη Λάμψακο. Από φθόνο για την ωραία θεά και για τον κεφάτο θεό η Ήρα της εμφανίστηκε μεταμφιεσμένη σε γριά μαμή την ώρα που την έπιασαν οι ωδίνες του τοκετού και με το χέρι της ψηλάφισε την κοιλιά με μαγεμένο χέρι. Έτσι, γεννήθηκε βρέφος κακόπλαστο, δυσειδές, περισσόσαρκον, δηλαδή με γλώσσα και γαστέρα μεγάλη και με αιδοίο μεγαλύτερο από όλο του το σώμα. Από ντροπή η θεά για το μωρό της και φοβούμενη το γέλιο των θεών, το εγκατέλειψε εκεί ή το έριξε σε όρος κοντά στην πόλη. Στο σημείο εκείνο θεμελιώθηκε αργότερα η πόλη Απαρνίδα, γιατί η θεά απαρνήθηκε το μωρό· μεταγενέστερα η πόλη μετονομάσθηκε σε Αβαρνίδα (Σουίδα, Πρίαπος).

Ρωμαϊκό ορειχάλκινο ειδώλιο, ύψος 10,3 εκ.

Παραλλαγή του μύθου θέλει τον Δία να ερωτεύεται τη θεά μετά την επιστροφή της από την Αιθιοπία. Η Ήρα, με τη σκέψη ότι θα μπορούσε να γεννηθεί παιδί με το κάλλος της μητέρας του και τις αρετές του πατέρα του και ότι αυτό θα έπαιρνε την εξουσία και όχι τα παιδιά της, ενήργησε με τον παραπάνω τρόπο. Όπως και να έχει η ιστορία, το παιδί που εκτέθηκε το βρήκε βοσκός, το πήρε στο σπίτι του και το μεγάλωσε η γυναίκα του. Και αυτή και οι άλλες γυναίκες έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση για τον Πρίαπο, γι’ αυτό και οι άνδρες τον εξεδίωξαν. Όμως αρρώστια έπληξε τα γεννητικά τους όργανα και ρώτησαν το μαντείο της Δωδώνης τι θα μπορούσαν να κάνουν για να θεραπευτούν. Ο χρησμός επέτασσε να επιστρέψει ο Πρίαπος στην πόλη, να του κτίσουν ναό και να του αφιερώσουν άγαλμα και να τον τιμήσουν ως θεό έφορο των αμπέλων, των κήπων, των λιμένων και των πλεούμενων που βρίσκονταν σε κίνδυνο. Έτσι και έγινε. Μάλιστα οι Λαμψακηνοί έκτισαν και πόλη που την ονόμασαν Πρίαπον (νότια παράλια της Προποντίδας, ΒΑ των εκβολών του Γρανικού). Κατά άλλους την πόλη την έκτισαν οι Μιλήσιοι ή οι Κυζικηνοί.

Μαρμάρινο άγαλμα από την Έφεσο.

Ενίοτε ο Πρίαπος ταυτίζεται με τον Διόνυσο (Σουίδα) ή εξομοιώνεται με τον Ερμαφρόδιτο, ενώ μοιάζει στα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες με τους αττικούς θεούς Ορθάνη, Κονίσαλο, Τύχωνα (Στράβ. 13.1.12) . Θεωρείται, επίσης, ως η θεοποίηση από την Ίσιδα του ανδρισμού του Όσιρη. Η απεικονισή του ως νέου με το μόριον μέγα καὶ ἐντεταμένον εξηγεί και το γεγονός ότι πατέρας του θεωρείται και ο Ερμής (από την Αφροδίτη ή τη Χιόνη), γνωστός για την ιθυφαλλία του. Από τη φύση του, ο Πρίαπος είναι θεός της γονιμότητας, προστάτης και φύλακας των αγροτικών ζώων, των φρουτοπαραγωγών φυτών, των κήπων, των αμπέλων, των λειμώνων, των αγροτικών κτισμάτων, των ποιμνίων, του πολλαπλασιασμού των ιχθύων και των κυψελών και των ανδρικών γεννητικών οργάνων. Ο Πρίαπος, εκφράζοντας συλλήβδην την παραγωγική ενέργεια της φύσης, έπληττε τη στειρότητα της γης και των κτηνών και απομάκρυνε όλες τις ολέθριες επιδράσεις, τιμωρούσε τους δημιουργούς της βασκανίας και τους κλέφτες, εξασφάλιζε την ασφάλεια των δασών και αγρυπνούσε μαζί με τις Νύμφες για την καθαρότητα των πηγών. Αυτονόητα, λοιπόν, τα αγάλματά του τοποθετούνταν στο μέσο των κήπων, των δενδρώνων και των αμπέλων (Διόδ. Σ. 4.6).

Τον φαντάζονταν και τον παρίσταναν δύσμορφο και χοντροκομμένο μεσόκοπο χωριάτη, με γένια και μαλλιά απεριποίητα, κάπου κάπου με κέρατα κριαριού, πάντα με υπερφυσικό γεννητικό μόριο, έτοιμο για ερωτικά κυνηγητά και για αναπαραγωγή αλλά και για να τιμωρήσει τον αμφισβητία των ικανοτήτων και της δύναμής του. Ο Βιργίλιος στα Γεωργικά του αναφέρει ότι τα είδωλα του θεού τα κατασκεύαζαν από κορμό δέντρου πελεκημένου χονδροειδώς, εντός του οποίου τοποθετούσαν χοντρό ερυθρωπό πάσσαλο που έφερε στο χέρι ξύλινο δρεπάνι και στο κεφάλι καλάμι που το έστρεφε ο άνεμος· τα είδωλα αυτά λειτουργούσαν και ως σκιάχτρα εκφοβίζοντας τα πουλιά (Βιργ., Γεωργ. 4.111). Οι Λαμψακηνοί, πάλι, κατασκεύαζαν το άγαλμά του τετράγωνο και άχειρο (όπως του Ερμή στις στήλες), με στεφάνι δάφνης γύρω από τον λαιμό και τρίβωνα στο σώμα (παλιό πανωφόρι, φθαρμένο, με τρύπες), το γεννητικό μόριο ακάλυπτο, στο πλάι δρεπάνι, καλάθι με καρπούς, κεφαλή όνου, και την επιγραφή Ἰθυφάλλῳ Κορυνηφόρῳ (=ροπαλοφόρος). Αλλού βρέθηκε αγαλμάτιο με δέμα φαλλών στους ώμους και τα χέρια και με την επιγρφή Τῷ τῆς γενέσεως Ποιμένι· αλλού με κεφάλι πτηνού και αιδοίο ανδρός και την επιγραφή Σωτὴρ Κόσμου. Αργότερα, και κάτω από την επίδραση αλεξανδρινού γλύπτη, εμφανίζεται όρθιος, με αραιή γενειάδα, στο κεφάλι λεπτό ένδυμα σαν γυναίκα, με μακριά ανατολική εσθήτα ανασηκωμένη μπροστά και γεμάτη από άνθη και καρπούς, ενώ αποκαλύπτεται από κάτω το διακριτικό γνώρισμα του θεού. Άλλοτε η εσθήτα πέφτει μέχρι τα πόδια και ο πριαπισμός φανερώνεται από τις πτυχές του ενδύματος ή από την περιέργεια παιδιών που ανασηκώνουν το ένδυμα. Και λεγόταν ότι το ρούχο αυτό ήταν πορφυρό και πολύ όμορφο και ότι το είχε φτιάξει η Αφροδίτη για να τιμήσει την ομορφιά της ή για να κρύψει την ασχήμια του γιου της. Τα αγάλματα του Πρίαπου με την ιθυφαλλία τους, δηλωτική της γεννητικής του δύναμης εγγυούνταν μιαν άφθονη σοδειά, ενώ στηνόταν και πάνω σε τύμβους σαν επιβεβαίωση γενικά της ζωής, ανεξάρτητα από τους επιμέρους θανάτους.

Στην ερωτική του δράση συγκαταλέγεται η προσπάθειά του να βιάσει την Εστία κατά τη γιορτή της Κυβέλης αλλά και τη Λωτίδα  που αρνιόταν πεισματικά την αγάπη του. Συχνά εκείνος την καταδίωκε αλλά η κόρη του ξεγλιστρούσε. Μια νύχτα ο ανήσυχος θεός κατάφερε να την πλησιάσει, ενώ εκείνη κοιμόταν ανάμεσα σε Μαινάδες, στην ομάδα των οποίων ανήκε και ο ίδιος ο Πρίαπος, συνοδός και αυτός του Διόνυσου, όπως και οι Μαινάδες. Πίστευε ότι θα την αιφνιδιάσει μέσα στον ύπνο της, όμως το γαϊδούρι του Σιληνού τις ξύπνησε με τα γκαρίσματά του. Η κόρη κατάφερε να ξεφύγει και πάλι, ενώ το πάθημα του σαστισμένου θεού προκάλεσε το γέλιο των αυτοπτών μαρτύρων της ματαιωμένης επίθεσης. Αργότερα, η Λωτίς ζήτσε να μεταμορφωθεί και έγινε θάμνος με κόκκινα λουλούδια, που τον ονόμασαν λωτό (είναι άραγε η τζιτζιφιά;).

Σε γιορτή του Διόνυσου και σε συμπόσιο των θεών ήρθε σε σύγκρουση με όνο, προικισμένο με ανθρώπινη φωνή, για το μέγεθος των αιδοίων τους. Όταν φάνηκε ότι το ζώο υστερούσε ή, κατά άλλη εκδοχή, υπερτερούσε, ο Πρίαπος το σκότωσε και ο Διόνυσος, από συμπάθεια για το ζώο, το έκανε αστερισμό. Άλλοι μυθολογούν ότι ο Πρίαπος σκότωσε τον γάιδαρο, γιατί με το γκάρισμά του του χάλασε τη «δουλειά» με τη Λωτίδα.

Ο Πρίαπος ήταν πολύ πιο δημοφιλής στη Ρωμαϊκή μυθολογία. Συλλογή με περίπου 95 ποιήματα και επιγράμματα για τον ζωηρό θεό Πρίαπο έχει σωθεί στο βιβλίο Πριάπεια.

Συνόψιση:

Πρίαπος, θεὸς τῶν κήπων καὶ ἀμπελώνων καὶ καθόλου τῶν ἀγρών καὶ τοῦ ἀγροτικοῦ βίου, οὗ ἡ λατρεία ἔλαβεν ἀρχήν ἐν μεταγενεστέροις χρόνοις ἐν Λαμψάκῳ καὶ ἐξετάθη καθ’ ἅπασαν τὴν Ἑλλάδα. Περιγράφεται ὡς υἱὸς τοῦ Ἑρμοῦ καὶ τῆς Ἀφροδίτης· καὶ παρίστατο διὰ προχείρως εἰργασμένου ξοάνου χρησιμεύοντος ὡς ὁρίου τῶν ἀγρῶν κεχρωματισμένου δὲ δι’ ἐρυθροῦ χρώματος καὶ φέροντος ἐν τῇ χειρί ρόπαλον ἤ κλαδευτήριον ἔχοντος δὲ μέγα γεννητικόν μόριον ὡς σύμβολον τῆς γεννητικῆς δυνάμεως τῆς φύσεως· [...] καὶ πληθ. Πρίηποι, ὡς τὸ Σάτυροι. (Liddell – Scott – Κων/δου)

Πομπηία, μια πόλη μυστήριο

Αλέξιος Νικολάου Αρχιτέκτων Μηχανικός

Ε.Μ.Π. - U.C.L. / Περιηγητής

Μια πόλη που σταμάτησε να ζει ξαφνικά το 79 μΧ. Μια πόλη θαμμένη στις στάχτες του Ηφαιστείου. Μια πόλη που σαγηνεύει τους ταξιδιώτες μόνο με το άκουσμα του ονόματος της. Μια πόλη σταθμός για κάθε περιηγητή. Μια αρχαία Ρωμαϊκή πόλη που στέκει ακόμα και σήμερα όρθια μπροστά στον επισκέπτη - εξερευνητή.

Η τοποθεσία
Η Πομπηία, βρίσκεται νότια της σημερινής πόλης της Νάπολης προς την πλευρά της Τυρρηνικής θάλασσας της Ιταλίας και μόλις 12 χιλ. μακριά από το διάσημο ηφαίστειο τον Βεζούβιο. Αρχικά κατοικήθηκε από τους Έλληνες τον 5ο αιώνα. Το έφορο έδαφος και το εξαιρετικό κλίμα των ακτών της Καμπανίας, οδήγησαν την πόλη της Πομπηίας να εξελιχθεί σε μία όμορφη και πλούσια πόλη. Ο πληθυσμός της στα αρχαία χρόνια έφτανε περίπου τους 20 με 30 χιλιάδες κατοίκους. Η τοποθεσία της σε κορυφή λόφου και το κλίμα της την χαρακτήριζαν ως το καλύτερο θέρετρο της αρχαίας Ρώμης. Πολλοί πλούσιοι Ρωμαίοι έκτισαν εκεί τις όμορφες εξοχικές επαύλεις διακοσμημένες με ποικίλα έργα τέχνης, καλλιεργώντας παράλληλα αμπέλια πάνω στους γόνιμους ηφαιστειακούς λόφους της περιοχής.

Ο στεγασμένος χώρο στην κεντρική αγορά – Forum με παρατεταγμένα πλήθος κεραμικών αγγείων που βρέθηκαν στις ανασκαφές αλλά και εκμαγείο από σώμα της άτυχου εγκύου γυναίκας

Μέχρι την έκρηξη του 79 μ.Χ. οι κάτοικοι της περιοχής θεωρούσαν τον Βεζούβιο ένα απλό βουνό. Ο Στράβωνας (Έλληνας γεωγράφος, φιλόσοφος και ιστορικός) αναφέρει ότι ήταν ένα απλό όμορφο βουνό, σκεπασμένο με ωραίους αγρούς, εκτός από την κορυφή του που ήταν επίπεδη, μαύρη, χωρίς να έχουν συνδέσει το «βουνό» με ένα ενεργό «ηφαίστειο».
Το 63 μ.Χ., δεκάξι χρόνια πριν τη μοιραία έκρηξη, είχε σημειωθεί ένας τρομερός σεισμός που ισοπέδωσε πολλές περιοχές συμπεριλαμβάνοντας μέρος της Πομπηίας (Pompei) και της γειτονική πόλης του Ηράκλειου (Herculano) προειδοποιώντας έτσι για μια πιθανή μελλοντική έκρηξη του ηφαιστείου. Οι κάτοικοι συνέχισαν να ζουν εκεί, επιδιόρθωσαν τις κατοικίες τους και το εμπόριο συνέχισε να ακμάζει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι μια πλούσια έπαυλη της Πομπηίας της Ιουλίας Φέλιξ (Villa of Julia Felix) μετατράπηκε στο πρώτο ξενοδοχείο της περιοχής προκειμένου να στεγάσει του κατοίκους των οποίων οι κατοικίες είχαν γκρεμιστεί από τον πρόσφατο σεισμό.

Η έκρηξη
Η ιστορική και καταστροφική έκρηξη σημειώθηκε στις 24 Αυγούστου του 79 μ.Χ., αποδεικνύοντας ότι ο Βεζούβιος κάθε άλλο παρά ανενεργός ήταν.
Όπως αναφέρει και ο Πλίνιος ο Νεώτερος, το πρωινό του 79 μ.Χ. η ξαφνική έκρηξη του ηφαιστείου ήταν τόσο δυνατή, που απελευθερώθηκαν από τον κρατήρα αέρια, ελαφρόπετρα και άλλα θραύσματα, κρύβοντας τον ήλιο περίπου για δύο μέρες. Αμέσως μετά σηκώθηκε ένα φοβερό σύννεφο στάχτης, το οποίο σκέπασε την πόλη σε ύψος ενός μέτρου. Μετά από το σύννεφο της στάχτης άρχισαν να πέφτουν πάνω στην πόλη ηφαιστειακά πετρώματα που την σκέπασαν σε ύψος περισσότερο από τρία μέτρα καλύπτοντας όλες τις ανθρώπινες κατασκευές (κατοικίες, καταστήματα κλπ.) μέχρι τον πρώτο όροφο αυτών. Στην συνέχεια, πάνω από αυτά έπεσε νέο στρώμα από στάχτη και πέτρες. Η λάβα, η στάχτη και η φωτιά κατέστρεψαν τα πάντα μέσα σε λίγες ώρες.
Όσοι δεν είχαν προλάβει να φύγουν, κρύφτηκαν στα σπίτια τους και αφενός έπαθαν ασφυξία από τα αέρια και αφετέρου κάηκαν όλοι, διότι η θερμοκρασία έφτασε τους 250 βαθμούς Κελσίου. Ο θάνατος των θυμάτων του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. ήταν ακαριαίος λόγω της απότομης και υπερβολικής ανόδου της θερμοκρασίας, η οποία ήταν ικανή να προκαλέσει το θάνατο στον άνθρωπο μέσα σε διάστημα δέκα δευτερολέπτων.

Ολόκληρη η πανέμορφη ρωμαϊκή πόλη, με τους κατοίκους της, τις επαύλεις και τα πολύτιμα έργα τέχνης που τις στόλιζαν, την αγορά, τους ναούς, τα θέατρα, τις κρήνες και τα καταστήματα, θάφτηκαν για πάντα κάτω από μέτρα ηφαιστειακής στάχτης, λάβας και ελαφρόπετρας. Έτσι η θαμμένη πόλη της Πομπηίας ξεχάστηκε από τους ανθρώπους.

Η οδός της αφθονίας (Via dell’Abbondanza), η κεντρική λεωφόρος της Πομπηίας με τα καταστήματα της

Αντίστοιχη πόλη θαμμένη από Ηφαιστειακή έκρηξη είναι βέβαια και η «Πομπηία της Ελλάδας» δηλαδή ο αρχαιολογικός χώρος του Ακρωτηρίου της νήσου Θήρας ο οποίος αποτελεί ένα από τα καλύτερα διατηρημένα οικιστικά σύνολα της αρχαιότητας του Ελλαδικού χώρου. Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας τοποθετείτε μεταξύ 1627 και 1600 π.Χ., (1.680 χρόνια περίπου πριν της έκρηξη του Βεζούβιου της Πομπηίας).Όμως, το ηφαίστειο της Θήρας πρέπει να προειδοποίησε έγκαιρα όλους τους κατοίκους της περιοχής να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, με αποτέλεσμα να μην βρεθεί στην ανασκαφή από τους σημερινούς αρχαιολόγους κανένας από τους κατοίκους της αρχαίας περιοχής, σε πλήρη αντίθεση με τους αντίστοιχους κάτοικους της Πομπηίας, μιας πόλης βέβαια που το μέγεθος της και μόνο δικαιολογεί τις αντίστοιχες αριθμητικά ανθρώπινες απώλειες λόγω της αστραπιαίας καταστροφή της.

Το 1592 τμήμα της αρχαίας πόλης της Πομπηίας ανακαλύφτηκε τυχαία όταν γίνονταν εργασίες για να κατασκευαστεί το υπόγειο υδραγωγείο της πόλης «Τόρε Ανουντσιάτα» που βρίσκεται εκεί κοντά. Πιο εκτενείς ανασκαφές εκτελέστηκαν 150 χρόνια αργότερα από τον Ισπανό μηχανικό Rocque Joaquin de Alcubierreτο 1748 καθώς η θαμμένη πόλη διατηρήθηκε μέσα στην πρόοδο του χρόνου λόγω έλλειψης αέρα και υγρασίας.

Η περιήγηση μας
Ως λάτρης της Ιστορίας και ειδικά της Αρχιτεκτονικής, θα ήθελα να επισημάνω την υψηλή αξία της Πομπηίας στον επισκέπτη.

Η περιήγηση μας στον αρχαιολογικό χώρο της Πομπηίας πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2018. Λόγω προσωπικών βιωμάτων και συναισθημάτων για την περιοχή για τον μυθικό ξαφνικό θάνατο της αρχαίας πόλης, με την άφιξη μας στον αρχαιολογικό χώρο, το πρώτο συναίσθημα ήταν ότι έχω ήδη ζήσει στην πόλη αυτή σε παρελθοντικό χρόνο.

Η αξία των αρχαίων ερειπίων της Πομπηίας είναι τεράστια, γιατί μας δίνει σήμερα μια ιδέα πώς ήταν μια ρωμαϊκή πόλη στα χρόνια μ.Χ. Οι πληροφορίες επικεντρώνονται κατ’ αρχήν στην δομή της πόλης, στην κοινωνική οργάνωση της, στην διακόσμηση της αλλά και το κυριότερο στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της Πομπηίας.

Πύλη Μαρίνα (Porta Marina)

Επέλεξα να ξεκινήσουμε την περιήγηση μας στην Πομπηία από την Πύλη του Λιμανιού (Porta Marina) την αρχαία πύλη της πόλης προς το λιμάνι αυτής, το οποίο θα πρέπει να ήταν στα αρχαία χρόνια σε κοντινότερη απόσταση από την σημερινή παραθαλάσσια πόλη του Σαλέρνο.
Η πόλη διέθετε 7 πύλες εισόδου – εξόδου περιμετρικά των τειχών της, ανάλογα που κατευθύνονταν οι κάτοικοι (προς το Βεζούβιο Porta Vesuvio, προς την πόλη Ερκολάνο Porta Ercolano και αντίστοιχα Porta di Stavia, Porta di Sarno κ.λπ.).
την είσοδο αυτή βρίσκονται σήμερα τα εκδοτήρια εισιτηρίων και το γραφείο πληροφοριών του αρχαιολογικού χώρου. Επειδή ο χώρος καλύπτει 67 εκτάρια (640 στρέμματα) απαραίτητος είναι ο χάρτης που προμηθεύεται ο επισκέπτης μαζί με τα εισιτήρια. Καλό είναι να οργανωθεί υπό σκιά πρώτα η πιθανή διαδρομή περιήγησης και μετά το περπάτημα στον αρχαιολογικό χώρο, γιατί λόγω μεγάλων αποστάσεων και έντονου ήλιου, δεν επιτρέπονται λανθασμένες κινήσεις. Το διαδίκτυο έχει αρκετούς χάρτες της Πομπηίας με τους οποίους μπορεί ο κάθε περιηγητής να είναι ήδη προετοιμασμένος για τις πιθανές και επιθυμητές διαδρομές, ποια κτίρια θέλει να επισκεφτεί, με ποια σειρά κ.λπ. Μερικά από τα καλύτερα κτίρια της πόλης και με την σειρά που περιηγηθήκαμε είναι τα παρακάτω:

Αγορά - Forum

Η περιήγηση από την Porta Marina προς το εσωτερικό της Πομπηίας καταλήγει αρχικά στην κεντρική Αγορά το Forum, ο τόπος που διεξάγονταν οι πολιτικές συζητήσεις, οι θρησκευτικές εκδηλώσεις, το εμπόριο κλπ. Η Ρωμαϊκή Αγορά στα πρότυπα της Αγοράς των αρχαίων ελληνικών πόλεων είναι παραλληλόγραμμου σχήματος στην κάτοψη με περιμετρική κιονοστοιχία από πωρόλιθο και περιστοιχίζεται από δημόσια κτίρια της πόλης και ναούς.

Σε στεγασμένο χώρο (Granai del Foro) στην κεντρική αγορά βρίσκονται παρατεταγμένα πλήθος κεραμικών αγγείων που βρέθηκαν στις ανασκαφές αλλά και εκμαγεία από τα σώματα κάποιων από τους άτυχους αυτούς πολίτες. Όπως υποστήριζαν μέχρι σήμερα οι ειδικοί, τα θύματα θα είχαν ήδη πεθάνει από ασφυξία που προκάλεσε η τέφρα και τα δηλητηριώδη αέρια της έκρηξης.

Οι στρώσεις της ηφαιστειακής τέφρας και της ελαφρόπετρας από τον Βεζούβιο, δημιούργησαν μια «επιδερμίδα» γύρω από τα σώματα των νεκρών κατοίκων της Πομπηίας με αποτέλεσμα ενώ το σώμα αποσυντέθηκε, η νέα «επιδερμίδα» έμεινε στην αρχική της θέση ως ένα «τσόφλι» γύρω από το νεκρό σώμα. Οι αρχαιολόγοι προφανώς στις πρώτες ανασκαφές κατέστρεψαν άθελα τους αυτής την σωστική «επιδερμίδα», ενώ στις επόμενες αποφάσισαν να εκχύσουν υγρό γύψο μέσα στο «τσόφλι» δημιουργώντας τις δραματικές φιγούρες των νεκρών κατοίκων της έκρηξης του 79 μ.Χ.

Αμφιθέατρο

Οι παθιασμένοι Ρωμαίοι με τον «Άρτον και Θεάματα» δημιούργησαν στην Πομπηία 2 θέατρα 20.000 και 5.000 θεατών αντίστοιχα. Το μεγάλο Αμφιθέατρο χτίστηκε το 70 μ.Χ. και είναι το αρχαιότερο Ρωμαϊκό αμφιθέατρο που υπάρχει σήμερα.

Η οδός της αφθονίας (Via dell’Abbondanza), η κεντρική λεωφόρος της Πομπηίας – στο βάθος ο Βεζούβιος

 Η οδός της Αφθονίας - Via dell’Abbondanza

Η κεντρική οδική αρτηρία της πόλης διέθετε υπερυψωμένα πεζοδρόμια για προστασία από τα βρόχινα νερά των κατοίκων με πλήθος καταστημάτων εκατέρωθεν του άξονα του δρόμου. Πίσω από τα καταστήματα αυτά αναπτύσσονταν οι Ρωμαϊκές επαύλεις στα πρότυπα των Ελληνικών κατοικιών με την χαρακτηριστική εσωστρέφεια της κοινωνικής ζωής στο εσωτερικό αυτών. Έτσι οι πλούσιοι Ρωμαίοι με τις επαύλεις τους εισέπρατταν ενοίκια από τα καταστήματα που τους άνηκαν. Στα καταστήματα αυτά οι έμποροι πωλούσαν από υφάσματα και κεραμικά έως ψωμί, τρόφιμα, φρούτα και φαγητά σε όλους τους επισκέπτες ή κάτοικους του θέρετρου της Πομπηίας.

Οίκος Ανοχής - Lupanar

Μια μεγάλη πόλη σαν την Πομπηία διέθετε και Οίκο Ανοχής με μικροσκοπικά δωμάτια με χτιστά ανάκλιντρα και τοιχογραφίες που αποτελούσαν τον κατάλογο υπηρεσιών. Προσοχή στην περιήγηση, ο επισκέπτης πρέπει να ακολουθήσει την ανάλογη σήμανση γιατί το Lupanar βρίσκεται σε γωνία αρκετά στενών οδών της πόλης με την κίνηση των επισκεπτών να είναι αναγκαστικά μονόδρομος.

Οι επαύλεις - Villas

Το καλύτερο παράδειγμα διατηρημένων κατοικιών της Πομπηίας αποτελούν οι διάσπαρτες επαύλεις των πλούσιων Ρωμαίων. Οι κατοικίες αυτές χαρακτηρίζονται από την μεγάλη έκταση της επιφάνειας αυτών, τα αμέτρητα δωμάτια, τα αίθρια αλλά το κυριότερο από τις τοιχογραφίες διακόσμησης – νωπογραφίες (frescos) σε αυτές.

Η νωπογραφία (Ιταλικά: Affresco ) είναι τεχνική για την δημιουργία τοιχογραφιών, με βάση την οποία τα χρώματα απλώνονται απευθείας σε νωπή επιφάνεια επιχρίσματος. Με τον τρόπο αυτό τα χρώματα διατηρούνται για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα. Κοιτίδα της τεχνικής της νωπογραφίας θεωρείται η Μινωική Κρήτη.

Οι Αρχαιολόγοι λόγω του υψηλού κάλλους των διακοσμήσεων – τοιχογραφιών αναστήλωσαν ολόκληρες κεραμοσκεπές στις κατοικίες για την προστασία αυτών από τις καιρικές συνθήκες. Οι διακοσμήσεις και η θεματολογία των τοιχογραφιών της Πομπηίας χαρακτηρίστηκαν από τους Αρχαιολόγους σε στύλ 4 περιόδων.

Οι επαύλεις αυτές κτίστηκαν ως παραθεριστικές κατοικίες επιφανών Ρωμαίων. Διέθεταν ποικίλο αριθμό δωματίων αλλά και αιθρίων προκειμένου να τροφοδοτούν τους χώρους της κατοικίας με αέρα και φυσικό φωτισμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα αίθρια συγκέντρωναν και τα βρόχινα νερά δημιουργώντας για διακοσμητικούς λόγους λιμνούλες ή σιντριβάνια στο κέντρο της έπαυλης. Οι περισσότερες ονομασίες των κατοικιών δόθηκαν από τους αρχαιολόγους εξαιτίας κάποιας τοιχογραφίας που βρέθηκε σε αυτές.

Η οικία του Μενάνδρου (Casa del Menandro) επεκτεινόταν σε 950 m2 με 2 αίθρια με υπέροχο περιστύλιο γύρω από την πίσω εσωτερική αυλή και τοιχογραφία του αρχαίου Έλληνα δραματουργού Μένανδρου.

Η οικία της Αφροδίτης (Casa della Venere in Conchiglia) διαθέτει εξαιρετική τοιχογραφία της Αφροδίτης ξαπλωμένης σε κοχύλι.

Η οικία των Βέττι (Casa dei Vetti) καταλαμβάνει ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο. Οι ιδιοκτήτες ήταν οι πάμπλουτοι Aulus Vettius Conviva και Aulus Vettius Restitutus, πρώην σκλάβοι και νυν έμποροι. Η κατοικία διαθέτει την καλύτερη δημιουργία τοιχογραφιών Frescos σε στυλ της 4ης περιόδου.

Η οικία του Φαύνου (Casa del Fauno) καλύπτει και αυτή ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο. Είναι η μεγαλύτερη σε έκταση έπαυλη της Πομπηίας και ονομάστηκε έτσι λόγω του μπρούτζινου αγαλματίδιου του Φαύνου που στέκεται στο κέντρο του αιθρίου (impluvium – rain tank). Επίσης διέθετε το διάσημο μωσαϊκό του Μέγα Αλέξανδρου με τον Δαρείο (σήμερα βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης μαζί με τον πρωτότυπο Φαύνο).

Η Βίλλα των Μυστηρίων (Villa del Misteri). Η περιήγηση μας στην Πομπηία ολοκληρώθηκε με την επίσκεψη στο καλύτερο παράδειγμα Ρωμαϊκή Έπαυλης κατά την προσωπική μου γνώμη. Η αγροικία αυτή βρίσκεται εκτός των τειχών της πόλης, μετά την Porta Ercolano, καθώς διέθετε προσωπικό αμπελώνα ο οποίος υπάρχει ακόμα και σήμερα στο βόρειο τμήμα της έκτασης. Αποτελείται από 90 δωμάτια και είναι χτισμένη γύρω από μια κεντρική αυλή και περιτριγυρισμένη με μεγάλες βεράντες

Η Έπαυλη αυτή διαθέτει τις καλύτερα διατηρημένες τοιχογραφίες Frescos της Πομπηίας με την ιδιαιτερότητα και πρωτοτυπία των απεικονίσεων των μορφών για πρώτη φορά σε φυσικό μέγεθος.

Σε ένα τετράγωνο δωμάτιο - μάλλον η αίθουσα φαγητού της βίλας - βρίσκονται αυτές οι εντυπωσιακές τοιχογραφίες με το έντονο κόκκινο φόντο γνωστό ως «The Initiation Chamber» – το δωμάτιο της Μύησης, εξού και το όνομα Βίλλα των Μυστηρίων. Το κόκκινο αυτό χρώμα χαρακτηρίστηκε ως «Pompeii Red» στην διεθνή χρωματική παλέτα.  Οι τοιχογραφίες αυτές θεωρούνται ότι αναπαριστούν μέρος των Ελευσίνιων Μυστηρίων ή τελετές λατρείας του θεού Διονύσου με την μυστηριακή προετοιμασία μιας κοπέλας σε νύφη.

Οι τοιχογραφίες αυτές καλύπτουν τους τρεις τοίχους της αίθουσας και δείχνουν ότι η ιστορία της Μύησης ξεκινά από τα αριστερά προς τα δεξιά. Στο κέντρο των τοιχογραφιών είναι η μορφή του Διόνυσου, ενώ ένα άλλο μέλος της τοιχογραφίας απεικονίζει την μητέρα του Σεμέλη και μια ιέρεια η οποία φορά καλύπτρα στο κεφάλι και ένα στεφάνι από μυρτιά.
Απεικονίζονται και μυθολογικοί χαρακτήρες όπως η γερασμένη μορφή ενός Σειληνού που παίζει λύρα ή ένας μικρός έρωτας (cupid). Χαρακτηριστική μορφή είναι και η νεαρή μαστιγωμένη καθώς στην αρχαιότητα τα βασανιστήρια αποτελούσαν το υποβλητικό αποκορύφωμα μιας ιεροτελεστίας.
Τέλος η νύφη στα δεξιά του δωματίου προετοιμάζεται με τη βοήθεια συνοδού, για το γάμο και μια νεαρή μορφή Έρωτα κρατάει έναν καθρέπτη προς αυτή.

Η περιήγηση μας στον αρχαιολογικό χώρο της Πομπηίας αποτέλεσε εμπειρία ζωής. Πρέπει να διαθέσετε αρκετό χρόνο στην επίσκεψη σας, ενημερωθείτε από το διαδίκτυο για τις ώρες επίσκεψης, αποφύγετε τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω της υψηλής ζέστης αλλά και του πλήθους των πολυάριθμων επισκεπτών. Η Πομπηία συνεχίζει ακόμα να μας εκπλήσσει λόγω των συνεχών ανακαλύψεων ακόμα και σήμερα όπως το νεκρό άλογο ή ο άτυχος κάτοικο ο οποίος καταπλακώθηκε κατά την ώρα της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. από δομικό στοιχείο – κολώνα ή υπέρθυρο που ανακαλύφτηκαν προσφάτως.

Η Πομπηία λόγω του μεγέθους της, των ανασκαφών που έχουν εκτελεστεί, των εκπληκτικών τοιχογραφιών frescos, της ενέργειας που εκπέμπει αλλά και τον μύθο γύρω από τον ξαφνικό αφανισμό της από τον γειτονικό Βεζούβιο, την καθιστά απαραίτητο προορισμό για κάθε σύγχρονο περιηγητή.