Τα παλίμψηστα στο αρχαιότερο μοναστήρι του Κόσμου

Η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης, η Βιβλιοθήκη και τα Παλίμψηστα

Το Μοναστήρι

Το Σινά είναι μια τραχιά έρημος με απόκρημνα γρανιτένια βουνά και στενές, πέτρινες κοιλάδες. Στην Αγία Γραφή αναφέρεται ώς «γη έρημος και άνυδρος» (Δευτερονόμιο 32:10). Σ’ αυτή τη σκληρή και άγονη γη, που είναι δύσκολο να διατηρηθεί ζωή, έρχονται από τα τέλη του 3ου και τις αρχές του 4ου αιώνα ερημίτες και αναχωρητές ψάχνοντας για έρημους τόπους όπου θα μπορούσαν να περάσουν τη ζωή τους με προσευχή και νηστεία.

Αλλά το Σινά δεν είναι μόνο μια τραχιά έρημος. Στον ευλογημένο αυτό τόπο αποκάλυψε ο Θεός τον Εαυτό του, μ’ ένα πολύ ξεχωριστό τρόπο, στον Προφήτη Μωυσή, πρώτα στην Καιομένη Βάτο και μετά στην κορυφή του Σινά, όπου και του παρέδωσε τις πλάκες με τις Δέκα Εντολές. Και πάλι, σε τούτο τον τόπο ο Θεός είπε στο Μωυσή, «ο γαρ τόπος, εν ω σύ έστηκας, γη αγία εστί» (Έξοδος 3:5)

Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά, Αίγυπτος Ο Αρχαιολόγος Peter Grossman του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στο Κάιρο πραγματοποίησε μια έρευνα της μονής, και σημειώνει ότι χάρη στους δυο μέτρα πάχους -χοντρούς τοίχους από γρανίτη που υψώνονται περίπου 10 μέτρα, το μοναστήρι δεν καταστράφηκε, και έτσι διατηρεί την αρχιτεκτονική από όλες τις φάσεις της ανάπτυξής του (συμπεριλαμβάνοντας ένα μικρό εκκλησάκι που μετατράπηκε σε τζαμί τον δέκατο αιώνα και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για ειδικές περιπτώσεις). Η μονή της Αγίας Αικατερίνης είναι το καλύτερα διατηρημένο από όλα τα άλλα μοναστήρια στον κόσμο », λέει ο Γκρόσμαν. "Ακόμη και τα εξαρτήματα από σίδηρο από τις πόρτες στους τοίχους του και την αρχική ξύλινη πόρτα της κύριας εισόδου είναι ακόμα στη θέση τους." Κατά τη διάρκεια των αιώνων, το μοναστήρι προσέλκυσε μια σταθερή ροή των προσκυνητών που ήρθαν να επισκεφθούν τις ιερές τοποθεσίες γύρω από το Θεοβάδιστο όρος Σινά. Ο αρχαιολόγος εξέφρασε την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι όλα αυτά προστατεύονται από μια μικρή κοινότητα μοναχών που διάγουν την ζωή του στοχασμού και της προσευχής στο κέντρο του Βιβλικού τοπίου της ερήμου Σινά. Σήμερα, η Μονή της Αγίας Αικατερίνης είναι η παλαιότερη συνεχώς κατοικημένη Μονή του Κόσμου, και είναι το σπίτι για περίπου 25 Έλληνες ορθόδοξους μοναχούς, οι οποίοι λειτουργούν τελετές που συνεχίστηκαν χωρίς διακοπή, μέσα στα τείχη της για 15 αιώνες.

Τον 4ο μ.Χ. αιώνα, η έρημος αυτή αποτέλεσε σκοπό για τους προσκυνητές που πήγαιναν στα Ιεροσόλυμα κι έτσι, αν είχαν το χρόνο, τον τρόπο και το κουράγιο συνέχιζαν για το Σινά. Όταν η Εγερία (ή Αιθερία) και οι συνοδοιπόροι της επισκεύτηκαν την περιοχή γύρω στα 383 μ.Χ., όπως διαβάζουμε στο οδοιπορικό της, βρήκαν μια ακμάζουσα μοναστική ζωή ακολουθώντας ακόμα και τότε μια ήδη διαμορφωμένη προσκυνηματική διαδρομή.

Αρχαία σκαλοπάτια οδηγούν μοναχούς και προσκυνητές στην κορυφή του Όρους Μωυσή και στο εκκλησάκι εκεί.

Στα μέσα του 6ου αιώνα ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός διέταξε την κατασκευή μιας βασιλικής με υψηλό περίγυρο στον τόπο της φλεγομένης και μή καιομένης βάτου. Ο περίγυρος αυτός καθώς και ο ναός παραμένουν από τότε.
Τον 7ο αιώνα η περιοχή περιήλθε σε Αραβική κατοχή. Υπάρχουν, όμως, στοιχεία που επιβεβαιώνουν την παρουσία προσκυνητών στην περιοχή κατά τη διάρκεια του 7ου, 8ου και 9ου αιώνα. Μοναχοί, επίσης, δεν έπαψαν να έρχονται στο Σινά, ελκόμενοι από τη λιτότητα, τη συσχέτιση του τόπου με τα Αγιογραφικά δρώμενα και τη φήμη του ώς καθιερωμένου κέντρου μοναχισμού.

Σ’ όλη τη μακρά του ιστορία, το μοναστήρι του Σινά δεν καταστράφηκε και δεν εγκαταλήφθηκε ποτέ, πράγμα που φανερώνει μια εκπληκτική συνοχή. Σήμερα, μια μικρή κοινωνία μοναχών συνεχίζουν τον ημερήσιο κύκλο ακολουθιών, με χρόνο για μελέτη και προσευχή, ακολουθώντας πιστά τον παλαιό τρόπο ζωής. Και οι προσκυνητές συνεχίζουν να παίρνουν το δρόμο για το Σινά, να πάρουν την ευλογία του αγίου αυτού τόπου, ακολουθώντας τα βήματα όλων εκείνων που για δεκαεπτά ολόκληρους αιώνες συνεχίζουν να έρχονται.

Η βιβλιοθήκη

Τον 4ο αιώνα, η Εγερία (ή Αιθερία) παρακολούθησε ακολουθίες στην Αγία κορυφή, στο παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία, χτισμένο σε μικρή απόσταση από την κορυφή, καθώς και στο παρεκκλήσι της Καιομένης Βάτου που βρίσκεται παρακάτω στην κοιλάδα. Η Εγερία σχολίασε θετικά τα αποσπάσματα των γραφών που διαβάστηκαν σχετικά με το καθένα από αυτά τα ιερά μέρη. Από αυτό μπορούμε να υποθέσουμε πως τον 4ο αιώνα υπήρχαν στο Σινά χειρόγραφα της Αγίας Γραφής, των ακολουθιών και άλλων πνευματικών κειμένων.

Το ασκητήριο των Αγιών Γαλακτίωνος και Επιστήμης στα βουνά πάνω από το Μοναστήρι. Το ασκητήριο περιλαμβάνει εκκλησάκι το οποίο χρονολογείται περίπου στον 5ο αιώνα.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης ήρθε στο Σινά τον 6ο αιώνα, σε ηλικία μόλις δεκαπέντε χρονών. Πριν εκλεγεί ηγούμενος της Μονής, τον 7ο αιώνα, έζησε ως ερημίτης για σαράντα ολόκληρα χρόνια. Στη ζωή του, όπως αναφέρεται «προσευχόταν πολύ και έγραφε». Αυτό επιβεβαιώνει την ύπαρξη πολλών χειρογράφων στο Σινά τον 7ο αιώνα.
Τα παλαιότερα χειρόγραφα του Σινά ήταν πρακτικά κείμενα για χρήση στις Ακολουθίες ή για να εμπνεύσουν τους μοναχούς που ζούσαν στην περιοχή. Υπήρχαν όμως πολλές δυσκολίες στην εισαγωγή υλικών που ήταν απαραίτητα για την παραγωγή χειρογράφων. Όμως, λόγω του ξηρού και σταθερού κλίματος της περιοχής τα κείμενα δεν καταστρέφονταν εύκολα, παρόλη τη χρήση τους. Ούτε και η Μονή υπέστη σοβαρές καταστροφές, χάριν της απόλυτης γεωγραφικής απομόνωσής της. Κάπως έτσι έγινε η αρχή για τη συγκρότηση της σημερινής Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης.

Η βιβλιοθήκη σήμερα περιλαμβάνει κάπου 3300 χειρόγραφα της Παλαιάς Συλλογής, εκτός από τα χειρόγραφα που ήρθαν στο φως το 1975, γνωστά ως Νέα Ευρήματα καθώς και τα πολλά έγγραφα που βρίσκονται στα αρχεία. Το Μοναστήρι υπήρξε κυρίως Ελληνικό σ’ όλη του την ιστορία κι αυτό αντικατοπτρίζεται στην βιβλιοθήκη. Υπήρξε όμως και τόπος προορισμού μοναχών και προσκυνητών από πολλές άλλες χώρες, οι οποίοι άφησαν πίσω τους χειρόγραφα στις δικές τους γλώσσες, ως δώρο στη μονή ή για χρήση μελλοντικών προσκυνητών. Αυτό εξηγεί την ύπαρξη χειρογράφων σε έντεκα γλώσσες, με σημαντικές συλλογές στην Αραβική, Συριακή, Χριστιανική Παλαιστινιακή Αραμαϊκή, Γεωργιανή και Σλαβονική.

style="display:inline-block;width:728px;height:90px"
data-ad-client="ca-pub-9279832525688556"
data-ad-slot="7920626202">

Τα χειρόγραφα του Σινά συνεχίζουν να είναι μεγίστης σημασίας όσον αφορά τη μελέτη των Γραφών, τα συγγράμματα των πρώτων Πατέρων της Εκκλησίας και την ιστορική εξέλιξη των Ακολουθιών. Συμπεριλαμβάνουν, επίσης, χειρόγραφα κλασσικών Ελληνικών κειμένων, κυρίως σημαντικά ιατρικά κείμενα. Τώρα γίνεται και η μελέτη της βιβλιοδεσίας των χειρογράφων του Σινά που φανερώνει ότι με το πέρασμα των αιώνων υπήρξε μια σταδιακή εξέλιξη στη χρήση διαφορετικών τεχνικών. Τα εργαλεία βιβλιοδεσίας και ο κολοφώνας συχνά μας επιτρέπουν να αναγνωρίσουμε τα εργαστήρια στα οποία βιβλιοδέθηκαν τα χειρόγραφα.
Κάποια χειρόγραφα του Σινά είναι υπέροχα έργα τέχνης, με επιχρυσωμένα γράμματα και καταπληκτικά σχέδια, φτιαγμένα στην Κωνσταντινούπολη το 10ο, 11ο και 12ο αιώνα, όταν η Πόλη ήταν στην ακμή της ως κέντρο πολιτισμού και ευσέβειας.
Όμως και τα απλά και απέριττα χειρόγραφα που γράφτηκαν στο Σινά δεν υστερούν, καθόλου σε αξία. Συχνά γραμμένα σε μεταχειρισμένες περγαμηνές, προχειροδεμένα, με σελίδες λερωμένες από την μακροχρόνια χρήση, παραμένουν βουβοί μάρτυρες της στέρησης και του ασκητισμού του Σινά και όλων εκείνων των μοναχών που διατήρησαν τη ζωή της ευλάβειας και τον κύκλο των καθημερινών ακολουθιών σ’ αυτόν τον ιερό χώρο.

Ένα θραύσμα επαναχρησιμοποιηθείσας περγαμηνής, ή παλίμψηστο, που καλύπτεται με μεσαιωνική ελληνική γραφή (αριστερά) δείχνει αχνά ίχνη ενός κειμένου που βρίσκεται από κάτω. Η Πολυφασματική απεικόνιση της περγαμηνής (δεξιά) δείχνει ότι η διαγραφή κειμένου, το κόκκινο, είναι η «Πρός Κορινθίους επιστολή», μεταγράφηκε στον 5ο αιώνα.

Κάποια φορά, κατά τον όγδοο αιώνα, ένας μοναχός στην Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης στη χερσόνησο του Σινά της Αιγύπτου ετοιμαζόταν να μεταγράψει ένα βιβλίο της Αγίας Γραφής στα αραβικά και χρειάζεται μια καινούργια καθαρή περγαμηνή. Μια Νέα περγαμηνή ήταν ένα ακριβό αγαθό εκείνη την εποχή και ήταν δύσκολο να βρεθεί, ειδικά για έναν ταπεινό αντιγραφέα μοναχό που ζει σε μια απομακρυσμένη περιοχή στο μοναστήρι στην μέση της ερήμου. Ευτυχώς γι 'αυτόν, ο σεβασμός της θρησκευτικής κοινότητας είχε εξασφαλίσει μια τεράστια βιβλιοθήκη που περιελάμβανε βιβλία αποθηκευμένα και όπου δεν ήταν πλέον σε χρήση. Αυτά τα χειρόγραφα, μερικά γραμμένα σε μια «εξαφανισμένη» ελληνική γλώσσα, ή ότι πιστευόταν ότι είναι ασήμαντα,(η μόρφωση είναι σχετικό στοιχείο ανά τους αιώνες και τις ιστορικές συγκυρίες) αποτιμήθηκαν μόνο για τις δυνατότητές τους ως πηγές ανακυκλωμένης περγαμηνής.
Ίσως κανείς στο μοναστήρι δεν θα το φανταζόταν, για παράδειγμα, όταν, ψάχνοντας για υλικό για γράψιμο, όπως ο μοναχός ,ότι κείμενα βγαλμένα από κάποια συλλογή από ένα αρχαίο ελληνικό κείμενο που είχε μείνει αδιάβαστο για μια γενιά ή και περισσότερο θα ήταν χρήσιμο….

Τα Σιναϊτικά χειρόγραφα απαρτίζουν την μεγαλύτερη και αρχαιότερη Χριστιανική μοναστηριακή Βιβλιοθήκη στον κόσμο και δεύτερη μετά από εκείνη του Βατικανού. Απαρτίζουν μία ενότητα 3.000 χειρογράφων, από τα οποία τα δύο τρίτα είναι Ελληνικά

.Ο Αρχιεπίσκοπος Σινά Δαμιανός στην Κρύπτη των Νεοευρεθέντων Χειρογράφων, 1975 - Κατά το 1975 σε κρύπτη του Βορείου Τείχους εντοπίσθηκε μεγάλος αριθμός και άλλων χειρογράφων και έτσι τα σιναϊτικά χειρόγραφα εμπλουτίσθηκαν με νέα. Τα περισσότερα είναι Χριστιανικού περιεχομένου, υπάρχουν όμως και αρκετά ευρύτερου παιδαγωγικού και εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Στον χώρο της Βιβλιοθήκης φυλάσσεται και το Ιστορικό Αρχείο της Μονής, όπου διασώζονται ιστορικής αξίας έγγραφα Αυτοκρατόρων, Πατριαρχών, Αρχιερέων, Ηγεμόνων, Σουλτάνων, το αντίγραφο της Διαθήκης του Μωάμεθ, η ακόμη κείμενα σημαντικά για την εθνική ιστορία πολλών Χριστιανικών λαών.

Οι Σινά Παλίμψηστα

Η περγαμηνή φτιάχνεται από δέρμα ζώου το οποίο, αφού μουλιάσει σε ασβέστη, τεντώνεται πάνω σ’ ένα πλαίσιο και στη συνέχεια ξύνεται μέχρι να γίνει λείο και ομαλό. Η κατασκευή περγαμηνών είναι μια πολύ εξειδικευμένη τέχνη. Πάντα ήταν ακριβές οι περγαμηνές και πολλές φορές δυσκολοεύρητες. Αλλά τα κείμενα που γράφονται σ’ αυτές είναι και όμορφα αλλά και διατηρούνται για αιώνες.

Όταν ένας γραφέας, όμως, έπρεπε να γράψει ένα κείμενο αλλά δεν υπήρχε περγαμηνή, έπαιρνε ένα χειρόγραφο που θεωρούσε λιγότερο σημαντικό, το έσβηνε κι έγραφε το καινούργιο κείμενο πάνω από το παλιό. Αυτό είναι το γνωστό παλίμψηστο. Το Σινά ήταν πολύ απομονωμένο από τον 7ο ως τον ενδέκατο αιώνα και η επαναχρησιμοποίηση της περγαμηνής ήταν συχνά ο μοναδικός τρόπος δημιουργίας ενός νέου χειρογράφου.Μας είναι γνωστά πάνω από εκατόν εξήντα Σιναϊτικά χειρόγραφα με παλίμψηστα κείμενα. Ξεθωριασμένα ίχνη του αρχικού κειμένου συχνά διασώζονται κάτω από το μεταγενέστερο κείμενο. Σε πολλές περιπτώσεις το αρχικό κείμενο παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους σημερινούς ερευνητές.

Κατά τον 19ο αιώνα συνηθιζόταν η χρήση χημικών αντιδραστηρίων για τη βελτίωση του αρχικού κειμένου. Αυτό συχνά ήταν καταστρεπτικό για την περγαμηνή. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, όμως, ήταν ήδη γνωστό πως οι υπεριώδεις ακτίνες θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάκτηση προηγούμενων κειμένων, χρησιμοποιώντας τη διαφορά στη λάμψη του φθορισμού μεταξύ των διαφόρων μελανιών και της περγαμηνής.

Μόλις τα τελευταία χρόνια έχουμε σημαντικές εξελίξεις σ’ αυτό που ονομάζεται πολυφασματική απεικόνιση κατά την οποία φωτογραφίζεται το κείμενο με παροχή φωτός σε πολλά διαφορετικά μήκη κύματος. Στη συνέχεια ειδικοί επιστήμονες επεξεργάζονται τις φωτογραφίες χρησιμοποιώντας πολύπλοκους αλγόριθμους. Τα αποτελέσματα δεν είναι πάντα εγγυημένα αλλά πολύ συχνά η υποκείμενη γραφή γίνεται καθαρή και αναγνώσιμη, πράγμα που δεν ήταν εφικτό πριν. Μιλώντας, όμως, για την εργασία των επιστημόνων ψηφοποίησης δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε την πολύ σημαντική παλαιογραφική έρευνα που απαιτείται για την ανάκτηση αυτών των κειμένων.

Ο πατήρ Ιουστίνος ο Σιναΐτης, Βιβλιοθηκάριος της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης

Τα παλίμψηστα του Σινά είναι πολύ σημαντικά για τους ερευνητές. Το υποκείμενο του Σιναϊτικού Συριακού Κώδικα (Συριακό 30) περιέχει τα τέσσερα Ευαγγέλια στα Παλαιά Συριακά, μια μετάφραση που έγινε το δεύτερο αιώνα και που έχει διασωθεί σε άλλο ένα μόνο χειρόγραφο στον κόσμο. Τα Σιναϊτικά χειρόγραφα διατηρούν τα μοναδικά γραπτά παραδείγματα μιας γλώσσας που ονομάζεται Καυκάσια Αλβανικά που ομιλούνταν στα Καυκάσια όρη, ανατολικά της Γεωργίας. Ανακτήθηκαν επίσης σημαντικά κείμενα στα Ελληνικά, Χριστιανικά Παλαιστινιακά Αραμαϊκά, Συριακά, Γεωργιανά, Αραβικά και Λατινικά. Συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτά λειτουργικά και πατερικά κείμενα, καθώς επίσης και κλασσικά, ιστορικά και ιατρικά κείμενα.

Μιά πολυφασματική απεικόνιση, γράφής σε ένα μεσαιωνικό χειρόγραφο στα Αραβικά (κορυφή) απέκρυψε μια ολοσέλιδη απεικόνιση ενός φαρμακευτικού φυτού (πάνω) που χρονολογείται στον 5ο αιώνα.

Το καθένα από αυτά τα κείμενα έχει τη δική του αξία. Αλλά σαν σύνολο, μπορούν να μας πουν πολλά για την ιστορία του Σινά, από μια εποχή που υπήρχαν πολύ λίγα γραπτά ιστορικά κείμενα. Μαρτυρούν μια πολύ σημαντική αντιγραφική (scribal) δραστηριότητα σ’ αυτή την απομονωμένη τοποθεσία και επιβεβαιώνουν πως το Σινά παρέμεινε τόπος προσκυνήματος σ’ όλη τη διάρκεια της Χριστιανοσύνης. Η παράδοση της μάθησης συνεχίστηκε σ’ ένα κόσμο που ήταν περισσότερο διασυνδεδεμένη απ’ ό,τι οι ερευνητές πολλές φορές θα ήθελαν να παραδεχτούν. Μ’ όλους αυτούς τους τρόπους, τα Σιναϊτικά παλίμψηστα έχουν ακόμα πολλά να μας διδάξουν.

Ένα μεσαιωνικό έγγραφο στην συριακή, μια διάλεκτο της αραμαϊκής, γράφτηκε πάνω από μία Συριακή μετάφραση του 9ου αιώνα ενός αρχαίου ελληνικού ιατρικού κειμένου .Οι εργασίες αυτές υπαινίσσονται πως οι μοναχοί μπορεί να έχουν κατανοήσει και αντιμετωπίζουν ασθένειες, μια πολύ πρακτική διάσταση της ζωής τους, Έχει εντοπιστεί ένα παλίμψηστο που περιέχει μία Εικονογραφημένη έκδοση ενός κοσμικού φανταστικού έργου, που είναι το παλαιότερο γνωστή μη-Βιβλικό εικονογραφημένο χειρόγραφο, που πιθανόν να σημαίνει ότι οι μοναχοί δεν είχαν να αρκεστεί μόνον σε θρησκευτικές αναγνώσεις.

Παλίμψηστα και Έρευνα

Μια διεθνής ομάδα που αποτελείται από 23 παγκοσμίου φήμης ερευνητές, όλοι ειδικευμένοι στις αρχαίες γλώσσες και στη μελέτη χειρογράφων, εργάζεται για να αναδείξει και να περιγράψει τα υποκείμενα γραπτά των Σιναϊτικών παλΙμψήστων, αφού αυτά καταστούν ευανάγνωστα μέσω της πολυφασματικής απεικόνισης.

Τα παλίμψηστα της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης έχουν διατηρήσει κλασσικά, Χριστιανικά και Εβραϊκά κείμενα σε τουλάχιστον δέκα γλώσσες (Ελληνική, Συριακή, Γεωργιανή, Αραβική, Χριστιανική Παλαιστινιακή Αραμαϊκή, Λατινική, Καυκάσικη Αλβανική, Αρμενική Σλαβονική και Αιθιοπική) και σε πολλές αρχαίες γραφές. Χρησιμοποιώντας πρωτοποριακές τεχνικές πολυφασματικής απεικόνισης και επεξεργασία εικόνας, το Πρόγραμμα Ψηφοποίησης των Σιναϊτικών Παλιμψήστων καθιστά αναγνώσιμη τη σβησμένη υποκείμενη γραφή που έχει παραμείνη κρυμμένη για αιώνες τώρα.

Η Κλόντια Ραπ, Διευθύντρια Ερευνητικής Ομάδας, εργάζεται επί τόπου για τη δημιουργία μιας κωδικολογικής περιγραφής ενός παλιμψήστου.

Μέθοδος Εργασίας

Η Κλόντια Ραπ, Διευθύντρια ερευνητικής ομάδας, εργάζεται επί τόπου για τη δημιουργία μιας κωδικολογικής περιγραφής του κάθε γραπτού αντικειμένου, πριν τη φωτογράφισή του. Οι πληροφορίες αυτές καθοδηγούν τους χειριστές των ψηγιακών καμερών οι οποίοι πολυφασματικά φωτογραφίζουν τα εύθραυστα παλίμψηστα αλλά και ταυτόχρονα βοηθούν τους ερευνητές να κατανοήσουν τα κωδικολογικά δεδομένα των σβησμένων κειμένων όπως έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα.

Ο ερευνητής Γκριγκόρι Κέσσελ (καθήμενος) συζητεί σχετικά με ένα Συριακό παλίμψηστο.

Όταν το παλίμψηστο έχει φωτογραφηθεί και οι επιστήμονες ψηφιοποίησης εικόνας έχουν επεξεργαστεί την ψηφιακή λήψη έτσι ώστε να καταστούν όσο το δυνατόν πιό ευανάγνωστα τα σβημένα κείμενα, οι ερευνητές συνεργάζονται με τους επιστήμονες για να αναγνωρίσουν και να περιγράψουν τα σβησμένα αυτά κείμενα και τα λοιπά σχετικά χαρακτηριστικά τα οποία, στη συνέχεια, καταχωρούνται σε ένα διαδυκτιακώς προσβάσιμο κατάλογο με δυνατότητα αναζήτησης συγκεκριμένου κειμένου. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού ο Νταγκ Έμερι, ο Προϊστάμενος της βάσης Δεδομένων του Προγράμματος, βρίσκεται σε στενή συνεργασία με την Κλόντια Ραπ και άλλους συνεργάτες έτσι ώστε να σχεδιαστεί και να οργανωθεί μια υπερσύγχρονη και πολύ λεπτομερής βάση δεδομένων των Σιναϊτικών παλιμψήστων

Ο ερευνητής παλαιογράφος Αγαμέμνων Τσελίκας και ο επιστήμονας Μπίλ κρίστενσ -Μπέρρυ συζητούν για ένα δύσκολο παλίμψηστο, ενώ ο επιστήμονας Κηθ Νοξ εργάζεται στο πίσω μέρος.

Ανακαλύψεις​

Οι ερευνητές κάνουν συνεχώς νέες ανακαλύψεις που σχετίζονται με αρχαίες γλώσσες, κείμενα και είδη γραφής ενώ ταυτόχρονα μαθαίνουν περισσότερα για την ιστορία της δημιουργίας και της χρήσης χειρογράφων και ειδικότερα για τις μεθόδους παραγωγής παλίμψηστων. Σ’ αυτή τη φάση του προγράμματος, τα πρώτα αποτελέσματα περιλαμβάνουν:

style="display:inline-block;width:970px;height:90px"
data-ad-client="ca-pub-9279832525688556"
data-ad-slot="8040064056">

Σβησμένα κείμενα στην Αιθιοπική και στη Λατινική, τα οποία φανερώνουν την κεντρική θέση της Μονής της Αγίας Αικατερίνης στον Μεσαιωνικό Χριστιανικό κόσμο.
Τα αρχαιότερα διασωθέντα αντίγραφα αρκετών κειμένων της συλλογής του Ιπποκράτη που φανερώνουν το επίπεδο μόρφωσης στο Μοναστήρι.
Την ανακάλυψη δύο πρώην αγνώστων κλασσικών Ελληνικών ιατρικών κειμένων.
Ένα μεγάλο αριθμό κειμένων γραμμένα στην Χριστιανική Παλαιστινιακή Αραμαϊκή γλώσσα, πολλά εκ των οποίων δεν είχαν ταυτοποιηθεί, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στο ήδη υπάρχον σώμα γραπτών στην σημιτική αυτή γλώσσα, που συγγενεύει με τα Συριακά, και η οποία έπαψε να χρησιμοποιείται μετά τον 12ο μ.Χ. αιώνα.

Ο Πατήρ Ιουστίνος, Βιβλιοθηκάριος της Ιεράς Μονής, η Κλόντια Ραπ, Διευθύντρια Ερευνητικής Ομάδας και η Τζούλια Ροζέττο, Ερευνήτρια, εξετάζουν το ξύλινο κιβώτιο που δωρίστηκε στην Ιερά Μονή από την Αγκνες Σμιθ Λιούϊς και την Μάργαρετ Ντάνλοπ Γκίμπσον για να στεγάσει τον Συριακό Σιναϊτικό Κώδικα (ο Συριακός Σιναϊτικός Κώδικας βρίσκεται σε μόνιμη έκθεση στο Μουσείο της Ιεράς Μονής)

Μια εντυπωσιακή ποσότητα μη αναγνωρισμένων μέχρι στιγμής κειμένων γραμμένα στα Λατινικά, μερικά εκ των οποίων είναι σε αρχαία γραφή
Η ταυτοποίηση ενός τόμου από το έργο του αρχαίου φυσικού Γαληνού, σε Συριακή μετάφραση, το οποίο δείχνει τη Σιναϊκή προέλευση ενός χειρογράφου που βρίσκεται διασκορπισμένο σε διάφορες συλλογές της Ρώμης, του Χάρβαρντ, του Παρισιού καθώς επίσης και σε κάποιον ιδιώτη συλλέκτη στις ΗΠΑ.
Ένα σημαντικό αριθμό σελίδων γραμμένο σε διαφορετικές μικρογράμματες ελληνικές γραφέςαπο τον 4ο έως τον 9ο αιώνα, που συνεισφέρουν στην καλύτερη κατανόηση της ανάπτυξης της Ελληνικής γραφής μέσα στον χρόνο.
Νέα στοιχεία για την ανασύνθεση της ιστορίας των κειμένων.Η γραφή ενός κειμένου πάνω από κάποιο άλλο ξεκαθαρίζει την ιστορική τους σχέση και όταν διαφορετικά κείμενα (π.χ Ελληνικά και Συριακά) είναι γραμμένα το ένα πάνω από το άλλο η χρονολόγηση του ενός βοηθάει και στην χρονλόγηση του άλλου.
Πολλές σελίδες από διπλά παλίμψηστα που έχουν χρησιμοποιηθεί ως σελίδες περγαμηνές πολλαπλές φορές

Τεχνολογίες

Το Έργο Σινά Παλίμψηστα χρησιμοποιεί προηγμένες τεχνικές πολυφασματικής απεικόνισης για να ανακτήσει σβησμένα κείμενα από Παλίμψηστα του Σινά που διαφορετικά είναι μη αναγνώσιμα και σε μερικές περιπτώσεις αόρατα στο γυμνό μάτι.

Ο χειριστής του ψηφιακού φωτογραφικού συστήματος Δαμιανός Κασωτάκης ενώ χειρίζεται το σύστημα πολυφασματικής απεικόνισης στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης.

Πολυφασματική Λήψη Εικόνας​
Με τα Παλίμψηστα του Σινά, η πολυφασματική απεικόνιση εκμεταλλεύεται θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ της περγαμινής, του μελανιού του κειμένου από πάνω και του μελανιού του κειμένου από κάτω.

Φασματική αντανάκλαση. Η περγαμινή και τα μελάνια και από τα δύο στρώματα γραφής διαφέρουν στο πως αντανακλούν διαφορετικά μήκη κύματος φωτός. LED στενής ζώνης φωτίζουν κάθε φύλλο με 12 μήκη κύματος φωτός από το υπεριώδες(365 nm) στο εγγύς υπέρυθρο. Σε αντίθεση με το ανθρώπινο μάτι, το οποίο ειναι ευαίσθητο μόνο σε τρία χρώματα -κόκκινο,πράσινο και μπλέ- πολλαπλά μήκη κύματος φωτός επιτρέπουν βελτιωμένη διαφοροποίηση των "φασματικών υπογραφών" της περγαμινής και των δύο στρωμάτων μελάνης.
Φθορισμός. Η περγαμηνή φθορίζει – με αποτέλεσμα να λαμπυρίζει – όταν φωταγωγείται με υπεριώδες φως και βραχέως μήκους κύματος μπλε φως. Υπολείμματα μελάνης αναστέλλουν τον φθορισμό της περγαμηνής, ώστε ακόμα και αχνή αποσβησμένη μελάνη συχνά καθίσταται ορατή σε απεικονίσεις υπεριώδους φθορισμού, και διαφοροποιεί τις συνιστώσες χρώματος του φθορισμού της περγαμηνής.

Γενική άποψη του συστήματος φασματικής απεικόνισης, εγκατεστημένο επί της Κοιτίδας Συντήρησης Βιβλίων.

Διαβίβαση. Η μελάνη χοληδόχου σιδήρου, με την οποία είναι γραμμένη η μέγιστη πλειοψηφία των παλίμψηστων του Σινά, φθείρει την σαρκώδη πλευρά της περγαμηνής, αφήνοντας αυλάκια στο σχήμα των γραμμάτων. Η διαβιβαστική απεικόνιση φωταγωγεί το κάθε φύλλο από πίσω με φως πολλαπλών μηκών κύματος ώστε να μεταμορφώσει αυτά τα αυλάκια στο σχήμα των γραμμάτων σε αναγνώσιμο κείμενο.
Σαρωτική φωταγώγηση (raking illumination) – Το σαρωτικό αποξεστικό φως φωταγωγεί το παλίμψηστο από χαμηλή (15 μοιρών) γωνία πρόσπτωσης, αποδίδοντας έτσι λεπτομέρειες της επιφανειακής υφής και των εκ των γραφέων εγχαραγμένων γραμμών επί της περγαμηνής.
Ένα ειδικά σχεδιασμένο σύστημα λήψης εικόνων εμπεριέχει όλες αυτές τις τέως ανόμοιες τεχνικές φασματικής απεικόνισης, παρέχοντας απεικονίσεις υψηλής σαφήνειας και ευθυγραμμισμένες στον χώρο του κάθε φύλλου.

Για κάθε ένα από αυτούς τους τρεις τρόπους εφαρμογής φασματικής απεικόνισης, το έργο χρησιμοποιεί στενής ζώνης λυχνίες LED για να φωτίσει κάθε Παλίμψηστο φύλλο με διαφορετικά μήκη κύματος φωτός, από το υπεριώδες στο εγγύς υπέρυθρο. Αυτές οι λυχνίες LED εκθέτουν το χειρόγραφο μόνο στην απαιτούμενη ποσότητα ενέργειας φωτός για να αιχμαλωτήσουν μια εικόνα σε κάθε μήκος κύματος.

Το σύστημα πολυφασματικής απεικόνισης με παλίμψηστα χειρόγραφα έτοιμα προς φωτογράφιση.

Το σύστημα φασματικής απεικόνισης του EMEL στο Μοναστήρι της Αγίας Κατερίνης

MegaVision: μια ασπρόμαυρη φωτογραφική μηχανή 50 megapixel (E7), η οποία συνδιάζεται με ειδικούς φακούς (120mm), οι οποίοι σε αντίθεση με το γυαλί, παρέχουν συγκεντρωμένες εικόνες από όλo το φάσμα μήκους κυμάτων φωτισμού. Το λογισμικό λήψης ψηφιακής εικόνας του Photoshoot της MegaVision ελέγχει πλήρως τη λήψη και το φωτισμό, πράγμα που επιτρέπει την αυτόματη συλλογή της κάθε σειράς 31 εικόνων σε 5 λεπτά.

Equipoise imaging: καινοτόμοι λύσεις πολυφασματικού φωτισμού, που συμπεριλαμβάνουν τις κύριες δέσμες στενοζωνικών LEDs οι οποίες παρέχουν φωτισμό σε 12 μήκη κυμάτων από UV (365nm) μέχρι το IR (940nm), με μπλε φωτισμό και IR, και με μοναδικές στο είδος τους διαβιβαστικές πηγές πολυφασματικού φωτισμού - με μπιζοταρισμένες άκρες που η μια μπορεί να τοποθετηθεί πίσω από τα φύλλα ενός κώδικα και μία δεύτερη για χρήση πάνω στη βάση αντιγραφής.

Η Stokes Imaging σχεδίασε μία βάση για εύθραυστους κώδικες που ελέγχεται μέσω υπολογιστή, το Preservation Book Cradle, το οποίο περιστρέφει τη ράχη των εύθραυστων κωδίκων σύμφωνα με τη φυσιολογική κίνηση ενός βιβλίου καθώς γυρίζουν οι σελίδες του
Επεξεργασία ψηφιακής εικόνας

Ο Συριακός Σιναϊτικός (Syriac 30), τοποθετημένος πάνω στη βάση στήριξης.

Μη επεξεργασμένες, πολυφασματικής λήψης εικόνες συνδυάζονται με τη χρήση τεχνικής ψηφιακής επεξεργασίας για να παραχθούν "επεξεργασμένες" εικόνες οι οποίες αυξάνουν τη δυνατότητα ανάγνωσης των σβησμένων κειμένων. Για να κατορθωθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα σε σχέση με τον όγκο και την πολυπλοκότητα των Σιναϊτικών Παλιμψήστων, χρησιμοποιούνται και αυτοματοποιημένες και χειροκίνητες τεχνικές επεξεργασίας εικόνας.

Αυτοματοποιημένες τεχνικές επεξεργασίας συνδιάζουν δύο ή και περισσότερες μη επεξεργασμένες εικόνες σε μία και μοναδική επεξεργασμένη εικόνα με απλή αριθμητική. Για παράδειγμα, η μελάνη χοληδόχου σιδήρου (iron gall ink) φαίνεται καλύτερα με (μικρού μήκους) UV φωτισμό και λιγότερο με (μεγαλύτερου μήκους) κόκκινο και υπέρυθρο φως. Η αφαίρεση μιας υπέρυθρης εικόνας από μια υπεριώδη φθορίζουσα εικόνα ελαττώνει την αντίθεση του πιό πρόσφατου κειμένου ενώ τονίζει το κείμενο που βρίσκεται από κάτω.

Το αποτέλεσμα της μεταδοτικής απεικόνισης στο IR, μετά από την επεξεργασία εικόνας από το χειρόγραφο από τα Ελληνικά Νέα Ευρήματα
MG 14, 16v. Πνευματικά δικαιώματα της Ι. Μ. Αγίας Αικατερίνης Σινά

Όταν η αυτοματοποιημένη διαδικασία επεξεργασίας δεν αποδίδει ευανάγνωστες ψηφιακές εικόνες σβησμένων κειμένων, οι επιστήμονες επεξεργασίας εικόνας ξαναεξετάζουν τις μη επεξεργασμένες εικόνες και χρησιμοποιούν άλλες μεθόδους επεξεργασίας για να ανακτήσουν το σβησμένο στρώμα των πιό δυσανάγνωστων σελίδων παλιμψήστων. Με χειροκίνητες μεθόδους αναλύονται το σύνολο των διαφορετικών λήψεων που έγιναν με διαδικασίες πολλαπλού φωτισμού για να βελτιωθεί η αναγνωσιμότητα των σβησμένων κειμένων.

Χειρισμός Χειρογράφων​
Η πολυφασματική απεικόνιση των Σιναϊτικών παλιμψήστων αρχίζει με τη λύση του προβλήματος του χειρισμού των εύθραυστων αρχαίων χειρογράφων κατά τη διάρκεια της πολυφασματικής ψηφιοποίησης. Αυτό που επειρεάζει περισσότερο τον απαιτούμενο χρόνο για τη φωτογράφιση των Σιναϊτικών παλιμψήστων είναι η κατάστασή τους - η ευθραυστότητά τους.

Βάση στήριξης βιβλίου της Stokes

Για τον σκοπό αυτό, το πρόγραμμα χρησιμοποιεί τη βάση στήριξης (Preservation Book Cradle) της Strokes Imaging (που ανήκει στο Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης). Η μέσω-υπολογιστή ελεγχόμενη βάση περιστρέφει τον κώδικα σύμφωνα με τη φυσιολογική κίνηση του βιβλίου καθώς αλλάζουν οι σελίδες του, έτσι ώστε οι εύθραυστοι κώδικες να μπορέσουν να φωτογραφηθούν όσο καλύτερα γίνεται χωρίς να προκληθεί ζημιά. Για μη δεμένα φύλλα, δίπτυχα και σπαράγματα, το πρόγραμμα χρησιμοποιεί μία απλή βάση με φωτογραφική μηχανή σε κάθετη στήλη.

Η Κρύπτη των Νεοευρεθέντων Χειρογράφων, 1975

Ο Σκευοφύλαξ της Μονής Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος στην Κρύπτη των Νεοευρεθέντων Χειρογράφων, 1975

Κατά την 25η Μαΐου του 1975 ο τότε Σκευοφύλαξ της Μονής Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος παρατήρησε ότι στα απομακρυνόμενα χώματα από ένα σημείο του εσωτερικού του Βορείου Τείχους της Μονής στην περιοχή της Παλαιάς Σκευοφυλακείας, υπήρχε ένα μικρό σπάραγμα μεμβράνης προερχόμενο από χειρόγραφο. Μετά από προσεκτικό έλεγχο άρχισε συστηματική έρευνα και εν τέλει μετά την παρέλευση δώδεκα ημερών συνεχούς εργασίας συγκεντρώθηκε κατ΄αρχήν σε κιβώτια ένα πλήθος χειρογράφων το οποίο όπως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων κατά την συντήρησή του αντιπροσώπευε εν γένει 36 κομμάτια και 19 σπαράγματα παπύρων, 1148 σώματα κωδίκων από τα οποία 305 πλήρεις κώδικες, 20 έντυπα βιβλία και περί τα 200 τεμάχια διαφόρων επιστολών, εγγράφων και καταστίχων. Από τους κώδικες 836 είναι ελληνικοί και οι υπόλοιποι αφορούν κώδικες Αραβικούς, Συριακούς, Σλαβωνικούς, Γεωργιανούς, από δύο Λατινικούς και Αιθιοπικούς και ένας Εβραϊκός.

style="display:inline-block;width:970px;height:90px"
data-ad-client="ca-pub-9279832525688556"
data-ad-slot="8040064056">

Ως προς το περιεχόμενό τους αφορούν σε κείμενα της Βίβλου, Λειτουργικά, Ευχολόγια, Ακολουθίες, μουσικά, και ελάχιστα πατερικά και ασκητικά. Υπάρχουν επίσης ελάχιστα κλασικών Ελλήνων συγγραφέων και Νομοκανονικά. Χρονολογικά καλύπτουν περίοδο από τον 4ο αιώνα έως τις αρχές του 18ου. Ώς προς το περιεχόμενό τους ξεχωρίζουν εκείνα που περιέχουν: δώδεκα φύλλα από τον Σιναϊτικό Κώδικα του οποίου το μεγαλύτερο μέρος έχει καταλήξει να ευρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο, μετά την υπεξαίρεσή του από τον Κ.Tischendorf, τμήματα του Ψαλτηρίου που υπεξαίρεσε επίσης ο P. Uspenskij κατά τον 19o αιώνα, τμήματα από τον σιναϊτικό σλαβωνικό Ευαγγέλιο του Βατικανού, τμήματα από το αρχαιότερο σωζόμενο κείμενο της Κλίμακος, τμήμα της Οδύσσειας του 9ου αιώνος, εκ του οποίου μέρος αποτελεί την αρχαιότερη σωζόμενη γραφή του Ομηρικού έπους στις ημέρες μας. Ιδιαίτερη αξία έχουν τα Γεωργιανά χειρόγραφα τα χρονολογούμενα προ του 10ου αιώνος καθώς περιέχουν σημαντικά στοιχεία για την ιστορία της Γεωργίας αλλά και διασώζουν τα μοναδικά σωζόμενα κείμενα της χαμένης έως σήμερα Αλβανικής γλώσσας του Καυκάσου.
Τέλος ως προς τον τύπο της γραφής στα χειρόγραφα αυτά διασώθηκαν τα αρχαιότερα δείγματα της μικρογράμματης ελληνικής γραφής και καλύπτουν την ασάφεια που υπήρχε στην γνώση της συνέχειας της ελληνικής γραφής για την περίοδο ανάμεσα στον 7ο και 9ο αιώνα.

Η σημασία της ανακαλύψεως των νέων χειρογράφων του Σινά έχει ακόμη πολλά να συνεισφέρει όσο αυτά μελετώνται και δημοσιεύονται παρέχοντας υλικό για αρκετές γενεές.

Του πατρός Ιουστίνου του Σιναΐτη,
Βιβλιοθηκάριου της Ιεράς Μονής
ΚΑΙ ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ
http://sinaipalimpsests.org/
http://www.archaeology.org/
Eric A. POWELL

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΕΙ ΤΟ:

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΘΕΜΑΤΟΦΥΛΑΚΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ