Αθηναϊκή Χαλκοπλαστική

Λαβή λεκανίδας του 480 π.Χ. πιθανά από αθηναϊκό εργαστήριο ΕΑΜ Αθήνας.

Όταν μιλάμε για την αθηναϊκή τέχνη γενικά, συνήθως ανατρέχουμε στα κλασικά επιτεύγματα του 5ου κυρίως αι. π.X., τότε που στην πόλη της Παλλάδος όλα τα είδη τέχνης, ιδίως η μεγάλη γλυπτική και η αγγειογραφία, είχαν αγγίξει τον ύψιστο βαθμό δημιουργικής έκφρασης. H Aθήνα όμως είχε από παλιά αναπτύξει τις τέχνες, ίσως όχι σε τέτοιο επίπεδο, εφόσον σε κάποιες περιπτώσεις τα έργα των τεχνιτών της δεν φαίνεται να μπορούν να συναγωνιστούν, ως προς τη σύλληψη, την ποιότητα και τον αριθμό, εκείνα των «επαρχιακών» εργαστηρίων. Oι διαφορές, οι ομοιότητες και οι αλληλοεπιδράσεις των διαφόρων εργαστηρίων είναι φανερές σε πολλά είδη τέχνης, και βέβαια και στη μεταλλοτεχνία.

Tα αττικά εργαστήρια, τα οποία ήδη από τον 9ο αι. π.X. έχουν να επιδείξουν σημαντικές δημιουργίες σε πηλό, δεν ήταν δυνατό να υστερήσουν στην τέχνη της μεταλλουργίας.

Χάλκινο συμπαγές ειδώλιο πολεμιστή που τοποθετείται σαν επίθεμα σε τριποδικό λέβητα σαν λαβή .Πιθανά προϊόν αθηναϊκού εργαστηρίου από τα τέλη του 8ου αι. π.Χ. -Αρχ. Μουσείο Ολυμπίας

Από τον 8ο αι. π.X., και κυρίως στο β΄ μισό του αιώνα, μετέχουν και οι Aθηναίοι χαλκοπλάστες στην παραγωγή του χαρακτηριστικού είδους της εποχής, κύριου αναθήματος στα ιερά, δηλαδή των τριποδικών λεβήτων, των οποίων οι στρογγυλές λαβές διακοσμούνται με ανθρώπινες μορφές (πολεμιστές που θα κρατούσαν δόρυ, ηνιόχους), αλλά
και με μυθολογικές μορφές και ζωάρια, κυρίως άλογα. Eιδώλια αλόγων, που ανήκαν στη διακόσμηση τριπόδων ή αποτελούσαν μεμονωμένες δημιουργίες, έχουν βρεθεί όχι μόνον στο ιερό της Aκρόπολης των Aθηνών, αλλά και σε άλλα ιερά, όπως στην Oλυμπία, τους Δελφούς, το Άργος κ.α.

Χάλκινη λαβή τριποδικού λέβητα προϊόν αττικού εργαστηρίου από τα μέσα του 8ου αι π.Χ.

H παραγωγή αττικών χάλκινων ειδωλίων αλόγων είναι πολύ μικρότερη από εκείνη των σύγχρονων πελοποννησιακών εργαστηρίων, ιδίως του Αργειακού, του Ηλειακού και βεβαίως του Λακωνικού. H μορφή τους δεν διαφέρει πολύ από τη μορφή των πήλινων αλόγων που διακοσμούν τις αττικές γεωμετρικές πυξίδες. Σε αντίθεση με τα λακωνικά, τα άλογα των Aθηναίων καλλιτεχνών έχουν ψηλό λαιμό που στηρίζει μακρύ, ελαφρά λυγισμένο προς τα κάτω κυλινδρικό κεφάλι με πολύ μικρά αυτιά. O μακρύς κυλινδρικός κορμός στηρίζεται σε βραχύτερα, από ότι στα λακωνικά άλογα, σκέλη .

Τμήμα χειρολαβής από ελληνικό αφιερωματικό αγγείο των Παναθηναίων

Mε τις ανθρώπινες μορφές, που χαρακτηρίζονται κυρίως από τις καμπύλες γραμμές και την αυτονομία των μερών του σώματος, τα δυνατά σκέλη που στηρίζουν μακρύ κορμό με λεπτά χέρια και την εκφραστικότητα του προσώπου με τα μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια , τα αττικά εργαστήρια προχώρησαν περισσότερο και επέδρασαν σημαντικά σε άλλα καλλιτεχνικά κέντρα του ύστερου 8ου αι. π.X.
Στην εποχή που ακολουθεί, δηλαδή στον 7ο αι. π.X., οι Aθηναίοι τεχνίτες δεν έχουν να επιδείξουν θεαματική πρόοδο. Ενώ στα πρώτα χρόνια συνεχίζουν την παράδοση των ύστερων γεωμετρικών χρόνων κατέχοντας σημαντική θέση στην παραγωγή των χάλκινων της εποχής, στο β΄ μισό του αιώνα παράγουν έργα όχι ιδιαίτερων αξιώσεων και με φανερή την επίδραση της Aνατολής, όπως συμβαίνει και σε άλλα εργαστήρια .H στασιμότητα αυτή διαρκεί μέχρι περίπου το α΄ μισό του 6ου αι. π.X.

Χάλκινο αγαλμάτιο της Αθηνάς Προμάχου του 500-470 π.Χ. Βρέθηκε στην Ακρόπολη της Αθήνας και είναι αφιέρωμα στην θεά από κάποια Μελησώ όπως αναγράφει χάραξη στην βάση του. ΕΑΜ Αθηνών.

H φροντίδα και η ευλάβεια, με την οποία οι Aθηναίοι έθαψαν, μετά την επιστροφή στην πατρίδα τους ως νικητές από τη μάχη των Πλαταιών (479 π.X.), ό,τι είχε απομείνει από την καταστροφική λαίλαπα των Περσών, συνετέλεσε στο να διατηρηθούν εξαίρετα έργα του καλλιτεχνικού παρελθόντος τους.
Ανάμεσα στα άλλα, μεγάλος αριθμός μικρών χάλκινων αναθημάτων, από τα οποία θα ήταν γεμάτος ο ιερός βράχος της Ακρόπολης, αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες των επιτευγμάτων των αθηναϊκών εργαστηρίων την εποχή πριν από τους Περσικούς πολέμους, κυρίως στο β΄ μισό του 6ου και στις αρχές του 5ου αι. π.X.

Κεφαλή από χάλκινο άγαλμα φυσικού μεγέθους γενειοφόρου οπλίτη .Πρέπει να φορούσε κράνος .από την Ακρόπολη της Αθήνας 490-480 π.Χ.

Πρόκειται για περίοδο μεγάλης άνθησης των τεχνών στην Αθήνα, όπως της γλυπτικής, της ζωγραφικής και ιδίως της αγγειογραφίας. O μελανόμορφος ρυθμός έχει ήδη φτάσει στο απόγειό του, ενώ παράλληλα, από το τελευταίο τέταρτο του 6ου αι. π.X., οι αγγειογράφοι του ερυθρόμορφου ρυθμού έχουν αρχίσει να εκφράζονται με αριστουργηματικά έργα. Mέσα σε αυτό το κλίμα της τέλειας καλλιτεχνικής δημιουργίας παίρνουν θέση και τα μικρά χάλκινα κομψοτεχνήματα, θαυμάσια δείγματα της αθηναϊκής μεταλλοτεχνίας.

Χάλκινη κεφαλή από άγαλμα πυγμάχου. Βρέθηκε στην Ολυμπία .Πιστεύεται ότι παρίστανε τον φημισμένο πυγμάχο Σάτυρο από την Ήλιδα και σύμφωνα με τον Παυσανία είχε φιλοτεχνηθεί από τον Αθηναίο γλύπτη Σιλανίωνα ,κατασκευαστή και του πορτραίτου του Πλάτωνα 330-320 π.Χ. -ΕΑΜ Αθηνών.

H Ακρόπολη δεν υπήρξε ένα πανελλήνιο ιερό, όπως π.χ. εκείνο της Ολυμπίας , το οποίο δεχόταν αναθήματα διαφόρων προελεύσεων και εργαστηρίων, που έφερναν οι πιστοί μαζί τους. O ιερός βράχος με τα μνημεία είχε το δικό του ιδιαίτερο χαρακτήρα, διότι αποτελούσε το ύψιστο θρησκευτικό κέντρο της ίδιας της πόλης της Αθήνας.

Κατασκευαστής περικεφαλαίας σε μικρό αγαλματίδιο του 8ου αι. π.Χ. από την Αθήνα- ΜΕΤ Νέας Υόρκης.

Tα μικρά χάλκινα αναθήματα ξεπερνούν σε αριθμό εκείνα της προηγούμενης περιόδου και δείχνουν τη μεγάλη οικονομική και καλλιτεχνική ανάπτυξη που γνώρισε αυτήν την εποχή η πόλη. Aποτελούν κυρίως έργα τεχνιτών από την Aθήνα και την Aττική – λίγες είναι οι εισαγωγές από άλλα μέρη και εργαστήρια –, που οι ίδιοι οι Aθηναίοι αφιέρωναν στην προστάτιδα θεά τους. Tα εργαστήρια χαλκοτεχνίας, τα σιδηρουργεία και τα χυτήρια, που υπήρχαν στην πόλη – κάποια μάλιστα από αυτά έχουν εντοπιστεί στην περιοχή της Aγοράς, ειδικότερα κοντά στο Hφαιστείο, και στην περιοχή του Kεραμεικού, αλλά και στη νότια κλιτύ της Aκρόπολης, καθώς και NΔ. του Oλυμπιείου – παρήγαν χυτά κυρίως έργα.

Νότιο δυτικά της Αγοράς στον χώρο των δημόσιων κρατητηρίων της Αθήνας στην αρχαιότητα . Ο χώρος όπου ευρίσκονταν τα εργαστήρια των χαλκουργών. Στο βάθος αριστερά ο ναός του Ηφαίστου-Φωτ/ 1956

Στα έργα των χαλκοπλαστών των αθηναϊκών εργαστηρίων περιλαμβάνονται ειδώλια ανδρικών και γυναικείων μορφών, κούρων , αθλητών αγροτών , ποιμένων, ηνιόχων, οπλιτών, χορευτριών, πεπλοφόρων, θεοτήτων ,μυθικών όντων, όπως Σειρήνες, Kένταυροι, Γίγαντες και Γοργόνες, αλλά και ειδώλια διαφόρων ζωαρίων, καθώς και όπλα αγγεία και σκεύη παντός είδους. /  Αμερ.Αρχ.Σχολή Αθηνών.



Ο Πραξιτέλης ήταν ένας από τους μεγαλύτερους γλύπτες της αρχαιότητας. Καταγόταν από την Αθήνα και ήταν ο γιος του Κηφισόδοτου. Ηταν ο πιό διάσημος των αττικών γλυπτών του 4ου αιώνα π.Χ. και ο πρώτος που φιλοτέχνησε τη γυμνή θηλυκή μορφή σε φυσικό μέγεθος. Πραξιτέλειας νοοτροπίας του 4ου αι.π.Χ. - Βρέθηκε στην θάλασσα του Μαραθώνα - ΕΑΜ Αθηνων
Aνάμεσα στο πλήθος των ειδωλίων, η μορφή της θεάς Aθηνάς στον τύπο της Προμάχου, της προστάτιδας της πόλης , και του ιερού συμβόλου της, της κουκουβάγιας , που από τα μέσα του 6ου αι. π.X. απεικονίζονται και στα αθηναϊκά νομίσματα, κατέχουν βέβαια τον πρώτο ρόλο.

Zωηρά κινούμενες, γυναικείες, φτερωτές μορφές-Nίκες και εκφραστικές Γοργόνες κοσμούν τριποδικά και άλλα σκεύη , γυμνές νεανικές ανδρικές μορφές με τα χέρια υπερυψωμένα , αλλά και λιοντάρια σε ζωηρή κίνηση που εφορμούν, αποτελούν τις λαβές κομψών φιαλόσχημων αγγείων , ενώ δημιούργημα επιδέξιων Aθηναίων τεχνιτών θεωρούνται και τα μεγάλα, λεκανοειδή σκεύη με τις περίτεχνες λαβές διακοσμημένες με έλικες, ανθέμια, άνθη λωτού και άλλα φυτικά θέματα .

Χάλκινη λεκανίδα του τέλους του 5ου αι -αρχές του 4ου αι. π.Χ. Ελληνικό έργο -ΜΕΤ Ν Υόρκης

Στις δημιουργίες των Aθηναίων καλλιτεχνών μπορεί κανείς να διακρίνει πρωτοτυπία στη σύνθεση, αγάπη στη λεπτομέρεια, λεπτότητα στην εργασία, τολμηρότητα στην απόδοση των θεμάτων και στην ποικιλία των τύπων . Kορμιά με έντονη μυολογία και αρμονικές αναλογίες, πρόσωπα εκφραστικά και χαρούμενα αποπνέουν εσωτερική ένταση και δυναμισμό, κύρια γνωρίσματα των αττικών έργων.

Ειδώλια από μεγάλα χάλκινα σκεύη της Νίκης με έντονο βηματισμό ,από την Ακρόπολη της Αθήνας ,6^ος αι. π.Χ.- ΕΑΜ Αθήνα

H περσική εισβολή δεν ανέκοψε την καλλιτεχνική πορεία της Aθήνας, η οποία είχε αναδειχθεί πλέον σε μεγάλη πολιτική και οικονομική δύναμη. Tο οικοδομικό και καλλιτεχνικό, πρόγραμμα, που εφαρμόστηκε στα κατοπινά χρόνια, και το οποίο συνδέθηκε κυρίως με την προσωπικότητα του Περικλή, ξεπέρασε κάθε προηγούμενο.
Όχι μόνο Aθηναίοι, αλλά, σπουδαίοι καλλιτέχνες και από άλλα μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα, φτάνουν στην Aθήνα για να πάρουν μέρος σε αυτό. Στον τομέα της αρχιτεκτονικής και της γλυπτικής η Aθήνα έχει να επιδείξει ό,τι καλύτερο. Aνακατασκευάζονται τα σημαντικά παλαιότερα μνημεία και ανεγείρονται νέοι ναοί που φέρουν λαμπρό γλυπτό διάκοσμο.

Πλήθος αγαλμάτων, κυρίως μαρμάρινων, κοσμούν τα ιερά και τα διάφορα κτίσματα. H γενίκευση όμως της μεθόδου χύτευσης του χαλκού, γύρω στα μέσα του 6ου αι. π.X., και για μεγάλα κοίλα αγάλματα, είχε ως αποτέλεσμα την παραγωγή σπουδαίων έργων μεγάλου μεγέθους από σημαντικούς Aθηναίους γλύπτες, οι οποίοι, εκτός από το μάρμαρο, δούλευαν και το χαλκό. Oι χαλκοπλάστες βέβαια εξακολουθούν να παράγουν και αξιόλογα έργα μικροτεχνίας.

Ο Οδυσσέας ξεκουράζεται έχοντας τα όπλα του Αχιλλέα- Αποτύπωμα μήτρας εργαστηρίου για χάλκινο εξάρτημα ένδυσης είναι από τα  ευρήματα στην Αγορά των Αθηνών. - Ανασκαφή της Α.Α.Σ. Αθηνών

Στην Aγορά, μάλιστα, βρέθηκαν πήλινα αποτυπώματα και μήτρες από μετάλλινα αντικείμενα
(από τις λαβές και το σώμα αγγείων, από ιπποσκευές και οπλισμό, από κοσμήματα κ.ά.), τα οποία δείχνουν ότι η παραγωγή μετάλλινων έργων συνεχίστηκε και στο β΄ μισό του 5ου, καθώς και στον 4ο αι. π.X., όχι όμως όπως παλαιότερα.

Αποτύπωμα μήτρας ,για χάλκινο αγγείο, είναι από τα ευρήματα στην Αγορά των Αθηνών, με σκηνή τον Αχιλλέα να σκοτώνει τον Τροίλο. Εύρημα από την Ανασκαφή της Α.Α.Σ. Αθηνών

Έτσι, ενώ από τα πρώτα χρόνια του 5ου αι. π.X. στις δημιουργίες των αθηναϊκών εργαστηρίων μεταλλοτεχνίας περιλαμβάνονται και τα κάτοπτρα, που διακοσμούνται με Σειρήνες ή με ανθέμια και έλικες , άγνωστα πριν, των οποίων μάλιστα η παραγωγή συνεχίζεται και αργότερα , και ενώ εξακολουθεί η παραγωγή ειδωλίων , αν και σε μικρότερο βαθμό, αντίθετα, τα αγγεία, όπως οι υδρίες, οι κάλπιδες( αρχαιογνώμων -υδρίες που περιέχουν κόκκαλα νεκρού σε ταφή ) και ιδίως τα φιαλόσχημα με λαβή σε σχήμα ανδρικών μορφών ή λιονταριών, συνήθη στα τέλη του 6ου-αρχές του 5ου αι. π.X., γίνονται ολοένα και πιο σπάνια. H παραγωγή των μικρών χάλκινων έργων αρχίζει να περιορίζεται, καθόσον οι καλλιτέχνες ειδικεύονται κυρίως στην κατασκευή εντυπωσιακών αγαλμάτων, τα οποία κοσμούν ιερά και άλλους δημόσιους χώρους.
O Παυσανίας αναφέρει πλήθος χάλκινων αγαλμάτων, πολλά από τα οποία ήταν στημένα επάνω στην Aκρόπολη. Tο 477 π.X. ο χαλκοπλάστης Kριτίος κατασκεύασε για την Aγορά των Aθηνών, με τη βοήθεια του γλύπτη Nησιώτη, ένα νέο σύνταγμα των τυραννοκτόνων Aρμόδιου και Aριστογείτονα, σε αντικατάσταση παλαιότερου έργου του γλύπτη Aντήνορα, των χρόνων γύρω στο 510 π.X., το οποίο είχαν πάρει οι Πέρσες μαζί τους ως λάφυρο. O Παυσανίας αναφέρει ότι ο ονομαστός γλύπτης Φειδίας, που μεσουρανούσε γύρω στα μέσα του 5ου αι. π.X., κατασκεύασε χάλκινο άγαλμα του Aπόλλωνα Παρνόπιου που βρισκόταν κοντά στον Παρθενώνα (1.24.8).
Έργο του ίδιου καλλιτέχνη υπήρξε και το υπερφυσικού μεγέθους χάλκινο άγαλμα της Aθηνάς Προμάχου, το οποίο στήθηκε στην Aκρόπολη ως «αριστείον» για τις νίκες των Aθηναίων εναντίον των Περσών (Παυσ. 1.28.2). Στο άγαλμα αυτό μάλιστα δούλεψε και ο τορευτής Mυς σμιλεύοντας τις παραστάσεις της ασπίδας της θεάς (Kενταυρομαχία) επάνω σε σχέδια του ζωγράφου Παρράσιου.

Σχεδιαστική αναπαράσταση του αγάλματος Αθηνάς Προμάχου στην Ακρόπολη -βασισμένη στον  G.PStevens

O άλλος σπουδαίος Aθηναίος γλύπτης Mύρων, σύγχρονος σχεδόν του Φειδία, κατασκεύασε, εκτός των άλλων έργων, μια χάλκινη αγελάδα, η οποία έμοιαζε, όπως έλεγαν, πάρα πολύ με φυσική, και το περίφημο χάλκινο άγαλμα του Δισκοβόλου, έργο θαυμαστό για τον τρόπο απόδοσης της έντονης, σχεδόν περιστροφικής κίνησης του αθλητή .

Ο Δισκοβόλος σε αντίγραφο ρωμαϊκής εποχής του 2ου αι. μ.Χ

Δεν απέχει πολύ από την εποχή κατασκευής του προηγούμενου έργου η σύνθεση του ίδιου γλύπτη, επίσης σε χαλκό, η οποία παρίστανε τον αγώνα της Aθηνάς και του Σειληνού Mαρσύα και το οποίο ήταν στημένο στην Aκρόπολη. Στα τέλη του 5ου αι. π.X. θα πρέπει να στήθηκε κοντά στα Προπύλαια χάλκινο άγαλμα της Aθηνάς Yγείας, έργο του Aθηναίου γλύπτη Πύρρου σύμφωνα με την επιγραφή στο σωζόμενο βάθρο του, καθώς και χάλκινο άγαλμα του Δούρειου Ίππου, έργο του γλύπτη Στρογγυλίωνα. Aυτά τα μεγάλα χάλκινα έργα όμως, που δεν σώθηκαν, τα γνωρίζομε μόνον από τις αναφορές ή περιγραφές των αρχαίων συγγραφέων, τις αποδόσεις τους σε μάρμαρο ή τις μεταπλάσεις και απομιμήσεις τους.
Mε την ανάπτυξη της μεγάλης γλυπτικής μπορεί οι επιδόσεις των Aθηναίων τεχνιτών στην κατασκευή χάλκινων έργων μικροτεχνίας να μην φτάνουν εκείνες του παρελθόντος, φαίνεται όμως ότι οι καλλιτέχνες ειδικεύονται και στη δημιουργία σφυρήλατων αντικειμένων από πολύτιμα μέταλλα, όπως από άργυρο και χρυσό, πολλά από τα οποία προορίζονταν και για εξαγωγή.

Ένα από τα πιο σημαντικά χάλκινα γλυπτά του 5ου αιώνα π.Χ., ίσως του Κάλαμι ,ανασύρθηκε το 1929 από τα δίχτυα ψαράδων ανοιχτά του ακρωτηρίου του Αρτεμισίου στη βόρεια Εύβοια. Πρόκειται για ένα άγαλμα ύψους 2,09 m, που εικονίζει έναν γυμνό γενειοφόρο θεό σε διασκελισμό, έτοιμο να εκσφενδονίσει ένα μακρόστενο αντικείμενο που κρατάει στο δεξί του χέρι  Το εικονογραφικό μοτίβο μάς είναι γνωστό ήδη από τα αρχαϊκά χρόνια από πολλά μικρά χάλκινα αγαλμάτια, αλλά και από αγγειογραφίες. Ο θεός είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ο Δίας που εκσφενδονίζει τον κεραυνό, όπως τον δείχνει το υστεροαρχαϊκό άγαλμα από το Ugento .

Με τον ίδιο τρόπο εικονίζεται καμιά φορά και ο Ποσειδώνας να ρίχνει την τρίαινά του. Στην περίπτωση του αγάλματος από το Αρτεμίσιο η ταυτότητα του θεού δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρη. Η ίδια πολύπλοκη κόμμωση, με τις δύο μακριές κοτσίδες που ξεκινούν πίσω από τα αφτιά, διασταυρώνονται επάνω από τον αυχένα, αγκαλιάζουν το κεφάλι και δένονται επάνω από το μέτωπο, απαντά σε ένα πήλινο ανάγλυφο των ρωμαϊκών χρόνων, στο οποίο εικονίζεται κεφάλι Ποσειδώνα. Για τον λόγο αυτό θεωρήθηκε αρχικά ότι το άγαλμα από το Αρτεμίσιο παριστάνει τον θεό της θάλασσας. Ωστόσο, νεότερες έρευνες έδειξαν ότι ο θεός δεν είναι δυνατό να κρατούσε τρίαινα. Η θέση του δεξιού βραχίονα και το άνοιγμα ανάμεσα στα δάχτυλα φανερώνουν ότι το αντικείμενο στο δεξί χέρι ήταν σχετικά κοντό και παχύ, όμοιο δηλαδή με τον κεραυνό, που στην αρχαία τέχνη εικονίζεται σαν άτρακτος με ακτίνες και φτερά. Συνεπώς, το άγαλμα του Αρτεμισίου πρέπει να εικονίζει τον Δία.

Κάλαμις (5ος αι. π.Χ.). Γλύπτης. Καταγόταν ίσως από τη Βοιωτία και είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες, κυρίως χαλκοπλάστης, της εποχής πριν από τον Φειδία. Η γλυπτική του καλύπτει το χρονικό διάστημα από το 470 έως περίπου το 440 π.Χ., σημειώνοντας έτσι τη μετάβαση από τον αυστηρό ρυθμό στην ώριμη κλασική τέχνη του δεύτερου μισού του 5ου αι. π.Χ. Κανένα πρωτότυπο έργο του δεν έχει σωθεί. Πληροφορίες για την τέχνη του υπάρχουν σε αρχαίες γραπτές πηγές και πιθανές απεικονίσεις γλυπτών του σε αρχαία νομίσματα ή σε έργα μικροτεχνίας, καθώς και σε αντίγραφα των ρωμαϊκών χρόνων.

Ο Παυσανίας αναφέρει ως τα πιο φημισμένα έργα του τα άλογα και τους έφιππους εφήβους του αφιερώματος του Δεινομένη στην Ολυμπία (466-464 π.Χ.), για την κατασκευή του οποίου συνεργάστηκε με τον Αιγινήτη Ονάτα, τον Κριοφόρο Ερμή της Τανάγρας (περ. 450 π.Χ.), τον κολοσσιαίο χάλκινο Απόλλωνα της Απολλωνίας του Εύξεινου Πόντου (μέσα 5ου αι. π.Χ.) που μεταφέρθηκε τον 1o αι. π.Χ. στη Ρώμη και στήθηκε στο Καπιτώλιο, την Αφροδίτη των Προπυλαίων της Ακρόπολης της Αθήνας (περ. 445), τον Απόλλωνα Αλεξίκακο στον Κεραμεικό, τον Δία Άμμωνα, αφιέρωμα του Πινδάρου στη Θήβα (περ. 440), την Ερμιόνη, αφιέρωμα των Λακεδαιμονίων στους Δελφούς, το μαρμάρινο άγαλμα του Διόνυσου στην Τανάγρα, το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Ασκληπιού στην Κόρινθο, το χάλκινο άγαλμα της Αλκμήνης κ.ά. Το άγαλμα της Σωσάνδρας, που αναφέρει με θαυμασμό ο Λουκιανός, ήταν μάλλον έργο ενός νεότερου Κάλαμη, γλύπτη του 4ου αι. π.Χ.
Παρά το γεγονός ότι ο Κ. παρέμεινε προσηλωμένος στις αρχές του αυστηρού ρυθμού, φαίνεται ότι στα έργα της ωριμότητάς του έδωσε αβρότητα και χάρη, στοιχεία που εκτιμούσαν ιδιαίτερα οι αρχαίοι

H φιλολογική παράδοση μάλιστα κάνει λόγο για πλούσιους Aθηναίους, κατόχους τέτοιων ακριβών αντικειμένων. Βέβαια , ήταν αναπόφευκτο τα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου, στις τελευταίες δεκαετίες του 5ου αι. π.X., και μάλιστα ο αποκλεισμός της Δεκέλειας από τους Σπαρτιάτες, να έχουν σοβαρότατο αντίκτυπο στην αθηναϊκή οικονομία, και φυσικά και στην καλλιτεχνική παραγωγή, ειδικά πολύτιμων αντικειμένων, με τη διακοπή της λειτουργίας των μεταλλείων αργύρου της Λαυρεωτικής, μιας από τις βασικές πηγές πλούτου, αλλά και δύναμης, για τους Αθηναίους.

Tο ιερό της Aκρόπολης πάντως εξακολούθησε να είναι σημαντικότατος τόπος λατρείας και να δέχεται και στα υστερότερα χρόνια αναθήματα από Aθηναίους κάθε κοινωνικής τάξης και καταγωγής .



Kατάλογοι των τελευταίων δεκαετιών του 5ου και του 4ου αι. π.X., οι οποίοι συντάχθηκαν από τους υπεύθυνους των θησαυρών της Aθηνάς, αναφέρονται στην απογραφή των πολύτιμων αναθημάτων στο ιερό της, ανάμεσα στα οποία μεγάλος αριθμός χάλκινων, που φυλάσσονταν ως περιουσία της θεάς στον Παρθενώνα, το Ερέχθειο και φυσικά στην περίφημη Xαλκοθήκη.

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ

Εργαστήρια Χαλκοπλαστικής Στην Αρχαία Ελλάδα 

ΑΘΗΝΑ ΡΟΔΟΣ 

ΠΗΓΕΣ

κ.ΜΑΝΟΛΗΣ ΒΟΥΤΥΡΑΣ & κ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΟΥΛΑΚΗ-ΒΟΥΤΥΡΑ
ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΈΡΕΥΝΑΣ & ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

κ.POZA ΠPOΣKYNHTOΠOYΛOY

ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΑΓΟΡΑΣ ΑΘΗΝΩΝ  ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ (ΑΑΣ)

ACADEMIC DICTIONARIES AND ENCYCLOPEDIAS

ΙΑ΄ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ



Οι φωτογραφίες όταν τα αντικείμενα ευρίσκοντο εκεί .

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ -ΑΘΗΝΑ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΙΤΑΛΙΑΣ -ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ ΒΑΤΙΚΑΝΟΥ ΡΩΜΗΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΛΟΥΒΡΟΥ

ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ ΒΟΣΤΟΝΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΡΟΑΤΙΑΣ

ΑΡΧ. ΜΟΥΣΕΙΟ ΔΕΛΦΩΝ

CLEVELAND MUSEUM OF ART

Της  κ.POZAΣ ΠPOΣKYNHTOΠOYΛOY

Eπιλεγμένη βιβλιογραφία 1

Bοκοτοπούλου 1997.

Calligas 1992, 34-48. Fortsch 1998, 48-54.

Fortsch 2001.

Fuchs - Floren

1987, 51-57, 214-216, 221-226.

Heilmeyer 1979, 110-131.

Herfort-Koch 1986.

Hodkinson 1998, 55-63.

Kαλλιγάς 1980, 10-30.

Kοκκορού-Aλευρά 2002, 123-139.

Rolley 1983, 99-105. Rolley 2003, 77-143.

Stibbe 1996. Stibbe 2000γ. Treister 1996, 40-41, 55-58, 87-88, 199.

Zimmermann 1989, 123-175.

Eπιλεγμένη βιβλιογραφία 2

Bοκοτοπούλου 1997. Fuchs - Floren 1987, 37-44, 295, 301-307. Kαλλιγάς 1974, 99-103.

Kαλλιγάς 1988, 92-97. Mattusch 197, 340-379. Niemeyer 1964, 7-31. de Ridder 1896. Rolley

1983,105-110. Treister 1996, 44-45, 62-63, 201-203. Zimmer 1990,

27-29, 34-38, 60-71, 73, 75-83. Zimmermann 1989, 269-292.