Η Θράκη της εγκατάλειψης του 1922 και του σήμερα

ΠΙΣΩ

[caption id="" align="aligncenter" width="550"] THRACIAE VETERIS TYPUS[/caption]

‘Ανατολική Θράκη απωλέσθη ατυχώς δι’ Ελλάδα

Θ. Μαλκίδης
Οι τραγικές εξελίξεις στο Μικρασιατικό μέτωπο, η αλλαγή των προσανατολισμών και της πολιτικής έναντι των Κεμαλικών από τις Μεγάλες Δυνάμεις, είχαν σαν αποτέλεσμα να υπογραφεί η συνθήκη ανακωχής των Μουδανιών, με την οποία ο ελληνικός στρατός διατάχθηκε να εκκενώσει όχι μόνο την Ιωνία, όπου εκεί πλέον γραφόταν ο επίλογος μιας παρουσίας αιώνων, αλλά μέσα σε 15 μέρες και την Ανατολική Θράκη, εκεί όπου υπήρχαν μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις του και εύρωστο ελληνικό στοιχείο . Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανέφερε σε σχετικό του τηλεγράφημα τα εξής:

«Ανακοινώσατε, παρακαλώ τηλεγράφημα εις πληρεξουσίους Θράκης. Ανατολική Θράκη απωλέσθη ατυχώς δι’ Ελλάδα και επανέρχεται εις άμεσον κυριαρχίαν Τουρκίας…. Επί πλέον υποχρεούμεθα να εκκενώσωμεν από τούδε Θράκην. Ολόκληρος προσπάθειά μου στρέφεται πως χάνοντες Θράκην να σώσωμεν εν μέτρω δυνατώ Θράκας….Όσον τραγικόν και αν είναι, ανάγκη Θράκες να εγκαταλείψωσιν την γην, ην τόσων αιώνων κατοικούσιν αυτοί και πρόγονοί των, δεν υπάρχει άλλο μέσον σωτηρίας δι’ αυτούς ….».

Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1922 ο αναπληρωτής του γενικού διοικητή Θράκης Κ. Γεραγάς ανέλαβε και επίσημα να συντονίσει το έργο του ξεριζωμού του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, που αφορούσε πάνω από 200.000 Έλληνες, ενώ το στρατηγείο της στρατιάς Θράκης έφυγε από τη Ραιδεστό και εγκαταστάθηκε στην Αλεξανδρούπολη την 9/10/1922.

Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου του 1922 είχαν εκκενωθεί ιστορικά κέντρα, η Σηλυβρία, η Ηράκλεια, η Ραιδεστός, τα Γανόχωρα, οι Σαράντα Εκκλησιές, η Αδριανούπολη. Ένα μήνα αργότερα, το Νοέμβριο του 1922, έφευγαν και οι 25.000 Έλληνες της Καλλίπολης, ενώ το ελληνικό στοιχείο της Τσατάλτζας και ένα μεγάλο ποσοστό του νομού της Κωνσταντινούπολης αναχώρησε το 1924, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από την ελληνοτουρκική συνθήκη ανταλλαγής των πληθυσμών.
Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ ανταποκριτής τότε στην περιοχή γράφει τα εξής: «Σε μια συνεχή, εξαντλητική πορεία, οι Χριστιανοί της Ανατολικής Θράκης έχουν κατακλύσει τους δρόμους που οδηγούν στη Μακεδονία…..Μόνο από την Ανατολική Θράκη πρέπει να απομακρυνθούν 250.000 χριστιανοί πρόσφυγες…. Η μεγαλύτερη ομάδα διαβαίνει του ποταμό Έβρο (Μαρίτσα) από την Αδριανούπολη και είναι μήκους 20 μιλίων. Είκοσι μίλια αραμπάδες, που τους σέρνουν αγελάδες και βόδια με λασπωμένα πόδια, ενώ δίπλα τους βαδίζουν εξαντλημένοι άνδρες, γυναίκες και παιδιά….Εγκατέλειψαν όλοι τα σπίτια τους, τα χωριά και τα χωράφια τους και προστέθηκαν στο ποτάμι των προσφύγων μόλις έμαθαν ότι έρχονται οι Τούρκοι ….Πρόκειται για πορεία προς το άγνωστο σιωπηλών ανθρώπων….».

Η απώλεια της ανατολικής Θράκης, επισφραγίστηκε με τη συνθήκη της Λωζάννης, όπου στις 30 Ιανουαρίου 1923 υπεγράφη η Ελληνοτουρκική σύμβαση και το πρωτόκολλο «περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών».
Εκεί η κεμαλική Τουρκία ζήτησε τμήμα της δεξιάς πλευράς του Έβρου και δημοψήφισμα για τη (Δυτική) Θράκη, λαμβάνοντας τελικά το Καραγάτς, η οποία είχε ξαναπάρει το ελληνικό της όνομα Ορεστιάδα, από τον Ορέστη που λούστηκε εκεί για να εξαγνιστεί από το έγκλημα που είχε διαπράξει, μη γνωρίζοντας ότι εκεί θα σημειωθεί ένα άλλο έγκλημα!

Ο Βενιζέλος στις θέσεις της κεμαλικής ηγεσίας για το Καραγάτς θα απαντήσει ότι η ελληνική κυβέρνηση δέχεται τις τουρκικές προτάσεις και έτσι η περιοχή, το Καραγάτς και τα χωριά Μπόσνα και Δεμιρδέσι, παραδόθηκαν στην Τουρκία, γράφοντας τον επίλογο της απώλειας της ανατολικής Θράκης. Θα ήταν βεβαίως σημαντικό και χωρίς καμία δόση υπερβολής- ποιος μπορεί άλλωστε να το αμφισβητήσει- να αναφέρουμε ότι το επαπομείναν μέρος της Θράκης, παραμένει σήμερα στο ίδιο πεδίο εγκατάλειψης. Όπως συνέβη το 1922.
Τότε το ένιωσαν οι πρόγονοί μου, εγκαταλείποντας την Αδριανούπολη κα την Ορεστιάδα, τώρα το νιώθουμε και εμείς, ελπίζοντας και ευχόμενοι βεβαίως να μην έχουμε την ίδια τύχη με αυτούς