Η αρχαία Μυτιλήνη

Επί χρόνια, σχεδόν 40, όσοι περνούσαν από το οικόπεδο με τις βρωμούσες στην πλάτη του Ασύλου Ανιάτων, που μετεξελίχθηκε σε Γυμνάσιο Επάνω Σκάλας και σήμερα στεγάζει το 6ο Γυμνάσιο της περιοχής, γελούσαν σαν τους έλεγες πως… αυτό είναι το ιερό της Κυβέλης!

Κι όμως έτσι ήταν… Ο παρατημένος αρχαιολογικός χώρος της οδού Αρχιπελάγους από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1970 είχε
ανασκαφεί, στο πλαίσιο του έργου της κατασκευής νέας πτέρυγας του Ασύλου Ανιάτων της Αγιάσου, σύμφωνα με σχεδιασμό της Μητρόπολης Μυτιλήνης που ασκούσε τότε κοινωνική πολιτική στον τομέα αυτό.

Ανασκαφέας ήταν η τότε επιμελήτρια αρχαιοτήτων της ΙΖ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων Μυτιλήνης κ. Δέσποινα Χατζή, η οποία και έκανε ό,τι έκανε, μετέφερε τα όποια ευρήματα βρήκε στο αρχαιολογικό μουσείο κι ο αρχαιολογικός χώρος έμεινε έρμαιο μπάζων, αγριόχορτων, φιδιών και ποντικών. Μαζί με το χώρο έρμαιο αφέθηκε και η γνώση της ιστορίας και της αξίας της περιοχής.

Ώσπου ήρθαν οι εργασίες, στο πλαίσιο του έργου ανάδειξης «Ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της πόλης της Μυτιλήνης» που χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κρήτης και Νήσων Αιγαίου (ΕΣΠΑ 2007-2013), και φώτισαν την ιστορία και την τοπογραφική εξέλιξη της αρχαίας πόλης.

Τι βρέθηκε…
Στο αρχαϊκό κτήριο, που είχε ταυτιστεί με Ιερό της Κυβέλης, πραγματοποιήθηκαν καθαρισμοί με τους οποίους διευκρινίστηκε η αρχιτεκτονική μορφή και η χρονολόγησή του. Πρόκειται για ελλειψοειδές κτήριο με τρεις χώρους και είσοδο στα ανατολικά.

Τα εξαιρετικά δείγματα γκρίζας αιολικής κεραμικής και εισαγόμενων αγγείων τοποθετούν την οικοδόμησή του τουλάχιστον στον 7ο αι. π.Χ. Στον 6ο αι. π.Χ. εφαρμόστηκε η χαρακτηριστική λέσβια δόμηση για την επισκευή του, ενώ στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. καταστράφηκε από πυρκαγιά.

Εκτός από το ακέφαλο ανάγλυφο της ένθρονης θεάς Κυβέλης (530-500 π.Χ.), που είχε βρεθεί από τη Δ. Χατζή, οι μυθολογικές παραστάσεις των αγγείων (Ηρακλής και Αμαζόνες, Άρτεμις και Ακταίων), οι τριποδικές τράπεζες προσφορών με έντονα ίχνη καύσης, το πήλινο ειδώλιο ικέτιδας επιβεβαιώνουν τον ιερό χαρακτήρα του οικοδομήματος.
Η εύρεση δε μιας μικρού μεγέθους μαρμάρινης κεφαλής του θεού Σαράπιδος (2ος αι. μ.Χ.) δημιουργεί τη βάσιμη εικασία για συνέχιση της λατρείας στους ρωμαϊκούς χρόνους.

Στην όχθη του Ευρίπου
Το Ιερό της Κυβέλης στην αρχαιότητα, όπως αποδεικνύεται από τις ανασκαφικές εργασίες συνολικά στην περιοχή, βρισκόταν στη νησιωτική πλευρά της πόλης.

Σταμνοειδής αμφορέας γκρίζας αιολικής κεραμικής με διπλές λαβές από την παλαιά ανασκαφική έρευνα

Ο αρχικός πυρήνας της εντοπίζεται δίπλα στην ανατολική όχθη του Ευρίπου και κοντά στο βόρειο εμπορικό λιμένα.
Δύο ακόμη καμπυλόγραμμα κτήρια, που εντοπίστηκαν πρόσφατα κατά την υλοποίηση του έργου της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, ανάγουν την ιστορία του χώρου στους ύστερους γεωμετρικούς, πρώιμους αρχαϊκούς χρόνους (8ος-7ος αι. π.Χ.), ενώ μνημειώδη κτήρια της ρωμαϊκής εποχής κάλυψαν τα οικοδομικά κατάλοιπα της κλασικής και ελληνιστικής εποχής.

Σε ένα από αυτά αποκαλύφθηκε απόθεση από έντεκα θραυσμένους μεταφορικούς αμφορείς του 1ου-2ου αι. μ.Χ. και αρκετά μαγειρικά σκεύη, που συγκολλήθηκαν στα εργαστήρια συντήρησης της Εφορείας. Στο δυτικό τμήμα του χώρου, αποκαλύφθηκε επίμηκες κτήριο δημόσιου χαρακτήρα της ύστερης αρχαιότητας.

Θα τα δει ο κόσμος 

Ιδιαίτερη αξία έχει η πρωτοβουλία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, τα ευρήματα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, που ήρθαν στο φως με τις εργασίες ανάδειξης στους αρχαιολογικούς χώρους της Μυτιλήνης και της Κλοπεδής, όπως και με τις σωστικές ανασκαφές στο πλαίσιο δημόσιων και ιδιωτικών έργων στη Λέσβο, θα παρουσιάζονται από το καινούριο έτος στο νέο κτήριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης υπό το γενικό τίτλο «Το έκθεμα του μήνα».

Στρατής Μπαλάσκας στο /www.emprosnet.gr/