Την Ολυμπιάδα "φωτογραφίζουν" οι επιστήμονες στην Αμφίπολη

Άτομο 5, οστά που έχουν υποστεί την επίδραση υψηλής θερμοκρασίας, μετά από καύση.

ΓΙΩΤΑ ΣΥΚΚΑ
Νέος κύκλος ερμηνειών ανοίγει με τα συμπεράσματα της μελέτης των σκελετικών καταλοίπων του ταφικού μνημείου στο λόφο  της Αμφίπολης. Από τους πέντε σκελετούς που ερευνήθηκαν προέκυψε ότι ανήκουν σε μια γυναίκα άνω των 60 ετών, δυο άντρες (35 με 45 ετών), ένα βρέφος και μια ανδρική καύση από την οποία σώζονται λίγα στοιχεία.
Η μελέτη του DNA θα δείξει αν υπάρχουν δεσμοί συγγένειας μεταξύ των νεκρών. Επικρατέστερο όμως σενάριο σύμφωνα με επιστήμονες του υπουργείου Πολιτισμού «δείχνει» την Ολυμπιάδα, μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου να είναι η γυναίκα που βρέθηκε ενταφιασμένη. «Η μόνη γυναίκα που θα μπορούσε να δικαιολογήσει την ύπαρξη του Λέοντα στην κορυφή του λόφου είναι η μητέρα του Μ. Αλέξανδρου . Η Ολυμπιάδα ήταν δυο φορές αρχηγός στρατού, μια των Μολλοσών (από τους οποίους καταγόταν) και μια των Μακεδόνων λόγω του γάμου της με τον Φίλιππο Β.. Κινήθηκε εναντίον του Κάσσανδρου ως αρχηγός των Μακεδόνων και μην ξεχνάμε ότι ήταν επικεφαλής του ηπειρωτικού στρατού όταν έπρεπε να τον αντιμετωπίσει για να ενισχύσει τη θέση του μικρού τότε Αλέξανδρου».

Η αναμόχλευση των οστών οφείλεται σύμφωνα με την διεπιστημονική ομάδα που ερεύνησε το υλικό (των Πανεπιστημίων Αριστοτελείου και Δημοκριτείου,) σε δραστηριότητα τυμβωρύχων. «Είναι σαφές πια ότι το ανακάτωμα οφείλεται σε αυτούς». Τωρα για την συνύπαρξη του νεογέννητου, των δυο ανδρών και της ανδρικής καύσης δίπλα στην ηλικιωμένη, θα αποτελέσει τροφή για τους ιστορικούς κι άλλες ειδικότητες επιστημόνων. «Αλλωστε τα παιδιά του Κάσσανδρου και της Θεσσαλονίκης (ετεροθαλή αδερφή του Μ. Αλέξανδρου) ήταν εγγόνια της Ολυμπιάδας. Και όπως αναφέρουν ιστορικές πηγές αλληλοσκοτώθηκαν» μας επισημαίνουν αρχαιολόγοι.

Από τερηδόνα ως άλογα

Σύμφωνα με την ανακοίνωση που δόθηκε στη δημοσιότητα από το υπουργείο Πολιτισμού, τα σκελετικά κατάλοιπα του ταφικού μνημείου, από τον λόφο Καστά Αμφίπολης αντιστοιχούν σε 550 περίπου οστά, θρυμματισμένα και ακέραια, ένα κρανίο σε αρκετά καλή κατάσταση, από το οποίο λείπουν τα οστά που συνθέτουν το πρόσωπο, και μία σχεδόν ακέραιη κάτω γνάθος. Δεν βρέθηκαν δόντια, εκτός από μία τερηδονισμένη ρίζα δεξιού δεύτερου προγόμφιου, η οποία βρισκόταν μέσα στη κάτω γνάθο και εμφανίζει προχωρημένο ακρορριζικό απόστημα.

Από τα 550 οστά που καταμετρήθηκαν, τα 157 προέκυψαν κατόπιν προσεκτικής ανάταξης από διαφορετικά θραύσματα διάσπαρτων οστών, καταγράφηκαν συστηματικά σε βάση δεδομένων και έγινε προσπάθεια απόδοσης τους σε επιμέρους άτομα. Επιπλέον, αναγνωρίστηκαν οστά ζώων, κάποια από τα οποία φαίνεται να ανήκουν σε μακρά οστά ιπποειδούς. Τα οστά των ζώων θα μελετηθούν από ειδικό ζωοαρχαιολόγο.

Γυναίκα σε εμηνόπαυση

Η γυναίκα υπολογίζεται ,-σύμφωνα με τον προσδιορισμό του φύλου που έγινε βάσει συγκεκριμένων δεικτών- ότι είναι άνω των 60 ετών, με ύψος 1,`57 εκ. όπως έδειξαν οι μετρήσεις των μακρών οστών. Μαλιστα ο μεγαλύτερος αριθμός των οστών που βρέθηκαν στον κιβωτιόσχημο τάφο ανήκουν στον γυναικείο σκελετό.

Στα συμπεράσματα βοήθησε η μελέτη: στα οστά της πυέλου (λεκάνης), τα οστά του κρανίου (μεσόφρυο, υπερόφρυα τόξα, κλίση του μετωπιαίου, μετωπιαία ογκώματα, κάτω κροταφική γραμμή, μαστοειδείς αποφύσεις, ινιακό έπαρμα), η κάτω γνάθος (γένειο, γωνία κάτω γνάθου, κλάδοι) και η μορφολογική διάπλαση των οστών (μετρήσεις των μακρών οστών). Επίσης σε τμήμα της αριστερής ηβικής σύμφυσης (πρόσθιο τμήμα της λεκάνης), στο βαθμό συνοστέωσης των κρανιακών ραφών, στην έντονη προθανάτια απώλεια των οπίσθιων δοντιών και στις δύο πλευρές της κάτω γνάθου. Ακόμη η ηλικία προσδιορίζεται από την παρουσία μεταβολικών νοσημάτων, όπως είναι η οστεοπόρωση και η μετωπιαία υπερόστωση (Hyperostosis Frontalis Interna: πάχυνση των τοιχωμάτων του κρανίου, εσωτερικά του μετωπιαίου οστού, η οποία είναι συνήθως ασυμπτωματική και συνδέεται με ορμονικές διαταραχές που εμφανίζονται συχνά σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση), και στις έντονες εκφυλιστικές αλλοιώσεις, κυρίως στη σπονδυλική στήλη και στις οστεοποιήσεις ενθέσεων και χόνδρων στα μακρά οστά και στις πλευρές.

Θάνατος από αιχμηρό όργανο

Οι άνδρες υπολογίζονται σε 35 έως 45 ετών (ο ενας νεότερος ο άλλος μεγαλύτερος) βάσει: των ανατομικών σημείων στα οστά της πυέλου (λεκάνης) ,της μορφολογικής διάπλασης των μακρών οστών (μετρήσεις των μακρών οστών). Επίσης στα συμπεράσματα συνέβαλαν η μελέτη στις δύο ηβικές συμφύσεις (πρόσθιο τμήμα της λεκάνης), στις εκφυλιστικές αλλοιώσεις της ωτοειδούς επιφάνειας της αριστερής πυέλου (η περιοχή της λεκάνης που αρθρώνεται με το ιερό οστό) και στην πλήρη συνοστέωση των επιφύσεων των στερνικών άκρων και στις δύο κλείδες.

Σημειώνεται ότι ο σχετικά νεαρότερος από τους δύο άνδρες (άτομο 2) με ύψος που υπολογίζεται στα 1,68 εκ. , φέρει ίχνη τομών (cut marks) στην αριστερή άνω θωρακική μοίρα, σε δύο πλευρές και αυχενικό σπόνδυλο, καθώς και στην κάτω επιφάνεια του στερνικού άκρου της αριστερής κλείδας. Ταυτίζονται πιθανόν με επιθετικά χτυπήματα-τραυματισμούς, που θα πρέπει να έγιναν εξ επαφής με αιχμηρό όργανο π.χ. μαχαιρίδιο, και προκάλεσαν το θάνατο του, καθώς δεν διακρίνονται ενδείξεις επούλωσης. Ο δεύτερος άνδρας (άτομο 3) υψους 1,62-1,63 εκ, είναι λίγο μεγαλύτερος σε σχέση με τον πρώτο, έχει ενδείξεις εγκάρσιου, πλήρως επουλωμένου, κατάγματος στη δεξιά του κερκίδα, σχετικά κοντά στο δεξιό καρπό. Επιπλέον, και οι δύο άνδρες παρουσιάζουν εκφυλιστικές αλλοιώσεις οστεοαρθρίτιδας και σπονδυλαρθρίτιδας σε διαφορετικά σημεία των σκελετών τους.

Το βρέφος

Το τέταρτο άτομο είναι ένα νεογέννητο όπως έδειξαν οι μετρήσεις μήκους και πλάτους του αριστερού βραχιονίου και της αριστερής κάτω γνάθου, όμως οι επιστήμονες δεν κατάφεραν να προσδιορίσουν το φύλο, καθώς τα μορφολογικά χαρακτηριστικά διάκρισης φύλου στα οστά των νεογνών δεν είναι σαφή.

Από το πέμπτο άτομο σώζονται μόλις μόλις εννέα (9) θραύσματα, κυρίως μακρών οστών, που φέρουν όλες τις παραμορφώσεις αλλά και τους αποχρωματισμούς (υπόλευκο και μπλε/γκρι) που συναντώνται στις περιπτώσεις πλήρους καύσης σαρκωμένου νεκρού και ανήκει πιθανότατα σε ενήλικο άτομο.

Η γενική εικόνα εύρεσης των σκελετικών καταλοίπων συνηγορεί στην αναμόχλευση τους από ανθρωπογενή επέμβαση, η οποία φαίνεται ότι αφορούσε τόσο στο εσωτερικό του χώρου 4, όσο και στο εσωτερικό του κιβωτιόσχημου τάφου.
Μια σειρά αναλυτικών μεθόδων στα σκελετικά ευρήματα του ταφικού μνημείου του λόφου Καστά, θα δώσουν περισσότερα στοιχεία για καλύτερη τεκμηρίωση, που αφορούν στις παθολογικές αλλοιώσεις, στην διατροφή, στη συγγένεια και στον τόπο καταγωγής των ανθρώπων αυτών, δηλαδή εάν πρόκειται για άτομα που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Αμφίπολη ή για άτομα που μετακινήθηκαν από κάπου αλλού κατά την διάρκεια της ζωής τους και ενταφιάστηκαν στο συγκεκριμένο ταφικό μνημείο.

Μεταξύ άλλων σχεδιάζονται:

- Ακτινολογική μελέτη, ιστολογικές-μικροσκοπικές ,αναλύσεις σταθερών ισοτόπων άνθρακα και αζώτου, αναλύσεις στροντίου.
- Παλαιογενετικές αναλύσεις (αρχαίο DNA) με σκοπό την περιγραφή της βιολογικής και γενετικής ιστορίας των ατόμων.

Η εφαρμογή AMS χρονολογήσεων σε δείγματα τόσο των ανθρώπινων οστών όσο και των συγκείμενων ζώων, θα συμπληρώσει την εικόνα της διαδοχής των ταφών, η οποία δεν μπορεί να ανασυσταθεί μέσα από την ανασκαφική διαδικασία.

Οι μακροσκοπικές όσο και οι αναλυτικές μέθοδοι θα εφαρμοστούν σε ένα μεγάλο αριθμό σκελετών, περίπου 300, από τα νεκροταφεία της Αμφίπολης, στο πλαίσιο διετούς ερευνητικού προγράμματος, που χρηματοδοτείται από το ΥΠΠΟΑ και πραγματοποιείται από πολυπληθή ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τις κυρίες Σ. Τριανταφύλλου, επίκουρη Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας και Οστεοαρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας, ΑΠΘ και Χ. Παπαγεωργοπούλου, επίκουρη Καθηγήτρια Φυσικής Ανθρωπολογίας, Τμήμα Ιστορίας Εθνολογίας, Εργαστήριο Φυσικής Ανθρωπολογίας, ΔΠΘ. Στόχος είναι να αποκτηθεί πολύτιμο συγκριτικό υλικό.
Kαθημερινή